Tin Việt Nam – 18/07/2018
Các dân biểu Hoa Kỳ lo ngại Facebook
theo lệnh CSVN kiểm duyệt cả người Việt hải ngoại
Trong bức thư chung gửi cho các tổng giám đốc của Facebook và Google hôm 12 tháng 7, một nhóm dân biểu Hoa Kỳ (trong đó có những nhân vật quen thuộc với cộng đồng Việt Nam như Alan Lowenthal, Lou Correa) đặc biệt tỏ ra lo ngại về việc các công ty công nghệ có thể chịu áp lực của nhà cầm quyền CSVN để kiểm duyệt cả những trương mục mạng xã hội của người Việt hải ngoại.
Như SBTN và các cơ quan truyền thông quốc tế đã đưa tin, bức thư của 17 vị dân biểu liên bang thuộc Nhóm Quan Tâm Tới Việt Nam (Vietnam Causus) trong Hạ Viện Hoa Kỳ kêu gọi các công ty công nghệ Mỹ kháng cự lại luật an ninh mạng Cộng Sản Việt Nam. Các vị dân biểu nhận định rằng, đạo luật được quốc hội bù nhìn của CSVN thông qua hồi tháng 6 không làm một điều gì để bảo vệ người sử dụng Internet. Mà đây chính là một nỗ lực trắng trợn của nhà cầm quyền cộng sản nhằm đàn áp quyền tự do diễn đạt trên mạng, bằng cách kêu gọi sự giúp đỡ từ các công ty công nghệ hàng đầu. Điển hình là điều khoản đòi dỡ bỏ nội dung trong vòng 24 giờ theo yêu cầu của bộ công an và bộ thông tin truyền thông.
Các vị dân biểu chất vấn Facebook và Google về những tin tức nói rằng, các công ty này đã dỡ bỏ nhiều đoạn video và trương mục theo yêu cầu của nhà cầm quyền Việt Nam, kể cả những trương mục của người dùng ở California và Đức. Đây là những diến tiến “rất đáng lo ngại”, đặc biệt là việc kiểm duyệt các trương mục của người Mỹ gốc Việt.
Bức thư của các dân biểu đưa ra một số yêu cầu cụ thể cho các công ty, báo gồm việc nhanh chóng thông báo phía Việt Nam đã yêu cầu dỡ bỏ nội dung bao nhiêu lần, và các công ty đã làm theo bao nhiêu lần. Các công ty được khuyên là nên kín đáo chia sẻ với các ủy ban đối ngoại của Hạ Viện và Thượng Viện về tất cả các yêu cầu từ phía Việt Nam, để Quốc Hội Hoa Kỳ có thể đánh giá ai đang bị theo dõi và tại sao.
Huy Lam / SBTN
Cơ chế: Sát thủ của tự do báo chí
Cát Linh, RFA
Xôn xao cộng đồng những ngày qua là quyết định xử phạt báo Tuổi Trẻ 220 triệu đồng và đình bản báo Tuổi Trẻ Online trong thời gian ba tháng. Một trong những lý do của biện pháp kỷ luật được nêu ra là vì bài viết về một câu nói của ông chủ tịch nước. Nhưng vấn đề làm dư luận và cả giới báo chí thắc mắc là có hay không phát ngôn của ông Chủ tịch nước, vì cho đến nay không có lời đính chính nào từ báo Tuổi Trẻ?
Phản ứng của báo Tuổi Trẻ trong chuyện này cho thấy có phải tự do báo chí ở Việt Nam đang bị quản lý bởi một cơ quan ‘siêu quyền lực’ hay không?
Sự thật của cuộc họp báo
Sau khi có quyết định của Bộ Thông tin- Truyền Thông đưa ra vào ngày 16/7/2018, trang điện tử Tuổi Trẻ Online chính thức bị “đình bản” vào chiều tối ngày 17/7/2018. Độc giả không thể truy cập vào trang báo điện tử này nữa. Họ tiếp tục thắc mắc về sự thật đã xảy ra trong buổi họp cử tri ngày 19/6/2018.
Nhiều ý kiến chia sẻ trên mạng xã hội, trong đó có cả những người là cựu phóng viên của các tờ báo lớn đều có cùng quan điểm là “Một tờ báo lớn như Tuổi Trẻ không thể ‘dựng’ lời phát biểu của Chủ tịch nước.”
Ngày 16/7, chúng tôi tìm cách liên lạc với một số phóng viên của báo Tuổi Trẻ để tìm hiểu về sự thật trong buổi họp báo. Câu trả lời qua tin nhắn chúng tôi nhận được là:
“Phóng viên sai, trích ẩu. Biên tập viên thông qua không check (kiểm tra lại). TTO sai rồi bị phạt là đúng. Đó chỉ là đề nghị của cử tri.”
Phóng viên sai, trích ẩu. Biên tập viên thông qua không check (kiểm tra lại). TTO sai rồi bị phạt là đúng. Đó chỉ là đề nghị của cử tri. – Phóng viên báo Tuổi Trẻ
Đối lập với câu trả lời trên, chúng tôi đặt vấn đề này với nhà báo Nguyễn An Dân, ông có sự phản biện khá rõ ràng:
“Ông Chủ tịch nước có nói hay không, báo TTO đúng hay sai, không chỉ dư luận đọc báo online, mà rất nhiều cử tri có mặt trong buổi tiếp xúc đó đều tự biết rằng chuyện báo Tuổi Trẻ bị đình bản là đúng hay sai.”
Thêm vào đó, ông đưa ra 3 vấn đề lớn mà ông nhìn thấy trong vụ việc này.
“Nếu như tờ Tuổi Trẻ đăng sai lời phát biểu của Chủ tịch nước thì ổng sẽ lên tiếng chỉ đạo đề nghị xử lý báo Tuổi Trẻ vì đã đăng sai lời của ổng. Ổng không lên tiếng, nghĩa là người liên quan trực tiếp vụ việc không lên tiếng. Cái thứ 2, trong thông báo của báo TT trước khi đình bản, họ nói là họ chấp nhận quyết định của Bộ Thông tin và Truyền thông chứ họ không nói là họ sai.
