Vua Abdallah từ trần, hoàng thân Salmane lên kế-vị, liệu sẽ có thay đổi chánh-sách? – Nhữ Đình Hùng
Vua Abdallah (vừa qua đời) và hoàng thân Salmane (người thừa kế của vua Abdallah)
Abdallah, vua của nước Arabie Saoudite, đã từ trần vào lúc 01giờ sáng thứ sáu (giờ địa phương, so với Pháp là 23 giờ ngày thứ năm 22.01). Tin này đã được vương quốc Arabie Saoudite loan báo qua một thông-cáo. Việc chôn cất được cử hành ngay trong buổi chiều thứ sáu.
Được biết vua Abdallah đã phải nằm bệnh-viện từ cuối tháng Mười hai vì sưng phổi. Nhà vua thọ khoảng 90 hay 81 tuổi ( năm sinh không được xác định).
Vua Abdallah đã lân ngôi vua vào năm 2005 khi vua tiền-nhiệm, cũng là anh ông ta, từ trần. Nhưng trên thực tế, ông ta đã nắm quyền từ năm 1995.
Vua Abdallah (vừa qua đời) và hoàng thân Salmane (người thừa kế của vua Abdallah)
Hoàng-thân Salmane, 79 tuổi, em khác mẹ của nhà vua, được chỉ định làm hoàng-tử thừa kế vào năm 2012, đã lên ngôi vua ngay và đã chỉ định hoàng thân Moqren, 70 tuổi, làm hoàng-tử thừa kế. Vua Salmane và hoàng-thân Moqren đều là em cùng cha khác mẹ với vua quá cố Abdallah, là con của Abdelaziz Al Saoud, vị vua sáng lập ra nước Arabie Saoudite. Moqren, sinh năm 1945; là người trẻ nhất trong các con của vua sáng lập Arabie Saoudite!
Trong những năm qua, vua Abdallah ít thấy xuất hiện trước công chúng và thường ủy quyền cho hoàng thân Salman Ben Abdel Aziz đại diện, như trong lần họp Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (CGS= Conseil de coopération du Golf) tại Qatar vào đầu tháng mười hai vừa qua.
Tân vương Salmane ben Abdel Aziz cũng chỉ định hoàng thân Mohammed ben Nayef làm hoàng tử thừa kế tương lai , chỉ định con mình là Mohammed ben Salmane làm tổng-trưởng quốc phòng.
Hoàng thân Ben Nayef vẫn giữ chức tổng-trưởng nội vụ, (( tuổi, đã từng bị al Qaïda tổ chức ám sát vào năm 2009, vì thế, rất chống đối lại al Qaïda. Thân phụ của Ben Neyef cũng đã giữ chức tổng trưởng nội vụ 37 năm và qua đời vào năm 2012? hoàng thân Ben Nayef đã nối chức của cha. Việc chỉ định Ben Nayef, cháu nội của vua sáng lập Abdel Aziz, vào chức hoàng tử thừa kế tương lai đánh dấu việc đưa thế hệ hàng thứ hai vào việc nối nghiệp. Mahommed ben Salmane, ngoài chức tổng-trưởng quốc phòng còn điều khiển cả triều đình như đã từng điều khiển văn phòng của cha ông ta khi còn là hoàng-tử thừa kế.
Vấn đề thừa kế ở Arabie Saoudite khá đặc biệt. Thay vì cha truyền con nối như thường thấy ở nhiều nơi, ở Arabie Saoudite lại là truyền giữa anh em trai, giữa anh em ruột hay cùng cha khác mẹ. Vị vua sáng lập Abdel Aziz al Saoud khi chết vào năm 1953 đã để lại 50 con trai. Sáu người con đã thay nhau trị vì Arabie Saoudite, đó là Saoud, Fayçal;Khaled, Fahd, Abdallah và mới nhất là Salmane. Người được chỉ địng để thừa kế Salmane là Moqren, người con trẻ tuổi nhất của vị vua sáng lập. Moqren là người được chỉ định từ thời Abdallah để thừa kế tiếp theo Salmane, và vua Salmane đã chỉ định Mohammed ben Nayef làm hoàng tử thừa kế tương lai hay là hoàng tử thừa kế bực hai.
Tuy có nguyên tắc truyền ngôi giữa các anh em; nhưng mỗi khi có thừa kế là có tranh dành kịch liệt và hoàng tử nào có thế lực mạnh nhất sẽ được lên ngôi. Năm 1992, vua Fahd đã lập ra nguyên-tắc là ngôi vua truyền cho những người con và cháu có khả năng nhứt của vua Abdel Aziz. Trong lần truyền ngôi cho vua Salmane, nhà vua đã chỉ định một người cháu nội của vua Abdel Aziz làm hoàng tử thừa kế bậc hai, có thể coi như dự bị thừa kế!
