Việt Nam cạn kiệt ngoại tệ: 100 triệu USD còn không có để trả nợ!

Ngày 7/3/2019, chính quyền TP.HCM thêm một lần nữa phải gửi văn bản khẩn cho Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc xin tạm ứng ngân sách trung ương hơn 2.150 tỷ đồng để thanh toán cho ‘nhà thầu ngoại quốc’ thi công tuyến Metro số 1; nếu trung ương không cho thành phố ứng tiền, thì kiến nghị thủ tướng cho thành phố tạm ứng từ ngân sách của thành phố để trả nợ.

‘Nhà thầu ngoại quốc’ trên chính là nhà thầu Nhật Bản, dù báo chí nhà nước không dám gọi thẳng ra như thế.

Dự án Metro số 1 được thực hiện từ nguồn vốn ODA của Nhật do ngân sách trung ương bố trí và nguồn vốn đối ứng từ ngân sách thành phố. Đến nay, công trình này đã thực hiện được 62%, nhưng đang phải tạm dừng vì hết tiền, và nhà thầu Nhật tuyên bố dừng do bị nợ tiền kéo dài.

Dự án trên đã trở nên nổi tiếng không chỉ bởi nạn đội vốn đến hơn 30.000 tỷ đồng mà còn do một cái chết chấn động vào đầu tháng 11 năm 2018: ông Võ Phi Anh, mới có 54 tuổi và là Phó Tổng giám đốc Cienco 6 đơn vị thi công một số hạng mục thuộc công trình tuyến metro số 1 tại TP HCM, chết trong tư thế treo cổ ở cầu thang văn phòng làm việc. Cái chết bằng dây thừng này bị nghi vấn cao về tiêu cực của những quan chức phụ trách dự án này.

Chi tiết ngoại giao rất đáng chú ý là cú đòi nợ của Nhật đã từ nhà thầu lên tới cấp đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam rồi đến cấp bộ trưởng ngoại giao Nhật. Có thể cho rằng là lần đầu tiên Nhật Bản – quốc gia mà Việt Nam được hưởng lợi nhiều nhất từ nguồn vốn phát triển chính thức ODA và luôn mơn trớn người Nhật để được vay mượn và nhận viện trợ không hoàn lại nhiều hơn thế, đã công khai phi vụ đòi nợ cho quốc tế biết, bất chấp phía Việt Nam kiên định giữ kín câu chuyện đáng xấu hổ này.

Gần đây nhất vào ngày 18/1/2019, trong cuộc gặp với ông Toshiko Abe, Thứ trưởng thường trực Ngoại giao Nhật Bản, Chủ tịch TP.HCM Nguyễn Thành Phong đã phải hứa hẹn sẽ trả món nợ hơn 100 triệu USD cho nhà thầu Nhật trước ngày 1/2/2019. Nhưng đến nay đã quá thời hạn của lời ‘hứa cuội’ đó…

Vào lúc này, nhiều dư luận đã dậy lên dấu hỏi: chính phủ và Thủ tướng Phúc khẳng định nền kinh tế tăng tưởng vượt bậc và quỹ dự trữ ngoại hối đạt kỷ lục hơn 60 tỷ USD, nhưng tại sao chỉ nợ có 100 triệu USD mà không chịu trả cho nhà thầu Nhật?

Từ tháng Năm – Sáu năm 2018, tình hình vét đô cho Quỹ dự trữ ngoại hối đã chậm hẳn lại, để cho đến nay không còn nghe báo cáo thành tích dự trữ ngoại hối tiếp tục tăng phi mã. Cũng trong thời gian đó, chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và hai cơ quan tham mưu là Ngân hàng nhà nước và Bộ Tài chính một lần nữa, trong nhiều lần kể từ năm 2011 đến nay – phải tính đến việc gom 500 tấn vàng trong dân, mà rất có thể sẽ được quy đổi sang USD để trả nợ nước ngoài.

Chưa bao giờ kể từ khi nhậm chức thủ tướng, Nguyễn Xuân Phúc thể hiện tâm thế sốt ruột đến thế khi cứ nằng nặc yêu cầu Ngân hàng nhà nước phải có giải pháp thu gom vàng và ngoại tệ trôi nổi trong dân, dù đến nay Ngân hàng nhà nước vẫn chỉ biết cách duy nhất để gom là cho in tiền ồ ạt và tung hàng núi tiền đồng ra thị trường tự do để thu mua ngoại tệ và vàng.

Vụ chính quyền TP.HCM và chính phủ Việt Nam quá chây ì trong việc trả nợ khoản 100 triệu USD cho nhà thầu Nhật cho thấy thực trạng quỹ dự trữ ngoại hối Việt Nam có thể đang cạn kiệt nhanh chóng. Một mơ mộng chợt bay bổng: nếu được thanh toán cho nước ngoài bằng đồng VN, vấn đề sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều, đặc biệt với một nhà nước có truyền thống… in tiền phi mã.

Đó cũng là bối cảnh mà hàng năm ngân sách của chính thể độc đảng bắt buộc phải trả nợ từ 10 – 12 tỷ USD nợ nước ngoài, mà nếu không trả được thì sẽ bị các tổ chức tín dụng quốc tế chế tài đủ thứ chuyện.