Về vụ việc này họ nói là họ phải chấp hành. Họ không nói họ đăng đúng mà họ cũng không nói họ đăng sai.”
Cũng như bao người dân khác, Nhà báo độc lập, chủ trang mạng Góc Nhìn Khác Trương Duy Nhất nói rằng ông không thể biết chính xác ông Chủ tịch Trần Đại Quang có phát ngôn như thế hay không? Nhưng trong một tâm thế bức xúc, giận dữ, có cả sự đau xót, ông chia sẻ với chúng tôi về phản ứng của báo Tuổi Trẻ đối với sự việc này.
“Câu chuyện báo Tuổi Trẻ, cho đến bây giờ chúng ta vẫn không biết là ông Trần Đại Quang có nói hay không. Báo chí trong nước không minh bạch điều đó. Nhưng giả sử có điều gì đó chăng nữa thì trách nhiệm tôi trông đợi 1 Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ lên tiếng. Đến bây giờ tôi vẫn chưa thấy.”
Ông Chủ tịch nước có nói hay không, báo TTO đúng hay sai, không chỉ dư luận đọc báo online, mà rất nhiều cử tri có mặt trong buổi tiếp xúc đó đều tự biết rằng chuyện báo Tuổi Trẻ bị đình bản là đúng hay sai. – Nhà báo Nguyễn An Dân
Sát thủ giấu mặt
Nhà báo Nguyễn Hồng Lam đăng tải trên trang cá nhân một bài viết chi tiết về vụ việc này, ông gọi là “Truyền thông, nguyên nhân và nguyên cớ.” Trong đó, có một hàm ý được ông nêu ra, là: “Báo TTO cũng thế. Hôm qua họ đã chấp nhận kỷ luật, chỉ thông báo, không giải thích hay biện minh, chấp nhận có sai thì chịu phạt, thì sửa. Vì họ hiểu rõ vì sao mình bị phạt.”
Đúng là cho đến khi trang tuoitreonline không thể truy cập được nữa thì vẫn hoàn toàn không có sự biện minh, cải chính nào từ tờ báo được xem là có độ “phủ sóng” lớn nhất nước. Chỉ trừ lần lên tiếng duy nhất là bài viết “Báo Tuổi Trẻ Online tạm biệt bạn đọc trong 3 tháng” đăng vào chiều ngày 16/7.
“Vì họ hiểu rõ vì sao mình bị phạt”? Theo ý ông, ký lệnh phạt là cấp cục. Nhưng ra lệnh phạt là cấp cao nhất. Và báo TTO hiểu điều đó, nghĩa là không có cơ hội xin hay phản đối, kiến nghị.
Cũng có những chi tiết, nội dung không hề được nhắc đến nhưng nhiều người thấy. Một ví dụ đó là Tuổi Trẻ Cười đăng biếm họa ném chuột kiêng vỡ bình.
Như thế, có thể ngầm hiểu rằng “tội” của báo Tuổi Trẻ không chỉ dừng lại ở việc “đăng sai” lời phát ngôn của Chủ tịch nước, hoặc đăng thông tin gây mất đoàn kết trong phần bình luận của bài viết ‘Sao trong quy hoạch chưa thấy cao tốc cho miền Tây?’ hôm 26/5/2017.
Mà như thế, thì đúng như lời cảnh báo của nhà báo Nguyễn An Dân đưa ra cách đây 6 tháng với giới báo chí, đó là “Hãy để ý báo Tuổi Trẻ”.
Theo như phân tích của nhà báo Nguyễn Hồng Lam, người ký phạt là cấp cục, là ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí. Theo một nguồn tin bên lề chưa kiểm chứng, Lưu Đình Phúc vốn xuất thân là Công an, được cử đi học Tổng hợp Văn, sau đó trở thành quản lý báo chí. Lưu Đình Phúc cũng chính là cháu của nhà báo Lê Đình Triều, sĩ quan của chế độ Sài Gòn cũ và là cựu phóng viên báo Tuổi Trẻ.
Và ra lệnh phạt lại là 1 cấp khác, cấp cao nhất. Cấp đó là ai? Có phải Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn? Hay một ‘sát thủ ẩn mặt” nào khác?
Ở đất nước này muốn đình bản, muốn kỷ luật nhiều tờ báo đều phải thông qua ban Tuyên giáo. Mà ban Tuyên giáo là gì, là cái mồm, là phát ngôn viên của Đảng Cộng sản. Cái mồm của Ban Tuyên giáo phải có sự đồng ý của Ban Bí thư, thậm chí của Bộ Chính trị. – Nhà báo Trương Duy Nhất
Sát thủ ấy có phải là Luật An ninh mạng đã được thông qua hay không? Theo nhà báo Trương Duy Nhất thì không phải ông Trương Minh Tuấn, không phải Lưu Đình Phúc, cũng không phải Luật An ninh mạng, mà đó là cơ chế.
“Ở đất nước này muốn đình bản, muốn kỷ luật nhiều tờ báo đều phải thông qua ban Tuyên giáo. Mà ban Tuyên giáo là gì, là cái mồm, là phát ngôn viên của Đảng Cộng sản. Cái mồm của Ban Tuyên giáo phải có sự đồng ý của Ban Bí thư, thậm chí của Bộ Chính trị.”
Ông nhấn mạnh, báo chí ở Việt Nam luôn bị xem là 1 công cụ. Ngay cả bản thân nhà báo Trương Duy Nhất nếu ở cương vị của ông Trương Minh Tuấn hay Lưu Đình Phúc cũng không phải là ‘sát thủ’ đối với tự do báo chí. Vì sao?
“Sát thủ của báo chí là cơ chế và thể chế này, nó coi báo chí là 1 công cụ. Chỉ 1 cú điện thoại nó làm ngưng, câm miệng tất cả toà báo mà?”