Mặc dù việc chuyển quyền được diễn tiến trong trật tự, người ta vẫn lo ngại sẽ có những biến-chuyển, mặc dù tân vương, Salmane đã đảm- nhiệm quốc-sự từ nhiều năm qua trong chức-vụ tổng-trưởng quốc-phòng và còn thường-xuyên đại-diện cho vua Abdallah trong các cuộc họp quốc-tế. Nhưng có nguồn tin nói vị tân vương bắt đầu mắc bệnh lẫn, một triệu chứng của Alzheimer.
Nước đặc biệt quan ngại là Hoa Kỳ vì Arabie Saoudite là “đồng minh chiến lược” của Hoa Kỳ ở Trung và Cận Đông.
Tuy là một nước có dân-số không đông ( 30 triệu dân trong số có 20 triệu người gốc Saoud), Arabie Saoudite là nước đứng hàng đầu về xuất-cảng dầu hoả ( 7 triệu baril dầu mỗi ngày). Vị-thế của nước này trong khối hồi-giáo cũng rất quan-trọng vì có đến hai thánh-địa La Mecque và Médine, do đó, các thay đổi về chánh-trị ở Aeabie Saoudite sẽ có ảnh-hưởng đến Trung và Cận-Đông. Trước mắt, tân vương Salmane cho biết sẽ tiếp tục duy-trì đường lối của vua quá cố Abdallah, nhưng các giới phân-tích chánh-trị nói vua Abdallah là một người ‘phóng khoáng’ trong khi vua Salmane là một người ‘bảo-thủ’.
Điều cần biết là gia-tộc Saoud đã thành-công trong việc dựng ra nước Arabie Saoudite nhờ việc đã liên-kết được với thủ-lãnh Mohammed ben Abd el-Wahhâb của giáo phái Wahhabisme, được coi là một giáo-phái lạc-hậu của hồi-giáo. Liên-minh giữa vương triều Saoud và giáo phái Wahhabisme là một liên-minh vững chắc .Như vậy, việc thay đổi chánh-sách sẽ không tức khắc và tuỳ theo hoàn cảnh. Trong diễn văn nhận chức, Salmane tuyên-bố rằng ông sẽ theo đuổi cùng một chánh-sách của vương-quốc sau việc từ-trần của ông Abdallah. ‘Nhờ nơi sức Thượng Đế, chúng ta sẽ ởtrên con đường ngay chính mà Quốc-Gia này đã theo đuổi từ khi dựng nước với vua Abdel Aziz Ben Saoud và sau đó bởi các con ông ta…Thượng-Đế đã muốn rằng tôi lãnh trọng-trách này…Thế-giới ả-rập hồi-giáo đã cần-thiết, vào lúc này hơn bao giờ hết, sự thống-nhất và sự liên-đới’..
Về việc bang-giao với Hoa-Kỳ, vua Salmane được coi là ‘thân Mỹ’. Nhưng Arabie Saoudite và Hoa-Kỳ đã có những gắn bó với nhau gần 70 năm qua. Tuy rằng quan-hệ có lúc tốt lúc không, nhưng chưa ao giờ bị coi là xấy Từ năm 1945, kể từ lúc Hoa-Kỳ dưới thời tổng thống Roosevelt ký kết một liên-minh với Arabie Saoudite trên chiến-hạm Quincy, liên-minh này chưa bao giờ có vấn-đề.
Gặp gỡ trên chiến-hạm Quincy giữa vua Abdel Aziz Ben Saoud và tổng-thốn Roosevelt đưa đến ‘liên-minh Quincy’ năm 1945 (văn-khố Hoa Kỳ)
Liên-minh này trù liệu việc Hoa Kỳ có được dầu hoả của Arabie Saoudite và đổi lại phải bảo vệ nước này trong sáu mươi năm; vào năm 2005, liên-minh này được gia-hạn 60 năm nữa!
Dưới thời vua Abdallah, giữa Hoa Kỳ và Arabie Saoudite có một vài căng-thẳng như trong việc khủng-bố tấn công Tháp Đôi ở Hoa Kỳ, trong số 17 quân khủng bố có 15 người gốc Arabie Saoudite, đó là chưa kể ông trùm của al Qaïda, Ben Laden, cũng là dân Arabie Saoudite! Tuy vậy, trong nước Arabie,việc đàn áp khủng-bố rất mãnh-liệt; hoàng thân Moqren từng là đích am-sát của al Qaïda cho nên không thấy làm lạ nếu ông này mở một cuộc chiến toàn-diện chống khủng bố.
