Vài suy nghĩ về bất bình đẳng chủng tộc
Phỏng Vấn của Chương Trình “Face the Nation” với cựu Bộ Trưởng Ngoại Giao HK Condoleezza Rice – June 7, 2020
Lời giới thiệu của Margaret Brennan, chủ biên chương trình FACE THE NATION, CBS: Condoleezza Rice là cựu Bộ Trưởng Ngoại Giao dưới chính phủ G. W. Bush. Bà cũng là một nhà giáo dục. Bà là Giám Đốc Hoover Institute, thuộc Stanford University. Bà cũng là cháu gái bốn đời của một người chủ nô lệ, và khi còn nhỏ, bà là bạn của một bé gái bị giết trong một vụ nổ bom nhà thờ ở Birmingham, Alabama, năm 1963. Bà chỉ ở cách đó một khu phố khi sự việc xảy ra.
Condoleezza Rice and Margaret Brennan (AP)
MARGARET BRENNAN: Bộ Trưởng Condoleezza Rice tham dự với chúng ta từ Stanford, California. Thật tuyệt khi bà trở lại với chúng tôi.
CỰU BỘ TRƯỞNG CONDOLEEZZA RICE: Thật vui khi tham gia cùng bạn.
MARGARET BRENNAN: Bà đã viết rằng dường như có một cái gì đó khác biệt về thời điểm này. Cái gì bà nghĩ là khác biệt?
CONDOLEEZZA RICE: Như tôi đã nói gần đây, tôi nghĩ có cái gì khác ở chỗ mọi người hơi mệt mỏi vì bị mệt mỏi, theo như lời nhà lãnh đạo dân quyền vĩ đại Fannie Lou Hamer. Và tôi nghĩ rằng điều đó khiến những người với nhiều nền tảng gốc gác, màu da, và trải nghiệm khác nhau nói rằng làm thế nào chúng ta thực sự có thể làm cho kết quả lần này khác đi? Và nó khiến người ta nhìn vào các câu hỏi về hệ thống tư pháp hình sự của chúng ta, về công lý của các định chế trong xã hội của chúng ta. Nhưng quan trọng hơn, nó buộc chúng ta nhìn vào tấm gương với các câu hỏi về chủng tộc. Đó là một vết thương rất, rất là sâu đậm và tồn tại ở một nước Mỹ được sinh ra với khuyết tật bẩm sinh là chế độ nô lệ. Và tôi thực sự hy vọng rằng lần này, chúng ta sẽ có những cuộc trò chuyện thực sự trung thực, những cuộc trò chuyện không mang tính phán xét. Những cuộc trò chuyện sâu sắc nhưng trung thực về những gì chúng ta đã trải qua và chúng ta muốn trở thành ai.
MARGARET BRENNAN: Gần đây, bà đã viết trong một ý kiến rằng, “các cuộc biểu tình sẽ đưa đất nước chúng ta chỉ đến như thế này và nếu chúng ta muốn đạt được tiến bộ hơn, chúng ta hãy thề sẽ kiểm tra ngôn ngữ dùng để khiển trách ở trước cửa.” Ý của bà là như thế nào?
CONDOLEEZZA RICE: Chúng ta có một lịch sử rất đau thương. Người châu Âu và châu Phi đã đến đất nước này cùng với nhau, nhưng người châu Phi đến trong xiềng xích. DNA của tôi là 40 phần trăm châu Âu. Ông cố của tôi là chủ nô lệ của bà cố của tôi. Đó là một sự thật phũ phàng. Nhưng đó là sự thật của quá khứ. Bây giờ chúng ta phải nói về cách làm sao tiến về phía trước. Và khi tôi nói chuyện với những người có màu da khác nhau, đặc biệt là những người bạn da trắng, những đồng nghiệp da trắng của tôi, tôi không muốn xử dụng ngôn ngữ khiển trách. Tôi muốn nói theo ngôn ngữ làm thế nào để chúng ta cùng tiến lên. Tôi nghĩ rằng mỗi chúng ta có một trách nhiệm cá nhân. Đó đúng là trách nhiệm tập thể, nhưng đó cũng là trách nhiệm cá nhân để hỏi tôi sẽ làm gì một cách cụ thể? Tôi sẽ làm gì để giúp chữa lành những vết thương này và đưa đất nước chúng ta tiến lên? Bởi vì chủng tộc chắc chắn vẫn còn là một yếu tố trong cuộc sống hàng ngày ở Mỹ.
MARGARET BRENNAN: Bà đã nói cho cá nhân của bà khi trả lời câu hỏi “tôi phải làm gì,” và bà tập trung vào giáo dục.