“ Nếu ở 1 cơ chế luật pháp thông minh và minh bạch thì đến bây giờ câu chuyện của báo Tuổi Trẻ là gì, phải xác định ông Chủ tịch nước có nói hay không và báo Tuổi Trẻ có đưa tin sai hay không? Đến bây giờ ngay cả người làm báo như chúng tôi cũng không biết điều gì cả.”
Nếu theo đúng như chia sẻ của những người cầm bút ở trên, thì có lẽ câu chuyện của TTO sẽ mãi mãi là một câu hỏi lớn cho lịch sử báo chí Việt Nam. Và ai thật sự là “sát thủ tự do báo chí”?
Phạt báo Tuổi Trẻ
làm lộ bản chất sợ sự thật của Hà Nội
Bộ Thông tin và Truyền thông hôm 16/7/2018 đã ra quyết định xử phạt báo Tuổi Trẻ 220 triệu đồng và đình bản báo Tuổi Trẻ Online trong thời gian ba tháng, buộc phải xin lỗi và cải chính thông tin bị cho là sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu.
Bạn đọc và giới làm báo phản ứng thế nào trước biện pháp đó?
‘Sự kiện lịch sử’
Một khán giả trung thành của tờ Tuổi Trẻ, đặc biệt là Tuổi Trẻ Cười, bạn Lưu Thiện ngụ tại Sài Gòn cho biết cảm nhận sau khi biết tin vừa nêu.
Đội ngũ phóng viên và biên tập ở tờ báo đó có trách nhiệm cao đối với xã hội. Bây giờ họ bị cấm tuy chỉ với Tuổi Trẻ Online nhưng tôi thấy đó là một điều đáng buồn và khá bức xúc.
Bạn Lưu Thiện nêu ra lý do bức xúc là vì mặc dù tất cả mọi người dân đều xứng đáng có quyền tiếp nhận thông tin nhưng vấn đề tự do ngôn luận tại Việt Nam đang bị kiểm soát chặt chẽ và trong tương lại sẽ bị thắt chặt hơn; cụ thể là đối với những thông tin mà chính phủ Hà Nội và đảng cộng sản Việt Nam muốn bưng bít:
Tôi thấy ở đất nước mình mọi người đang bị cô lập với những thông tin bên ngoài, thế giới bên ngoài và kể cả những thông tin ngay tại nội tại của đất nước mình.
Bản chất đã là như vậy từ lâu rồi, nhưng qua sự kiện này người ta càng thấy rõ hơn bản chất của chế độ độc tài, độc đảng.
-Nhà báo trong nước
Một người hiện đang làm truyền thông tại Việt Nam không muốn nêu tên đánh giá là đây một sự kiện lịch sử.
Đối với báo chí, đây là một sự kiện mang tính lịch sử vì tờ Tuổi Trẻ là một biểu tượng báo chí của Sài Gòn nói riêng và Việt Nam nói chung.
Theo Facebooker Lê Nguyễn Hương Trà, vào ngày 9/7, tại Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai công tác cuối năm 2018 của toàn ngành, các điểm bị cáo buộc vi phạm của Tuổi Trẻ đã được đưa ra với chỉ trích là rất nghiêm trọng. Trong đó có nêu ra một bình luận của bạn đọc trên Tuổi trẻ dưới bài “Sao trong quy hoạch chưa thấy cao tốc cho miền Tây?” Bình luận này đã được chụp lại và quy kết là ‘chia rẽ dân tộc’
Nhà báo vừa nêu có ý kiến về điều này:
Lý luận như vậy rõ ràng lộ ra tham vọng khống chế tự do ngôn luận và chỉ coi báo chí là công cụ để phục vụ chế độ. Bản chất đã là như vậy từ lâu rồi, nhưng qua sự kiện này người ta càng thấy rõ hơn bản chất của chế độ độc tài, độc đảng.
Niềm tin bị ảnh hưởng?
Sự việc Báo Tuổi Trẻ Online bị ngưng hoạt động trong 3 tháng khiến một số người cầm bút và độc giả của báo này bày tỏ sự thương cảm và tiếc nuối bằng cách thay hình đại diện của mình trên mạng xã hội cùng với biểu tượng của báo Tuổi Trẻ kèm dòng chữ ‘niềm tin của bạn’.
Nhà báo Lê Kiên, một thành viên của báo Tuổi Trẻ, viết trên trang mạng cá nhân như sau:
“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, mỗi một hệ quả xảy ra thì các nguyên nhân chủ quan phải được mổ xẻ trước. Tôi quan niệm Báo Tuổi trẻ là tài sản của xã hội, những người làm báo Tuổi trẻ hiện nay đang sống bằng sự ký thác niềm tin và việc trả tiền mua báo của bạn đọc. Uy tín của tờ báo là nước mắt, mồ hôi, trí tuệ của bao thế hệ xây dựng nên. Những người làm báo Tuổi trẻ hôm nay mà để thất thoát những thành quả đó là đắc tội trước lịch sử.
Tuy nhiên, nhà báo mà chúng tôi tiếp xúc cho biết từ lâu mình không còn đọc báo này.
Bản thân tôi từ lâu đã không đọc Tuổi Trẻ vì đây là một tờ báo đứng ngoài những sự kiện dân chủ, những đòi hỏi dân chủ, những nhà dân chủ bị bắt bớ, không nhắc đến những cuộc biểu tình. Đối với tôi nó không còn là một tờ báo lớn nữa mà chỉ tồn tại dưới danh nghĩa phục vụ cho người dân.
