Trưởng lão quân đội gây áp lực thầm lặng lên Tập tại Bắc Đới Hà.
Sự thanh trừng của sĩ quan và sự bất mãn âm ỉ đã khiến vị tướng về hưu phải họp mật nghị
KATSUJI NAKAZAWA, biên tập viên cấp cao của Nikkei – NGÀY 21 THÁNG 9 NĂM 2023 04:02 JST
Tướng về hưu Trì Hạo Điền, trái, để Tăng Khánh Hồng phát biểu thay mặt các lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc tại mật nghị hồi tháng 8, khi Chủ tịch Tập Cận Bình có rất nhiều điều để lắng nghe. (Ảnh dựng phim của Nikkoi/Nguồn ảnh của Getty Images và Yusuke Hinata)
Một quân nhân nặng ký 94 tuổi đang ngồi im lặng khi Chủ tịch Tập Cận Bình và những người ra quyết định hàng đầu khác của Đảng Cộng sản Trung Quốc cẩn thận lắng nghe một cựu đảng viên đã nghỉ hưu khác nhận xét về tình hình đất nước tại một cuộc họp ở khu nghỉ mát ven biển Bắc Đới Hà vào mùa hè này.
Cuộc họp kín hàng năm tại thành phố biển tỉnh Hà Bắc thường tạo không gian cho các lãnh đạo đảng đương nhiệm và các lãnh đạo đảng được lựa chọn trao đổi quan điểm một cách không chính thức về các vấn đề quan trọng. Nhưng năm nay thì khác. Chỉ có một trưởng lão lên tiếng và những người đương nhiệm chỉ lắng nghe.
Lời khai của các nguồn quen thuộc với các vấn đề nội bộ của Trung Quốc cung cấp một cái nhìn thoáng qua hiếm hoi về mật nghị: “Chỉ có một số đảng viên có quyền lực và được lựa chọn cao tuổi đã có mặt tại Bắc Đới Hà vào mùa hè này.” “Một trong những người lớn tuổi đến từ Quân đội Giải phóng Nhân dân.” “Sau cuộc gặp với các trưởng lão, ông Tập đã trút giận trước mặt các trợ lý thân cận.”
Đại diện của những người lớn tuổi là cựu Phó Chủ tịch Tăng Khánh Hồng, 84 tuổi, như đã đưa tin chi tiết trong chuyên mục này hai tuần trước. Nhưng một nhân vật nổi bật khác cũng có mặt.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 15 tháng 9. Khoảng một tháng trước đó, ông Tập có thể đã nghĩ rằng ông đang cho các quan chức đã nghỉ hưu một cơ hội để “xả hơi”. (Telegram của Thủ tướng Campuchia/AP) © AP
Ngồi cạnh Tăng là Trì Hạo Điền, một trưởng lão của Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA). Ông Trì đáng kính, vừa tròn 94 tuổi vào mùa hè năm nay, đã giữ các chức vụ quân sự chủ chốt trong nhiều năm.
Trì dành sự nghiệp quân sự của mình chủ yếu tham gia vào các vấn đề chính trị với tư cách là tổng tham mưu trưởng PLA. Sau đó ông giữ chức bộ trưởng quốc phòng trong 10 năm.
Ông cũng đồng thời giữ chức Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, một sĩ quan mặc quân phục cấp cao, và là ủy viên hội đồng nhà nước, chức vụ cấp phó thủ tướng, trong phần lớn thời gian làm Bộ trưởng Quốc phòng.
Vì sự nghiệp quân sự xuất sắc của mình, Trì được nhiều người tôn kính như một cố vấn luôn theo dõi sát sao quân đội.
Vào ngày 26 tháng 3 năm 1998, Bộ trưởng Quốc phòng lúc đó là Trì đã gặp Yuji Fujinawa, lúc đó là tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Mặt đất Nhật Bản. Trì nói với Fujinawa rằng trao đổi quốc phòng giữa hai nước sẽ thúc đẩy niềm tin lẫn nhau và đóng góp cho an ninh khu vực.
Hình ảnh Trì Hạo Điền ở đây vào tháng 3 năm 1998, khi ông còn là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Bức ảnh trên, được chụp trước cuộc gặp đó, xuất phát từ thời điểm quân đội bí mật của Trung Quốc còn khá công khai. Thư giãn trước cuộc nói chuyện với Fujinawa, Trì ân cần làm theo yêu cầu của các nhà báo Nhật Bản muốn chụp ảnh anh.
Đó là 25 năm trước. Mùa hè này, Trì đến Bắc Đới Hà cùng với Tăng và ngồi cạnh cựu phó chủ tịch. Tuy nhiên, các nguồn tin cho biết vị trưởng lão quân đội không nói một lời. Sự im lặng của anh vẫn thú vị.