CONDOLEEZZA RICE: Đúng vậy.
MARGARET BRENNAN: Tại sao bà cho rằng đó là mấu chốt?
CONDOLEEZZA RICE: Một phần vì đó là nền tảng gốc gác của tôi, tôi đến từ một gia đình của những nhà giáo dục. Tôi đến từ một gia đình nơi ông tôi vốn là con trai của một tá điền đã tìm cách để trở thành một người có học ở Alabama vào những năm 1920. Giáo dục luôn cho chúng ta một cách để vượt qua những rào cản của định kiến, để đảm bảo rằng, như cha mẹ tôi thường nói, bạn có tất cả những bộ giáp cần thiết để tiến về phía trước. Và tôi biết rằng một nền giáo dục không phải là một lá chắn chống lại định kiến, nhưng nó mang lại cho mọi người cơ hội chống trả. Và khi tôi nhìn vào những gì đã xảy ra, đặc biệt là những trẻ em nghèo và những trẻ em thiểu số ở nước ta, chúng thực sự không có cơ hội để có một nền giáo dục chất lượng cao. Bây giờ tôi có thể thành thật nhìn vào mã số vùng của bạn và cho biết liệu bạn sẽ có được một nền giáo dục tốt hay không. Và tôi nghĩ rằng nếu chúng ta có thể tập trung vào những điều cụ thể mà chúng ta có thể làm để đảm bảo rằng những đứa trẻ đó có cơ hội, thì đó là để cha mẹ chúng có quyền chọn trường học cho chúng. Margaret, nếu bạn nhìn vào cuộc khủng hoảng COVID-19, nó đã phơi bày sự bất bình đẳng sâu sắc hơn nữa trong xã hội của chúng ta. Chỉ cần tưởng tượng là một đứa trẻ đang cố gắng học, học ở nhà và cha mẹ không nói tiếng Anh, cha mẹ không có nền tảng giáo dục của riêng mình. Và hãy so sánh với những đứa trẻ có cha mẹ được giáo dục tốt và có thể đọc cho chúng nghe. Chúng ta đã có rất nhiều việc phải làm xung quanh sự bất bình đẳng. Và tôi luôn tin rằng giáo dục là sự can thiệp quan trọng nhất của chúng ta chống lại thảm hoạ bất bình đẳng, và đặc biệt, khi chúng ta nhìn vào chủng tộc và nghèo đói, đó là một loại rượu nặng của phù thủy.
MARGARET BRENNAN: Theo quan điểm của bà về đại dịch, dường như nó đang mở rộng sự chia rẽ hiện nay. Chỉ cần nhìn vào dữ liệu, tỷ lệ thất nghiệp ở quốc gia này đối với cộng đồng người da đen đã tăng lên trong tháng 5 tới 17% và đặc biệt là phụ nữ da đen đang gánh chịu hậu quả đó. Ngay bây giờ bà thấy các chính sách liên quan đến giải pháp đến từ đâu? Có ai đề nghị điều gì có ý nghĩa?
CONDOLEEZZA RICE: Một trong những điều đã xảy ra là cuộc khủng hoảng này làm trầm trọng thêm những vấn đề đang có sẵn, và bây giờ chúng ta phải tự hỏi, liệu chúng ta sẽ nói, nào hãy nhìn vào những gì chúng ta đã thấy, chúng ta có thực sự sẽ hành động hay không? Và tôi nghĩ rằng có một vài điều rất cụ thể. Chúng ta biết rằng trong cuộc khủng hoảng này, nếu bạn có thể làm việc tại nhà, nếu bạn có khả năng truy cập Internet, thì bạn có thể tiếp tục làm việc. Bạn không thất nghiệp. Những người làm việc bằng tri thức đang làm tốt hơn. Vậy thì hãy nói về việc nâng cao cấp độ kỹ năng cho mọi người. Nhưng tôi cũng nghĩ có một cái gì đó rất cụ thể chúng ta có thể làm. Cứ cho rằng mọi người Mỹ sẽ xử dụng broadband. Mọi người Mỹ sẽ có khả năng truy cập Internet đáng tin cậy. Đó là nói về người dân ở khu vực nông thôn, về những người ở trong các trường học không được ưu đãi. Tôi rất muốn thấy chúng ta có một dự án quốc gia về truy cập Internet, truy cập broadband theo cách mà chúng ta đã đi vào đường cao tốc ở một thời điểm khác trong lịch sử của chúng ta.