Nhà báo này cũng phản biện lại đánh giá ‘Tuổi Trẻ là tờ báo tốt nhất nước’ của một người đưa lên facebook cá nhân các bài viết kèm hình ảnh sinh hoạt được nói là trong thời gian làm việc tại báo Tuổi Trẻ, như sau:
Nếu họ nghĩ họ thực sự là người làm báo lớn và ý thức nghĩa vụ và quyền lợi của mình thì họ có chấp nhận thay đổi hay không. Còn nếu họ họ phải tồn tại, chấp nhận một cơ chế chính quyền như vậy thì bản thân họ đã tự biết họ từ lâu lắm rồi. Những cuộc khóc thương, khóc mướn niềm tin vào Tuổi Trẻ thế này thế kia… tôi thấy rất cải lương.
Sau sự kiện này, nhà báo tự do Mạnh Kim cũng nói thẳng trên trang cá nhân rằng làng báo trong nước ngày càng trở thành một thứ công cụ được uốn nắn và chỉnh sửa tròn trịa đến mức ngoài chức năng công cụ ra thì nó bây giờ chẳng còn giá trị nào khác.
Sự can thiệp thô bạo và ý thức đấu tranh
Đây không phải là lần đầu tiên việc một tờ báo bị đình bản tại Việt Nam. Hôm 27/10/2016, Báo điện tử Tầm nhìn đã bị phạt ngưng phát hành 3 tháng vì sai phạm được nói là liên quan tôn chỉ, mục đích.
Hôm 4/10/2016, Bộ trưởng Thông tin- Truyền thông Trương Minh Tuấn cũng nói rõ việc thu hồi thẻ nhà báo của Tổng biên tập và đình chỉ tờ Petrotimes 3 tháng là vì đăng lại thông tin của báo nước ngoài liên quan đến vụ án Trịnh Xuân Thanh.
Khi người bị giẫm đạp như vậy thì người ta mới có ý thức để đấu tranh và khao khát từ không có tự do để có được tự do.
-Nhà báo trong nước
Trước đó, hôm 9/7/2015, hai ấn phẩm Người đưa tin và Công lý trái tim cũng bị đình bản trong ba tháng.
Vào tháng 2/2014, tờ Sài Gòn Tiếp Thị chính thức bị đóng cửa sau 20 năm hoạt động với lý do được nêu ra là vì tài chính, thế nhưng Tổng biên tập báo này từng tiết lộ đã bị Ban Tuyên giáo phàn nàn “rất nhiều lần” và đã phải điều chỉnh “rất nhiều nội dung”.
Trở lại chuyện Tuổi Trẻ Online bị đình bản 3 tháng, một luật sư trẻ bày tỏ chính kiến trước những kết luận của Bộ Thông tin và Truyền thông hôm 16/7/2018.
Cả hai kết luận là một thông điệp cho thấy làn rành giữa tự do báo chí và thông tin vi phạm hiện nay ngày càng mờ nhạt đến mức có thể bị quyết định tuỳ nghi. Nó có thể sẽ hoàn toàn vô hiệu hoá những gì hiếm hoi còn sót lại của chức năng phản biện những vấn đề nhạy cảm mà báo chí Việt Nam đang có, và khiến cho những nhà báo thực địa trở nên run sợ khi lấy tin.
Mặc dù vậy, dưới góc nhìn một người làm truyền thông, nhà báo nói chuyện với RFA cho biết bạn vẫn thấy điểm tích cực sau sự kiện này là người dân đã có thể nhìn nhận được họ đang sống trong thế giới kìm kẹp như thế nào. Bạn nói thêm đây là một hành động can thiệp thô bạo nhằm đe dọa những người cầm bút.
Tôi cảm thấy đây là một cú tát rất thô bạo. Tuy nhiên tôi kỳ vọng tiếp tục có những sự thô bạo như vậy bởi vì khi người bị giẫm đạp và bị tát như vậy thì người ta mới có ý thức để đấu tranh và khao khát từ không có tự do để có được tự do.
Nhà báo này nói tiếp người làm báo giống như những người chiến sĩ. Khi càng bị đặt vào thế kìm kẹp, bị đẩy vào thế sợ hãi thì họ phải bứt ra và trưởng thành. Theo lời của người này thì quyền lực của báo chí không phải ở chỗ phụ thuộc vào chính quyền mà là giúp người dân thay đổi chính quyền.
Bị cáo N. H. Long bất ngờ nhận tội trước Tòa Berlin
Tòa Thượng thẩm Berlin trong phiên xử ngày 17/07 vụ được cho là ‘bắt cóc Trịnh Xuân Thanh’ ngay trong buổi sáng bất ngờ nghe N. H. Long, một trong các nghi phạm và là bị cáo duy nhất hiện đang hầu tòa, tuyên bố nhận tội.
Vũ Đình Duy biết gì về vụ Trịnh Xuân Thanh?
Phiên tòa ‘bắt cóc Trịnh Xuân Thanh’ nêu nhiều tình tiết mới
Ông Trịnh Xuân Thanh ‘chưa từng đến Slovakia’
Tuy nhiên, nhiều tình tiết gây sốc tiếp tục được nêu ra tại tòa sau lời thú tội ban đầu.
Ngay đầu giờ sáng, bà thẩm phán chủ tọa phiên tòa đã giải thích cho bị cáo một cách chi tiết về các khả năng có thể xảy ra nếu bị cáo quyết định trao cho tòa lời thú tội.
Điều này khiến đặt ra khả năng là luật sư biện hộ của N. H. Long rất có thể đã có những chỉ dấu với tòa về ý định của thân chủ mình trước khi diễn ra phiên xử hôm thứ Ba, 17/07.
Sau phần giải thích của bà thẩm phán chủ tọa, luật sư biện hộ tuyên bố muốn thay mặt thân chủ đọc lời thú tội.
Lời nhận tội ban đầu
Với nội dung đã được chuẩn bị sẵn bằng văn bản, vị luật sư đại diện N. H. Long trình bày chi tiết về tiểu sử bị cáo, trong đó có nêu lên mối quan hệ cá nhân thân thiết giữa ông N. H. Long với một nghi phạm khác, ông Đ. Q. Oai.
Uy quyền của Đ. Q. Oai đối với N. H. Long, điều được nhiều nhân chứng trình bày trước tòa trong các phiên xử trước, nay được xác nhận trong lời khai của chính bị cáo.