Sau khi nắm quyền lãnh đạo Quân ủy Trung ương (Central Military Commission – CMC) làm chủ tịch, ông Tập đã đưa ra khẩu hiệu chỉ đạo quân đội “nghe và làm theo mệnh lệnh của đảng”. CMC là cơ quan giám sát hàng đầu của PLA.
Nếu khẩu hiệu mới – “Hãy nghe và làm theo mệnh lệnh của đảng” – được coi là đúng nghĩa, điều đó có nghĩa là quân đội trước đây đã không tuân theo mệnh lệnh. Tuy nhiên, PLA được thành lập để bảo vệ đảng. Trong những ngày đầu thành lập, quân đội là đảng.
Quân đội năm 1989 đã đàn áp các cuộc biểu tình của sinh viên ủng hộ dân chủ để bảo vệ đảng, khiến nhiều người thiệt mạng nhưng vẫn duy trì chế độ độc đảng.
Đây là một điểm quan trọng. Nhìn lại, có thể nói rằng Tập đang sử dụng khẩu hiệu mới để kêu gọi lòng trung thành tuyệt đối với chính mình.
Quả thực, Tập đã quyết tâm đẩy các lực lượng thân cận với cựu lãnh đạo Đặng Tiểu Bình và Giang Trạch Dân ra khỏi quân đội. Đầu nhiệm kỳ của ông Tập, một cuộc điều tra nghiêm ngặt đã được tiến hành đối với các cựu quân nhân đã nghỉ hưu, trong đó có Từ Tài Hậu, cựu phó chủ tịch CMC, về vấn đề tham nhũng.
Nhiều trưởng lão quân đội bị Tập nhắm đến đã bị kết án tù chung thân. Từ Tài Hậu cũng bị giam giữ nhưng qua đời vào tháng 3 năm 2015 tại một bệnh viện nơi anh đang điều trị sau khi bệnh ung thư bàng quang lan sang các bộ phận khác trên cơ thể.
Từ Tài Hậu, trái, nguyên Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, là một trong số quan chức quân đội đã nghỉ hưu bị điều tra về vấn đề tham nhũng. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Cuộc thanh trừng các quan chức quân sự vẫn tiếp tục. Vào tháng 11 năm 2017, Zhang Yang, người đứng đầu Ban Công tác Chính trị của CMC, đã treo cổ tự tử tại nhà trong khi bị quản thúc tại gia vì nghi ngờ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng.
Cuộc đàn áp khắc nghiệt nhằm đuổi cựu thế lực ra khỏi quân đội vẫn tiếp tục cho đến ngày nay.
Kỷ luật vẫn tuyệt đối. Các quan chức quân sự dù bất mãn đến đâu cũng không thể bày tỏ sự bất bình, một phần vì lòng kiêu hãnh của họ với tư cách là người bảo vệ đảng.
Điều này khiến các cựu quân nhân đã nghỉ hưu phải truyền đạt cho các nhà lãnh đạo đảng biết những vấn đề nghiêm trọng trong quân đội ngày nay như thế nào.
Nhưng Tập hiện là nhà lãnh đạo vô song của Ban Chấp hành Trung ương đảng. Ngay cả đối với những quân nhân lớn tuổi có ảnh hưởng như Trì, việc đưa ra bất kỳ nhận xét chỉ trích nào trực tiếp trước mặt Tập là điều cấm kỵ. Đây là lý do tại sao Trì lại đưa Tăng, gương mặt của những người lớn tuổi trong đảng, lên hàng đầu trong khi bản thân ông vẫn im lặng.
Sự hiện diện của quân nhân nặng ký có lẽ đã đủ khiến Tập khó chịu vì khiến Tập không thể phớt lờ lời khuyên của Tăng.
Năm nay, các lãnh đạo đảng đã trao đổi quan điểm rất lâu trước cuộc họp ở Bắc Đới Hà, rất có thể là ở ngoại ô Bắc Kinh.
Trước đây, ông Tập ghét nhìn thấy những người lớn tuổi gặp riêng hoặc trao đổi quan điểm với nhau. Nếu những nhận xét chỉ trích về Tập có thể được đưa ra trong các cuộc thảo luận như vậy được phổ biến rộng rãi trong công chúng, chúng có thể ảnh hưởng đến cơ sở quyền lực của Tập.
Vì vậy, Tập đã đưa ra “thông báo chính thức” cảnh báo những người lớn tuổi không được gặp nhau. Ông cũng tận dụng tối đa các trợ lý thân cận của mình để theo dõi chặt chẽ.