Ngoài ra còn có dị biệt về vấn-đề Syrie và Iran giữa Mỹ và Arabie Saoudite vì Syrie chủ-trương lật đổ al-Bassad thì Mỹ lại có thái-độ lững lờ, và Mỹ muốn thương thuyết với Iran về vấn-đề nguyên-tử của Iran thì Arabie Saoudite đã chống lại Iran, vấn đề nằm ở chỗ muốn trở thành lãnh-đạo khối hồi-giáo!
Với vua Salmane, tình hình có lẽ sẽ được cải thiện. Việc bổ nhiệm hoàng thân Mohammed ben Nayef làm hoàng tử thừa kế tương lai có lẽ nhằm trấn an Hoa Kỳ vì ông này đã từng du học tại Mỹ và đã được Washington tiếp đón trước đây một cách long trọng trong khi ông này chưa có chức vụ chánh-thức nào cả, ông chỉ được cử làm tổng trưởng nội vụ vào năm 2012! Với Salmane, vấn đề Syrie và Iran có thể đi trong cùng chiều hướng với Mỹ vì Arabie đã đứng vào liên-minh chống Daesh, như thế, nước này có thể chấp nhận việc thương-thuyết với Bachar al Assad, nhất là khi ông này ở thế yếu; và thương-thuyết với Iran đang chịu áp-lực của Mỹ hơn là nhìn thấy Iran giải-hoà với Mỹ!
Về vấn-đề dầu hoả, việc giá dầu giảm cốt để buộc Hoa-Kỳ vào cam kết bảo vệ Arabie Saoudite. Nếu việc khai thác dầu đá phiến ở Hoa Kỳ tiếp tục phát triển, nước này sẽ không còn cần đến dầu của Arabie Saoudite, việc bảo vệ Arabie sẽ trở nên tốn kém cho Hoa Kỳ mà không có lợi ích nào cả. Do đó, việc giảm dầu đến mức độ như hiện nay khiến các công ty khai thác dầu đá phiến bị thiệt hại có thể đi đến phá sản vì giá khai thác trở nên quá cao so với giá thị trường quốc-tế, trong trường-hợp này Hoa Kỳ buộc phải cần dùng đến dầu Arabie Saoudite và như thế phải tôn trọng cam kết bảo-vệ nước này ( Trước đây, Hoa-Kỳ đã tấn công Irak nhằm bảo-vệ Arabie Saoudite, Irak thời Saddam Hussein có những tranh-chấp với Arabie Saoudite) Việc giảm giá dầu không phải là không gây thiệt hại cho các nước sản xuất dầu nhưng các nước này có một khối dự trữ lớn bằng Mỹ Kim giúp họ chiụ đưng được trong nhiều năm; có thể đến cả mười năm như Arabie Saoudite có dự trữ lên đến 800 tỉ đô la.
Ngoài ra, việc giảm giá dầu cũng có ảnh hưởng đến các lực lượng djihad, các lực lượng này đã khai thác các mỏ dầu trong vùng chúng chiếm được, bán dầu thô để có ngân sách hoặc đổi dầu thô để lấy lương thực, các phương-tiện vũ trang và y dược. Việc giảm giá dầu khiến các cung cấp cũng như ngân sách của các nhóm djihad bị giảm thiểu quan trọng!
Vấn-đề khác mà Arabie Saoudite phải đối-phó là việc cải-cách hệ-thống truyền ngôi. Việc truyền ngôi hàng ngang giữa các anh em luôn luôn có tranh chấp vì sau việc chỉ đi-nh hoàng tử thừa kế còn có việc chỉ định hoàng tử thừa kế tương lai,điều này tạo ra các trung tâm quyền lực không trong cùng một hệ thống Việc kế-thừa theo hàng dọc cha truyền con nối cần phải nghĩ đến vì người thừa kế tương đối trẻ, sẽ ở ngôi nhiều năm, tạo một sự ổn định lâu dài và có những quyết-định nhanh chóng về chánh-trị. Nhưng đó cũng là một nguồn tranh chấp vì có ông hoàng nào không muốn làm vua?
Nhữ Đình Hùng/28.01.2015
Tham khảo:
http://www.elmoudjahid.com/fr/actualites/72452
http://www.lepoint.fr/monde/l-arabie-saoudite-royaume-malade-19-01-2015-1897629_24.php