Bị cáo thừa nhận đã tham gia vụ việc từ đầu, cụ thể là việc thuê xe ở chợ Sapa, Prague, nhưng “không hề biết trước”.
Bị cáo nói rằng mình chỉ thực hiện các yêu cầu của Đ. Q. Oai mà không thắc mắc. Tuy nhiên, trong quá trình đáp ứng yêu cầu thuê xe, bị cáo nói đã nhận thấy có những “dấu hiệu đáng ngờ”, nhưng đó là thời điểm mà bị cáo thấy “không thể dừng” việc hỗ trợ được nữa.
Bản khai của ông N. H. Long cũng trình bày rằng ông chỉ nhận ra rằng mình đã tham gia vào vụ bắt cóc “sau khi vụ việc đã hoàn tất”, tức là sau ngày 23/07/2017.
Việc cảnh sát Đức nhanh chóng điều tra cũng như việc chủ doanh nghiệp cho thuê xe ở chợ Sapa, Prague khai rõ với giới chức rằng về người thuê xe khiến ông N. H. Long “cảm thấy hoang mang”, thậm chí đã tính đến chuyện “về Việt Nam” trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng hơn.
Tuy nhiên, một phần vì những ràng buộc gia đình, vợ con, một phần vì được Đ. Q. Oai “động viên là cứ yên tâm, sẽ không sao đâu” mà N. H. Long đã không bay về Việt Nam.
Trong bản khai nhận tội, ông N. H. Long mong được tòa ghi nhận rằng chỉ riêng việc ông chấp nhận khai như vậy đã là điều “gây hiểm nguy cho gia đình, thân nhân” của mình tại Cộng hòa Czech cũng như tại Việt Nam, và rằng uy thế của Đ. Q. Oai khiến bản thân ông khi nhận thức được có sự đáng ngờ trong các hành vi cũng đã rơi vào tình thế không thể thoái lui.
Thay đổi lời khai
Khi được tòa hỏi ý kiến, đại diện cơ quan công tố Liên bang Đức tuyên bố không chấp nội dung lời nhận tội của ông N. H. Long, với lý do những gì nêu trong đó là “không đầy đủ, không phù hợp với kết quả điều tra”.
Bà luật sư Petra Schlagenhauf đại diện cho ông Trịnh Xuân Thanh, người bị hại trong vụ án, cũng nói với tòa rằng bà đồng ý với quan điểm của bên công tố.
Luật sư biện hộ của bị cáo phản hồi bằng việc xin được đại diện thân chủ trình bày bổ sung lời khai, mà lần này là bằng bản viết tay của chính luật sư dường như vừa được soạn nhanh trước đó.
Trong lần khai bổ sung này, N. H. Long thừa nhận đã biết trước về kế hoạch bắt cóc ngay từ ngày đầu tiên được lệnh từ Đ. Q. Oai trong việc tìm thuê xe, ngày 15/07/2017, và bị cáo đã đồng ý tham gia.
“Việc thuê xe sang Berlin là để bắt một nhân vật rất quan trọng, nhằm đem về Việt Nam xét xử,” nội dung bản khai bổ sung nói.
Ông N. H. Long cũng thừa nhận ông biết rằng người chỉ đạo chiến dịch bắt người này là Tướng Đường Minh Hưng, người mà ông đã đặt phòng khách sạn hộ tại Berlin.
Tuy nhiên, ông Long nói ông dù gặp Tướng Hưng nhiều lần tại nhiều địa điểm khác nhau, nhưng ông chưa bao giờ nhận lệnh trực tiếp từ vị chỉ huy này.
Ông Long cũng khai trước tòa rằng sau khi vụ bắt người hoàn thành, ông đã tham dự một buổi tiệc “ăn mừng” ở Prague, với Tướng Hưng là một trong những người có mặt và đã “uống khá say”.
Phần trình bày bổ sung này của bị cáo đã được bên công tố và luật sư đại diện ông Trịnh Xuân Thanh chấp nhận là “phù hợp kết quả điều tra”.
Tòa sau khi nghe lời khai của bị cáo và ý kiến của các bên liên quan đã tuyên bố hủy bỏ phần lấy lời khai nhân chứng là một cảnh sát viên điều tra, theo kế hoạch sẽ diễn ra vào ngày hôm sau, thứ Tư 18/7.
Đại diện Đại sứ quán Việt Nam từ chối ra làm nhân chứng
Một chi tiết đáng chú ý khác trong phiên xử hôm 17/07 là một số quan chức và nhân viên của Đại sứ quán Việt Nam tại Berlin đã vắng mặt.
Tin cho hay Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước CHXH CN Việt Nam tại Đức Đoàn Xuân Hưng, Tham tán Công sứ Lê Thị Thu, sĩ quan liên lạc cảnh sát Lê Thanh Hải, và Bí thư Thứ nhất Lê Đức Trung, theo kế hoạch lẽ ra phải có mặt trước toà trong vị trí nhân chứng trong phiên xử 17/07.
Được biết các văn bản triệu tập được Tòa Thượng thẩm Berlin gửi tới Bộ Ngoại giao Đức cách đây trên 4 tuần, sau đó đã chuyển tiếp tới Đại sứ quán Đức ở Hà Nội để tiếp đưa tới Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Tuy nhiên, những người này đã không có mặt theo yêu cầu.
Có thân phận ngoại giao, những người này được hưởng quy chế miễn trừ ngoại giao và không có nghĩa vụ phải tuân thủ trát đòi của tòa án và các cơ quan tư pháp nước sở tại, theo quy định của công pháp quốc tế.
Cuối phiên xử 17/07, Tòa cũng nói sẽ nối lại phiên xử vào 13 giờ chiều thứ Hai, 23/07, sớm hơn so với lịch đã công bố từ trước, theo đó nói phiên xử kế tiếp phiên 18/07 sẽ là ngày 24/07.