Tuy nhiên, một nguồn tin cho biết cuộc gặp mặt trước Bắc Đới Hà của các trưởng lão “không hẳn là một cuộc họp bí mật”. Đúng hơn, nó gần như đã được lãnh đạo đảng chấp thuận, thực sự không còn lựa chọn nào khác.
Ông Tập nhận thức được rằng chính trị, kinh tế và xã hội Trung Quốc đang gặp khó khăn nghiêm trọng. Với tỷ lệ thất nghiệp cao chưa từng thấy, những người trẻ tuổi đã sẵn sàng di chuyển. Khi phong trào “sách trắng” của giới trẻ lan rộng vào cuối năm ngoái, nó đã gây ra làn sóng chấn động trong đảng.
Để tránh tình trạng hỗn loạn, các nhà lãnh đạo đảng cần phải lắng nghe tiếng nói của những người lớn tuổi ở một mức độ nhất định. Tập Cận Bình có thể đã nghĩ rằng các quan chức đã nghỉ hưu chỉ đơn thuần được trao cơ hội để “xả hơi”.
Tuy nhiên, lời khuyên mà Tăng truyền đạt từ các đồng nghiệp của ông dường như đã gây được tiếng vang lớn, một lời khuyên đã gây tiếng vang trong các tổ chức đảng trên toàn quốc trong gần một tháng.
Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc tham dự Đối thoại IISS Shangri-La ở Singapore ngày 2/6: Li đã mất tích từ cuối tháng 8. © Reuters
Hiện chưa có thông báo chính thức nào về tình hình hiện tại của Bộ trưởng Quốc phòng mất tích Lý Thượng Phúc. Nhưng các tin tức cho rằng ông đã bị thanh trừng đang lan truyền khắp thế giới.
Giống như Tần Cương, người đã bị cách chức ngoại trưởng hồi tháng 7, Lý là một nhân vật quan trọng, người kiêm nhiệm chức vụ ủy viên hội đồng nhà nước, chức vụ cấp phó thủ tướng.
Hiện vẫn chưa rõ liệu Tập Cận Bình phát động cuộc thanh trừng này trong quân đội hoàn toàn dựa trên mục đích chính trị của riêng ông hay ông bị buộc phải hành động bởi một yếu tố bên ngoài nào đó.
Có một điều rõ ràng. Quân đội đang ở trong tình trạng hỗn loạn nào đó. Những sự kiện bất thường quan trọng đã xảy ra trong quân đội vào khoảng thời gian diễn ra cuộc họp Bắc Đới Hà vào tháng trước và cuộc họp mặt của trưởng lão ngay trước đó.
Vào ngày 1 tháng 8, có tin chỉ huy Lực lượng Tên lửa, cơ quan giám sát kho vũ khí tên lửa và hạt nhân của đất nước, đã bị giam giữ.
Những thay đổi nhân sự được công bố ngày hôm trước, cho thấy tư lệnh và chính ủy, hai quan chức hàng đầu của Lực lượng Tên lửa, đã được thay thế.
Ngoài ra, có thông tin rõ ràng rằng một cựu phó chỉ huy Lực lượng Tên lửa đã chết vào đầu tháng 7, có lẽ do tự sát, một số người nói. Cũng bắt đầu lan truyền ở Trung Quốc là thông tin cho rằng một vụ rò rỉ thông tin nhạy cảm nghiêm trọng đã gây ra tình trạng hỗn loạn.
Chỉ huy mới và chính ủy của Lực lượng Tên lửa lần lượt đến từ Hải quân và Không quân. Người ngoài không thể nào có thể nhanh chóng điều động Lực lượng Tên lửa một cách khéo léo vì nó cần phải được vận hành một cách chuyên nghiệp.
Không khó để tưởng tượng rằng trên mặt đất đang có sự bất mãn mãnh liệt.
Nếu Bộ trưởng Quốc phòng Lý, người phụ trách toàn bộ công tác văn thư và quan hệ đối ngoại của quân đội, bị cách chức, tình trạng hỗn loạn trong tổ chức chắc chắn sẽ ngày càng sâu sắc.
Làm cho vấn đề trở nên thú vị hơn, người ta tin rằng chính ông Tập đã bổ nhiệm ông Lý, 65 tuổi, làm Bộ trưởng Quốc phòng và Ủy viên Hội đồng Nhà nước bất chấp tuổi tác của ông.
Những cuộc thanh trừng bất thường, tình trạng hỗn loạn và sự bất mãn âm ỉ trong quân đội có thể liên quan đến sự hiện diện thầm lặng của Trì, người lớn tuổi luôn theo dõi sát sao quân đội, tại cuộc họp Bắc Đới Hà mùa hè này.
https://asia.nikkei.com
Lê Văn dịch lại