MARGARET BRENNAN: Đó đúng là một danh sách những điều cần làm cho Quốc hội nếu họ đồng ý đưa nó ra thảo luận. Nếu bà đang tư vấn cho vị tổng thống hiện nay, bà sẽ nói ông ấy nên làm gì vào lúc này?
CONDOLEEZZA RICE: Tôi sẽ yêu cầu tổng thống điều tiên quyết là nói bằng ngôn ngữ của sự thống nhất, ngôn ngữ của sự đồng cảm. Không phải ai cũng đồng ý với bất kỳ tổng thống nào, và với tổng thống này, nhưng bạn phải nói chuyện với mọi người Mỹ, không chỉ với những người có thể đồng ý với bạn. Và bạn phải nói về những vết thương sâu đậm mà chúng ta có và chúng ta sẽ vượt qua. Tôi đã nghe tổng thống nói về sự kiên trì của người Mỹ. Tôi muốn nghe nhiều hơn về điều đó. Tôi không khuyên tổng thống đâu. Nhưng, bạn biết đấy, thật không may, Twitter và tweet không phải là cách tuyệt vời dùng cho những suy nghĩ phức tạp, cho những thông điệp phức tạp. Khi tổng thống nói, nó cần phải xuất phát từ những suy nghĩ sâu sắc, từ những thông điệp được chau chuốt để nó đến được với tất cả mọi người Mỹ. Và nhân tiện, tôi cũng rất thích nghe điều này không phải chỉ từ tổng thống mà còn từ các nhà lãnh đạo của chúng ta tại Quốc hội ở cả hai phía. Tôi thích nghe từ những thị trưởng, các thống đốc và nhiều người khác. Các nhà lãnh đạo tại thời điểm đặc biệt này cần phải làm mọi thứ có thể để vượt qua, chứ không làm gia tang, sự chia rẽ trong chúng ta.
MARGARET BRENNAN: Thưa bà Bộ Trưởng Rice, bà đang nói như một nhà ngoại giao mà bà đã từng làm bởi vì khi chúng ta nói chuyện năm ngoái, bà đã nói rằng vị tổng thống này không nhận ra chủng tộc là một nhân tố trong đời sống ở Mỹ như thế nào. Và chỉ trong vài tuần qua,ông ấy đã thương tiếc cái chết của George Floyd nhưng lại sử dụng ngôn ngữ như “khi việc cướp bóc bắt đầu thì súng bắt đầu nổ.” Ông ấy nói những người ủng hộ ông ta yêu thương “người da đen.” Khi bà nghe những câu nói như thế, chúng có ý nghĩa gì đối với bà? Bà có bỏ qua bởi vì đó là lời nói củaTổng thống Trump?
CONDOLEEZZA RICE: Không. Tổng thống rõ ràng nói về nổ súng và cướp bóc, ông ấy nói rằng ông không biết bối cảnh lịch sử của câu nói đó. Vì vậy tôi sẽ nói hãy nghĩ về bối cảnh lịch sử trước khi bạn nói điều gì đó, đặc biệt với chức vụ tổng thống, bởi vì, bối cảnh lịch sử, đó là một vết thương sâu đậm. Mọi người nhìn vào Phòng Bầu Dục cũng như khi chúng ta nhìn vào Phòng Bầu dục trong suốt chiều dài lịch sử để tìm kiếm thông điệp và các tín hiệu. Và như tôi đã nói, tổng thống đã sử dụng một số ngôn ngữ mà tôi thực sự rất, rất ngưỡng mộ, như sự kiên cường của người dân Mỹ. Chỉ cần cẩn thận về những thông điệp gởi ra. Tôi không tư vấn cho tổng thống đâu, nhưng nếu là tôi, tôi sẽ nói hãy để tweet sang một bên trong giây lát và nói chuyện với chúng tôi, hãy có một cuộc hội thoại với chúng tôi. Và tôi nghĩ rằng chúng ta cần điều đó. Và tôi nghĩ ông ấy có thể làm được.
MARGARET BRENNAN: Tướng về hưu Jim Mattis nói rằng không phải sự giải thích của ông ấy, tổng thống Trump, là ngoài ý muốn. Trên thực tế, ông nói, “Donald Trump là tổng thống đầu tiên trong đời tôi không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ. Ông ấy thậm chí không tỏ ra cố gắng làm điều đó. Thay vào đó, ông ấy cố gắng chia rẽ chúng ta.” Bà có tin rằng tổng thống cố ý? Bà có đồng ý với tướng Mattis không?
