Trung Quốc có thể biến bẫy nợ do chính họ tạo ra thành cơ hội lịch sử
Bắc Kinh nên cắt lỗ và tập trung vào việc lấy lại danh tiếng
Minxin Pei - Ngày 24 tháng 6 năm 2022 17:00 JST
Tập Cận Bình trong bữa tiệc chào mừng của Diễn đàn Vành đai và Con đường ở Bắc Kinh vào tháng 4 năm 2019: Trung Quốc có rất ít lựa chọn tốt để leo ra khỏi cái hố mà họ đã tự đào.
Minxin Pei là giáo sư chính phủ tại Claremont McKenna College và là thành viên cao cấp không cư trú của Quỹ Marshall Đức của Hoa Kỳ.
Khi nói đến sự tham gia của nền kinh tế Trung Quốc với thế giới đang phát triển, khía cạnh gây tranh cãi nhất là các chương trình cho vay khổng lồ đã bơm hàng trăm tỷ đô la cho vay vào các nước nghèo trong 15 năm qua.
Những người chỉ trích đã lên án các hoạt động cho vay ở nước ngoài của Bắc Kinh là một dạng bẫy nợ nham hiểm, cuối cùng biến những người nhận khoản vay thành các nước chư hầu kinh tế. Tuy nhiên, ngày nay, mặt khác của câu chuyện này là chính Trung Quốc đã rơi vào cái bẫy nợ mà họ đã đào cho người khác.
Sau khi Nga xâm lược Ukraine, lạm phát cao, lãi suất tăng và suy thoái kinh tế ở Mỹ và châu Âu, nhiều nước nghèo đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất kể từ khi hệ thống tài chính toàn cầu gần như tan rã vào năm 2008.
Khi họ phải vật lộn với tình trạng tháo chạy vốn, thiếu lương thực và giá hàng hóa giảm mạnh, ngoại trừ dầu và khí đốt, chính phủ các nước thu nhập thấp sẽ ngày càng gặp khó khăn trong việc phục vụ hoặc trả các khoản vay Trung Quốc của họ.
Mặc dù không có dữ liệu chính thức về các khoản vay mà Bắc Kinh đã mở rộng cho các nước đang phát triển, nhưng Trung Quốc hiện là chủ nợ chính thức lớn nhất đối với các nước đang phát triển. Trong tất cả các xác suất, các khoản vay thực tế của Trung Quốc có thể lớn hơn đáng kể so với hầu hết các ước tính.
Một cuộc kiểm tra chặt chẽ các khoản cho vay ở nước ngoài của Trung Quốc do nhà kinh tế Carmen Reinhart, hiện là nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới và các đồng nghiệp của bà thực hiện vào năm 2018 cho thấy các khoản cho vay chưa được báo cáo của Trung Quốc cho những người đi vay ở nước ngoài, chủ yếu là các nước đang phát triển, lên tới 15% tổng quốc nội của các nước này. sản phẩm ở mức trung bình.
Khi những đám mây tiếp tục phủ bóng đen lên nền kinh tế thế giới, Bắc Kinh nên gồng mình đối phó với một cuộc khủng hoảng nợ do chính họ gây ra.
Sự sụp đổ kinh tế gần đây của Sri Lanka là con chim hoàng yến trong mỏ than. Nợ nước ngoài của quốc gia Nam Á này đã lên tới 38,6 tỷ USD, bằng khoảng 47% GDP của quốc gia này. Khoảng 10% số tiền này là nợ Trung Quốc.
Đầu năm 2022, Sri Lanka không thể trả được khoản nợ gần 7 tỷ USD đến hạn. Sau khi Bắc Kinh không đưa ra được biện pháp giảm nợ, Sri Lanka vào tháng 4 đã quyết định tạm ngừng trả nợ một số khoản nợ nước ngoài của mình để chờ cơ cấu lại. Ngay sau đó, các cuộc biểu tình lớn đã lật đổ chính phủ Sri Lanka.
Người biểu tình hô khẩu hiệu trong cuộc mít tinh phản đối cuộc khủng hoảng kinh tế ở Colombo ngày 19/4: Sri Lanka là con chim hoàng yến án ngữ trong mỏ than. © AP
Với các điều kiện kinh tế toàn cầu có thể xấu đi hơn nữa, nhiều nước đang phát triển khác, như Sri Lanka, dự kiến sẽ vỡ nợ đối với các khoản vay nước ngoài của họ. Nhiều quốc gia trong số này là những quốc gia đã nhận được hàng trăm tỷ đô la cho vay từ Trung Quốc và sẽ là một thách thức gần như không thể đối với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Dưới sự cầm quyền của ông Tập, Trung Quốc đã mạnh mẽ quảng bá mình như một giải pháp thay thế cho phương Tây và hào phóng tài trợ cho các dự án rủi ro ở các nước đang phát triển. Nhưng giờ đây, các khoản vay trị giá hàng trăm tỷ đô la mà Trung Quốc dành cho các nước nghèo đang gặp rủi ro vì những ràng buộc kèm theo khiến các nước này đặc biệt dễ bị tổn thương trước suy thoái kinh tế.