Ngày 23/07/2018 cũng là ngày tròn một năm xảy ra vụ ‘bắt cóc Trịnh Xuân Thanh’.
Một số người cho rằng đây là chỉ dấu cho thấy phiên tòa có thể sẽ kết thúc sớm hơn dự kiến, lẽ ra sẽ vào ngày 29/08.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-44858331
Điểm thi bất thường tại Hà Giang: Có gian lận
Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam ngày 17/7 xác nhận một viên chức địa phương đã “trực tiếp can thiệp” vào kết quả thi Trung học Phổ thông của thí sinh ở tỉnh Hà Giang.
Giáo dục VN: Vừa ưu tiên vừa tước đi cơ hội
Các giáo sư ‘khóc thét’ với đề Toán THPT
Nghi vấn về kết quả thi điểm cao bất thường ở Hà Giang đã khiến chính quyền phải thanh tra.
Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 17/7 loan báo ông Vũ Trọng Lương, Phó Trưởng phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang là người trực tiếp can thiệp vào kết quả thi của thí sinh.
Thông Tấn Xã Việt Nam nói cuộc điều tra còn đang tiếp tục để “củng cố hồ sơ để xử lý các cá nhân liên quan theo quy định của pháp luật”.
Giới chức đã tiến hành chấm thẩm định toàn bộ các bài thi trắc nghiệm của tất cả các thí sinh thuộc Hội đồng thi Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang.
Chênh điểm
Theo thông tin chính thức, kết quả thanh tra cho thấy có 102 bài thi Toán đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 8,0 điểm.
Có 85 bài thi Vật lý đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 7,75 điểm; có 56 bài thi Hóa đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 8,75 điểm.
Tương tự, cũng có sai phạm ở các bài thi Sinh, Lịch sử, Địa lý, tiếng Anh.
Kết luận ban đầu nói có tất cả 114 thí sinh, với hơn 330 bài thi có tổng điểm đã công bố chênh lên hơn 1,0 điểm so với điểm chấm thẩm định.
Không ít thí sinh có tổng điểm chênh lên hơn 20 điểm so với điểm chấm thẩm định.
Cá biệt có những thí sinh có tổng điểm được làm tăng lên đến 26,8 điểm, thậm chí 29,95 điểm so với điểm chấm thẩm định.
Các điểm số sau khi thẩm định sẽ được dùng thay thế cho toàn bộ kết quả thi trước đó do Hội đồng thi Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang công bố ngày 11/7
Kết quả thi được sử dụng để xét công nhận tốt nghiệp Trung học Phổ thông và xét tuyển sinh đại học, cao đẳng, trung cấp năm 2018.
Trước khi có thanh tra, tỉnh Hà Giang đã “nổi tiếng” vì điểm thi cao trong kỳ thi Trung học Phổ thông.
Cả nước có 76 thí sinh có điểm thi khối A1 (Toán, Lý, Anh) từ 27 điểm trở lên thì riêng Hà Giang đã có 36 em, chiếm 47,37% cả nước.
Nhưng kết quả này đã đặt ra nghi vấn, khiến Bộ Giáo dục phải thanh tra.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-44850419
Chính giới Mỹ và Anh lo cho tự do ngôn luận VN
Được biết 17 dân biểu thuộc Hạ viện Liên bang Mỹ cũng đồng ký tên vào lá thư có nội dung tương tự, kêu gọi hai công ty nói trên chống lại những quy định của Luật An ninh mạng mà họ cho là chỉ trao thêm quyền lực cho các cơ quan đàn áp các tiếng nói bất đồng chính kiến ở Việt Nam.
Sau 20 năm, Internet ‘chuyển hoá’ Việt Nam như thế nào?
Công an Vĩnh Long và vụ Nguyễn Hữu Tấn ‘tự sát’
VN không hài lòng vì Facebook thiếu hợp tác
VN: ‘Báo chính thống lẽo đẽo theo mạng xã hội’
Trả lời BBC Tiếng Việt hôm 17/7, dân biểu từ California ông Alan Lowenthal cho biết ông đồng ý viết thư này cho Facebook và Google vì thấy “lo lắng”.
Ông viết trong điện thư trả lời BBC:
“Đây rõ ràng là một phản ứng của một chính phủ lo sợ trước các cuộc biểu tình gần đây phản đối chính sách kinh tế và sự kiểm duyệt của chính phủ Việt Nam, cũng như các cuộc biểu tình lớn năm ngoái về thảm họa môi trường tại Formosa, và xem những cuộc biểu tình này như một mối đe dọa cho quyền lực của họ.”
Dân biểu Alan Lowenthal nhận định:
“Luật này không gì khác gì là một công cụ của thế kỷ 21 để chính phủ Việt Nam tiếp tục đàn áp tự do ngôn luận và vận động chính trị ôn hòa của người dân Việt Nam.
“Tệ hơn nữa, nó làm cho các hãng công nghệ như Facebook và Google trở thành kẻ đồng lõa cho chính phủ Việt Nam qua việc buộc các công ty này phải xóa nội dung trong vòng 24 giờ kể từ khi có thông báo của các cơ quan an ninh Việt Nam.”
Cùng ngày 17/7, dân biểu Liên bang Chris Smith cho BBC biết:
“Chúng tôi khám phá ra Facebook đã chặn nội dung của một công dân Hoa Kỳ để tuân thủ yêu cầu của chính phủ Việt Nam – và chỉ sau khi bị thách thức, Facebook mới không khoá nội dung này nữa.
“Việc kiểm duyệt nội dung của công dân Hoa Kỳ là không thể chấp nhận được, nhưng các nhà báo hay blogger Việt Nam không được ai bảo vệ – nếu nội dung của họ bị xâm phạm, họ sẽ vào tù. 22 blogger Việt Nam đã đi tù trong năm qua.”