CONDOLEEZZA RICE: Tôi rất kính trọng Jim Mattis. Và ông ấy là một người đàn ông chính trực. Ông ấy là một người yêu nước. Ông ấy là bạn của tôi. Và ông ấy nói những gì ông thấy cần phải nói. Điều tôi muốn nói là tương lai và những gì chúng ta làm trong vài tháng tới. Chúng ta đang có những cuộc biểu tình cần được thực hiện một cách hòa bình, nhưng chúng ta đã luôn tiến lên một phần bởi sự phản kháng. Không có lý do để biện minh cho tội phạm và cướp bóc, hay cho các ảnh hưởng đến từ bên ngoài ranh giới tiểu bang mà Thống đốc Cuomo đã đề cập đến. Đó không phải là chúng ta. Nhưng tôi sẽ nói với bạn rằng, như một người lớn lên trong thời kỳ thị chủng tộc Jim Crow ở Birmingham, Alabama, khi một người đàn ông da đen bị cảnh sát bắn, sự việc thậm chí không được đăng lên báo dù chỉ là vài giòng chú thích. Tôi thực sự biết ơn những người đang bước ra khỏi nhà và nói, không, điều đó không thể được chấp nhận. Tôi biết ơn những người đang nghĩ về cách hỗ trợ những cảnh sát tốt, tôi biết ơn những ai đang nghĩ về cách hỗ trợ những người hàng ngày dùng mạng sống của họ để bảo vệ chúng ta, nhưng cũng để nói với những người không quan tâm đến lợi ích của chúng ta, những người không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo vệ và bênh vực mà không quan tâm đến màu da. Chúng ta sẽ không chấp nhận điều đó. Và đây chính là thời gian để mọi người Mỹ nói lên sự đoàn kết, để nhận thức đầy đủ về cách chúng ta diễn đạt sự khác biệt của chúng ta, cách chúng ta giải quyết sự khác biệt của chúng ta và đặc biệt là cách chúng ta ứng sử với nhau bằng cảm thông.
MARGARET BRENNAN: Bà nói rằng bà rất biết ơn những người đang bày tỏ sự phản đối của họ. Có bất kỳ trường hợp nào mà bà nghĩ rằng việc xử dụng những gì mà tổng thống nói với các thống đốc là ông sẽ sử dụng, tức là Đạo Luật Nổi Dậy, để gửi quân đội hiện dịch đến các thành phố ở Mỹ có thể chấp nhận được?
CONDOLEEZZA RICE: Tôi nhất định sẽ chống lại điều đó, đặc biệt là vào lúc này. Hãy nhìn xem, những người sáng lập tổ quốc đã rất thông minh về điều này. Thomas Jefferson đã nói về chiến sĩ công dân, và hiện thân của chiến sĩ công dân là trong lực lượng Vệ Binh Quốc Gia và Trừ Bị Quốc gia. Họ đến từ cộng đồng địa phương. Họ là của cộng đồng địa phương. Họ được đào tạo về mọi thứ, từ xử lý thảm họa thiên nhiên đến việc kiểm soát đám đông. Và khi cảnh sát địa phương không thể xử lý, Vệ binh Quốc gia là câu trả lời đúng. Quân đội của chúng ta không được đào tạo để làm những điều này. Quân đội của chúng ta được đào tạo cho chiến trường. Và đây không phải là một chiến trường theo nghĩa của nó. Cá nhân tôi hiểu rằng, bạo lực, những sự xấu xa và sinh kế của những nhà kinh doanh đang chứng kiến những cái họ tạo dựng trọn cuộc đời tan thành mây khói, những việc đó phải được xử lý. Nhưng về cơ bản, tôi tin rằng Vệ binh Quốc gia, khi cần thực thi luật pháp địa phương ở mức độ phù hợp, là cách để làm điều này. Và tôi thực sự khuyên chống lại việc sử dụng Đạo Luật Nổi Dậy. Tôi hiểu rằng Tổng thống George H.W. Bush đã làm như vậy trong vụ Rodney King ở Los Angeles. Nhưng đó là theo yêu cầu của…
MARGARET BRENNAN: của California.
CONDOLEEZZA RICE: của California. Vì vậy, chúng ta hãy sử dụng các công cụ đã được trao cho chúng ta, những chiến sĩ công dân có thể giữ trật tự cho chính mình, bằng truyền thống và với sự khôn ngoan của những người sáng lập tổ quốc.
MARGARET BRENNAN: Thưa bà bộ trưởng, một số đối thủ của Mỹ, Nga, Iran và Trung Quốc, họ đang sử dụng những hình ảnh về những gì đã xảy ra với ông Floyd và những gì đang xảy ra trên đường phố tại các thành phố ở Mỹ trong những tuyên truyền của họ. Bà có thấy sự phân chia chủng tộc này là mối đe dọa cho an ninh quốc gia của chúng ta không?