Thứ nhất, trong khi 55% các khoản cho vay và viện trợ không hoàn lại của các chính phủ phương Tây và các tổ chức tài chính quốc tế tài trợ cho các chương trình xã hội như y tế, giáo dục và các chương trình nhân đạo, thì gần 2/3 khoản cho vay của Trung Quốc là dành cho cơ sở hạ tầng.
Trong thời kỳ kinh tế suy thoái, các dự án cơ sở hạ tầng đã hoàn thành như đường thu phí, bến cảng và nhà máy điện sẽ tạo ra ít doanh thu hơn do giao thông và tiêu thụ điện ít hơn, khiến bản thân các dự án khó tạo ra thu nhập cần thiết để trả khoản vay.
Thứ hai, vì các khoản vay của Trung Quốc thường được thế chấp bằng nguồn thu từ tài nguyên, rủi ro vỡ nợ tăng lên đáng kể trong thời kỳ suy thoái vì nhu cầu thấp hơn thường làm giảm giá hàng hóa, ngoại trừ dầu, lần này là do các lệnh trừng phạt đối với Nga trong cuộc chiến ở Ukraine. Điều này làm tăng thêm một lực cản khác đối với doanh thu cần thiết để trang trải các khoản trả nợ.
Trung Quốc có rất ít lựa chọn tốt để leo ra khỏi cái hố mà họ đã tự đào. Việc ép các chính phủ vỡ nợ như Sri Lanka phải trả các khoản vay trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế sẽ vô ích và phản tác dụng. Trung Quốc sẽ không chỉ mất tiền mà còn làm mất uy tín của mình trong quá trình này. Tuy nhiên, việc xóa sổ hoàn toàn các khoản nợ sẽ ảnh hưởng xấu đến bảng cân đối kế toán của các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc, vốn đã thực hiện các khoản vay này và cuối cùng Bắc Kinh sẽ phải bù lỗ.
Lựa chọn tốt nhất của Trung Quốc là áp dụng một cách tiếp cận đa hướng có thể cứu vãn hình ảnh và cắt giảm tổn thất của họ.
Mục tiêu đầu tiên phải là xóa nợ cho các nước nghèo nhất. Do các quốc gia có thu nhập thấp khu vực châu Phi cận sa mạc Sahara chiếm khoảng một nửa các khoản cho vay ở nước ngoài của Trung Quốc, họ nên được ưu tiên nếu Bắc Kinh có kế hoạch xóa một phần đáng kể nợ của họ.
Trường hợp xóa nợ đối với các quốc gia này đặc biệt mạnh mẽ vì họ có khả năng bị tổn thương nhiều nhất bởi cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Trung Quốc sẽ bị thiệt hại về danh tiếng không thể bù đắp nếu cứ ép các nước này trả nợ khi xảy ra bạo loạn bánh mì trên đường phố.
Mục tiêu thứ hai là tái cơ cấu nợ. Trung Quốc nên cắt giảm lãi suất, tạm thời đình chỉ việc trả nợ và kéo dài thời gian đáo hạn khoản vay để ngăn chặn mối đe dọa ngắn hạn về các khoản nợ tiếp tục vỡ nợ.
Nhóm thứ ba nên làm việc với các nhà tài trợ và cho vay quốc tế khác. Là nước cho vay chính thức lớn nhất thế giới, Trung Quốc có đòn bẩy thực sự. Nếu có thể sử dụng chương trình xóa nợ để khuyến khích các bên cho vay khác làm điều tương tự, Trung Quốc có thể dẫn đầu một nỗ lực quốc tế để giúp các nước đang phát triển vượt qua cơn bão kinh tế toàn cầu đang chờ xử lý.
Kết quả là đây có thể là một cơ hội lịch sử để Trung Quốc thể hiện vai trò lãnh đạo quốc tế của mình. Trớ trêu thay, chính sự liều lĩnh về tài chính của Trung Quốc, chứ không phải tầm nhìn xa chiến lược, đã tạo ra cơ hội này ngay từ đầu.
https://asia.nikkei.com/Opinion
[Lê Văn dịch lại]