Theo ông Chris Smith thì “các công ty như Google và Facebook có sức hấp dẫn lớn ở Việt Nam. Họ do đó có cả cơ hội và nghĩa vụ đạo đức phải thúc đẩy tự do ngôn luận và các quyền con người khác ở đất nước này”.
“Họ còn có trách nhiệm đẩy lùi giới hạn quyền tự do đó theo luật an ninh mạng mới. Chúng tôi sẽ kêu gọi chính quyền Hoa Kỳ hỗ trợ cho các công ty trong nghĩa vụ này, đặc biệt khi việc kiểm duyệt và yêu cầu nội địa hóa dữ liệu là một rào cản thương mại và tạo những mối quan tâm sâu xa về nhân quyền.”
Sau 20 năm, Internet ‘chuyển hoá’ Việt Nam như thế nào?
VN: ‘Báo chính thống lẽo đẽo theo mạng xã hội’
Facebook nói gì về vụ VN ‘chặn thông tin xấu’?
Trong thư gửi Facebook và Google, các vị dân biểu và thượng nghị sĩ Hoa Kỳ đưa ra những yêu cầu chính, gồm:
Không lưu trữ dữ liệu của người dùng Việt Nam tại Việt Nam, vì làm như vậy có nghĩa là các dữ liệu này có thể bị Bộ Công An thu giữ bất cứ lúc nào;
Thiết lập các nguyên tắc minh bạch liên quan đến việc xóa nội dung, và không xóa nội dung chỉ vì nhà nước Việt Nam yêu cầu;
Nhanh chóng công bố số lượng yêu cầu xóa nội dung từ cầm quyền Việt Nam, và số lần mà công ty tuân thủ các yêu cầu này;
Cho hai Ủyban Đối ngoại của Hạ Viện, Thượng viện và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ biết nội dung của các yêu cầu đến từ các giới chức Việt Nam, và chỉ ra những yêu cầu nào đã được tuân thủ, để Quốc Hội và Hành pháp Hoa Kỳ biết rõ những ai đang bị chính quyền Việt Nam nhắm vào và tại sao.
Chính phủ Anh lo ngại về tự do biểu đạt ở VN
Báo cáo về Nhân quyền và Dân chủ năm 2017, do Bộ Ngoại giao Anh công bố hôm 16/7, nêu lên những lo ngại về tình trạng giam giữ các blogger, các nhà bảo vệ nhân quyền và việc thiếu không gian thích hợp cho các tổ chức xã hội dân sự tại Việt Nam.
“Ở Việt Nam, chính quyền tiếp tục bỏ tù nhiều blogger và các nhà bảo vệ nhân quyền, thường là với án tù dài hạn,” báo cáo của chính phủ Anh viết.
“Năm 2017 chứng kiến một số quốc gia đưa ra các điều luật hạn chế hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự, hạn chế việc thách thức chính quyền và tự do ngôn luận.
“Chẳng hạn, chính quyền Việt Nam tiếp tục dùng các quá trình cấp phép kéo dài và quan liêu để làm chậm, và trong một số trường hợp, từ chối các dự án của các tổ chức NGO (phi chính phủ) được coi là nhạy cảm,” vẫn theo báo cáo thường niên này của chính phủ Anh.
Hợp tác với nhà nước
Luật An ninh mạng, có hiệu lực vào 1/1/2019 sau khi Quốc hội thông qua vào tháng 6/2018, yêu cầu các công ty nước ngoài phải lưu trữ dữ liệu và mở văn phòng tại Việt Nam, theo Bloomberg.
Điều này đặt ra một vấn đề khó khăn cho các công ty này.
“Nếu họ tuân thủ luật (của Việt Nam), họ sẽ vi phạm các điều khoản về cung cấp dịch vụ của chính mình trong bảo vệ quyền riêng tư của người dùng,” Tim Bajarin, Giám đốc Creative Strategies Inc được Bloomberg trích lời.
Cũng liên quan đến chủ đề này, trả lời BBC News Tiếng Việt tại Hà Nội mới đây, Thiếu tướng công an Nguyễn Thanh Hồng, Ủy viên Thường trực Uỷ ban Quốc phòng An ninh, nói Luật An ninh mạng là để “bảo vệ lợi ích của các cơ quan, tổ chức cá nhân trong và ngoài nước”.
Ông Nguyễn Thanh Hồng nói kể cả khi chưa có luật này, Google hay Facebook đã “cộng tác với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam, cung cấp những thông tin liên quan đến một số cá nhân sử dụng không gian mạng mà vi phạm pháp luật Việt Nam”.
Đây là chủ đề tiếp tục gây nhiều tranh cãi, thậm chí góp phần gây ra các cuộc biểu tình lớn ở Việt Nam thời gian qua.
https://www.bbc.com/vietnamese/world-44874838
Google, Facebook “chớ tiếp tay Luật An ninh mạng”
Một nhóm thượng nghị sỹ Mỹ ngày 17/7 gửi thư đến lãnh đạo các hãng Google và Facebook kêu gọi họ chớ tiếp tay cho đạo Luật An ninh mạng vừa được Quốc hội Việt Nam thông qua vốn bị cho là công cụ bóp nghẹt quyền tự do ngôn luận.
Luật An ninh mạng vừa được thông qua ở Việt Nam, vốn cho phép chính quyền tiếp cận những dữ liệu cá nhân, giám sát người sử dụng và hạn chế những bài viết bất lợi cho chính quyền, đã đối mặt với sự phản đối của cộng đồng đấu tranh dân chủ trong nước và hải ngoại.
Trong thư gửi cho Giám đốc điều hành Google Sundar Pichai và Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg, Thượng nghị sỹ Cộng hòa Marco Rubio và hai Thượng nghị sỹ Dân chủ Bob Menendez và Ron Wyden nêu 4 yêu cầu cụ thể đối với Google và Facebook như sau:
Thứ nhất là tránh lưu trữ dữ liệu người dùng ở Việt Nam nếu như những dữ liệu này có thể bị Bộ Công an tước đoạt một cách ‘không phù hợp vào bất cứ lúc nào’.