CONDOLEEZZA RICE: Tôi đã luôn nghĩ rằng sức mạnh lớn nhất của nước Mỹ là chúng ta là một đất nước nơi bạn có thể xuất thân từ những hoàn cảnh khiêm tốn và làm nên những điều tuyệt vời, và mặc dù với lịch sử đau thương của chúng ta, đó là nơi chúng ta đã làm việc chăm chỉ hơn mỗi ngày để xây dựng một sự hợp nhất hoàn hảo hơn cho tất cả chúng ta. Và tôi sẽ nói với những người, đặc biệt là ở những nơi như Trung Quốc và Nga và Iran, những người muốn sử dụng việc này để tuyên truyền, là đừng vô lý như vậy. Đây không phải là Quảng trường Thiên An Môn nơi những người không đồng ý với chính phủ bị tàn sát. Đây không phải là cuộc xâm lược của Crimea nơi người ta lấy đất từ hàng xóm của mình. Đây không phải là cuộc cách mạng xanh ở Iran, nơi những người không đồng ý với chính phủ thần quyền bị giết một cách bừa bãi. Và tôi thậm chí sẽ nói với bạn bè của chúng ta ở nước ngoài, ở những nơi như Châu Âu, nơi tôi chứng kiến đang có các cuộc biểu tình ủng hộ những gì đang xảy ra ở đây, cảm ơn bạn đã hỗ trợ, nhưng xin vui lòng nhìn vào chính bạn trong gương. Xin bạn hãy tự hỏi, tại các quốc gia ở Châu Âu và các quốc gia trên toàn thế giới, bạn đang làm gì đối với bất bình đẳng chủng tộc và sắc tộc trong hoàn cảnh của chính bạn? Nước Mỹ đã tốt hơn vì chúng ta sẵn sàng đương đầu với những vấn đề của mình. Và chúng ta sẽ đối đầu với vấn đề của mình một lần nữa. Bây giờ chúng ta đang đối đầu với chúng. Và tôi nghĩ chúng ta sẽ tiến xa hơn lần này. Nhưng tôi thực sự không cần phải được Vladimir Putin và Đặng Tiểu Bình thuyết trình về biểu tình ôn hòa khi chính họ đã sử dụng vũ lực khi người dân muốn chỉ trích chính phủ. Đó không phải là những gì đang xảy ra ở đây.
MARGARET BRENNAN: Thưa bà bộ trưởng, bà đã không ủng hộ Tổng thống Trump vào năm 2016. Với những gì bà đã thấy, bà có ủng hộ ông ấy vào năm 2020 không?
CONDOLEEZZA RICE: Như tôi thường nói, khi tôi sẵn sàng nói về chính trị ở Mỹ, tôi sẽ quay lại với bạn. Và bạn sẽ là người đầu tiên biết khi nào tôi muốn nói về chính trị ở Hoa Kỳ. Ngay bây giờ, cái mà tôi muốn nói tới là đồng bào Hoa Kỳ của tôi, để hiểu sự phân chia sâu sắc mà chúng ta có, và để hiểu là một người da đen thì như thế nào. Tôi biết nó là gì khi gặp phải một cái nhìn xua đuổi hoặc tương tự. Vì vậy, tôi muốn tôi tập trung vào điều đó ngay bây giờ. Và tôi muốn nói một điều khác nữa. Trước đó, bạn đã hỏi về quân đội. Chúng ta cũng hãy nhớ rằng, những người mặc đồng phục của chúng ta cũng đến từ những hoàn cảnh khác nhau. Họ đến từ các chủng tộc khác nhau. Họ đoàn kết cho một lý tưởng chung. Nhưng điều này cũng khó với họ. Và tôi biết rằng các chỉ huy của họ nhận thức được các cuộc đối thoại đau lòng cần phải diễn ra ngay cả trong quân đội của chúng ta. Nhưng một điều tuyệt vời là khi chúng ta đoàn kết vì một lý tưởng chung, như họ thường làm, nó giúp chúng ta vượt qua những khác biệt đó.
MARGARET BRENNAN: Thưa bà bộ trưởng, cảm ơn những phản ánh và thời gian của bà cho ngày hôm nay.
CONDOLEEZZA RICE: Thật là một niềm vui khi tham dự chương trình của bạn. Xin Chúa phù hộ.
Nguồn: Transcript: Condoleezza Rice discusses race on “Face the Nation,” June 7, 2020.
Trần Thị Ngự chuyển ngữ
Tựa đề do người dịch đặt.