Thứ hai là đưa ra những hướng dẫn minh bạch về việc dỡ bỏ nội dung. Các nhà lập pháp Mỹ cho rằng có thể dỡ bỏ những bài đăng không phù hợp với công chúng nhưng việc dỡ bỏ những thông điệp chính trị theo yêu cầu của giới chức Việt Nam là ‘không thể chấp nhận được’.
Thứ ba là nhanh chóng công bố số lần mà Chính phủ Việt Nam yêu cầu dỡ bỏ nội dung trên mạng và số lần mà các công ty này làm theo.
Cuối cùng, các thượng nghị sỹ cũng yêu cầu Google và Facebook phải nhanh chóng và bí mật chia sẻ với Ủy ban Ngoại vụ của Hạ viện và Ủy ban Đối ngoại Thượng viện và Bộ Ngoại giao Mỹ tất cả mọi yêu cầu của chính phủ Việt Nam về thông tin người dùng để giới chức Mỹ có thể biết được ai đang bị nhắm vào và tại sao.
Thư bày tỏ ‘quan ngại sâu sắc’ rằng Luật An ninh mạng thông qua hôm 12/6 có những điều khoản ‘đi ngược lại với các điều khoản thương mại hiện hành và các công ước quốc tế về nhân quyền’.
“Đạo luật rộng lớn và có câu chữ mơ hồ này sẽ cho phép chính quyền cộng sản tiếp cận thông tin cá nhân, do thám người dùng, và hạn chế hơn nữa quyền tự do ngôn luận trên mạng vốn đã hạn chế của người dân Việt Nam,” lá thư viết và cho biết việc yêu cầu các công ty mạng phải lưu trữ dữ liệu ở trong nước và cung cấp thông tin khi chính quyền có yêu cầu ‘có tác động to lớn đến các doanh nghiệp nước ngoài đang hoạt động ở Việt Nam.’
“Đây là nỗ lực trắng trợn của Chính phủ Việt Nam đàn áp quyền biểu đạt trên mạng… do đạo luật này yêu cầu (các công ty công nghệ như Facebook và Google) phải dỡ bỏ nội dung trong vòng 24 giờ sau khi nhận được yêu cầu của Bộ Công an và Bộ Thông tin và Truyền thông,” lá thư viết.
Các thượng nghị sỹ nhắc lại trong thư rằng đạo luật này được đưa ra vào tình hình nhân quyền ở Việt Nam có ‘sự đi thụt lùi trầm trọng’ và rằng chính phủ Việt Nam ‘đang kiểm soát gần như tuyệt đối dòng thông tin tự do. Các ông cũng nhắc rằng hiện Việt Nam đang cầm tù hơn 100 tù nhân tôn giáo và chính trị, trong đó có các blogger, các nhà báo lề dân cũng như các nhà hoạt động dân chủ và công đoàn.
“Nếu chính quyền Việt Nam ép buộc quý vị phải hỗ trợ và xúi giục kiểm duyệt thì đây là một vấn đề quan ngại cần phải được nêu lên với phía Việt Nam qua con đường ngoại giao và ở các cấp cao nhất,” các thượng nghị sỹ yêu cầu Facebook và Google.
Nữ luật sư tin
‘Chủ tịch Quang có tâm’ trong vụ ông Hiến
Một nữ luật sư nói với BBC rằng bà tin Chủ tịch Trần Đại Quang là người “có tâm” sau khi tin cho hay ông yêu cầu kiểm tra vụ Đặng Văn Hiến.
Ông Đặng Văn Hiến bị y án tử hình trong phiên tòa phúc thẩm hôm 12/7 về vụ nổ súng liên quan đến Công ty Long Sơn khiến 3 người chết và 13 người bị thương tại xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông ngày 23/10/2016.
Hôm 18/7, Luật sư Lê Thị Minh Nhân từ TPHCM nói với BBC:
“Nếu cha con ông Nghiêm Thiên Xuân Sửu, cựu phó giám đốc Công ty Long Sơn mà được giảm án trong khi ông Hiến bị y án tử hình thì quá bất công.”
“Tôi nghĩ rằng Chủ tịch Trần Đại Quang là người có tâm, trước dư luận xã hội và kiến nghị của các luật sư. Tuy nhiên, nhiều khả năng chưa có ân giảm án mà sẽ tạm đình chỉ để chờ giám đốc thẩm bản án.”
“Vấn đề ở đây người ta mới chỉ thấy khía cạnh hậu quả ba người chết, nhiều người bị thương mà không xem xét tới nguyên nhân vì sao thảm án này xảy ra.”
“Và nếu lấy thêm mạng ông Hiến nữa thì sẽ chẳng giải quyết được vấn đề gì: Không có tính giáo dục răn đe, tính khoan hồng của pháp luật cũng mất tác dụng.”
Xử phúc thẩm hôm 12/07:
•Đặng Văn Hiến y án tử hình
•Ninh Viết Bình, giảm từ 20 xuống 18 năm
•Hà Văn Trường, giảm từ 12 xuống 9 năm
•Đoàn Văn Diện 9 tháng án treo
•Nghiêm Thiên Xuân Sửu, từ 6 xuống 4 năm tù
•Phạm Công Thiện, từ 4 xuống 2 năm tù
Bà Lê Thị Minh Nhân không thuộc nhóm luật sư bào chữa trong vụ Đặng Văn Hiến và chỉ nêu ra ý kiến cá nhân của mình về câu chuyện.
Hôm 17/7, Văn phòng Chủ tịch nước ra công văn yêu cầu Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát tối cao phối hợp với Bộ Công an “kiểm tra lại vụ án này”.
Hiện tại, một số luật sư gửi đơn lên Chủ tịch nước xin ân giảm hình phạt cho ông Hiến.
Chủ tịch nước yêu cầu kiểm tra vụ Đặng Văn Hiến
Bắn chết ba người vì đất đai: Đặng Văn Hiến bị y án tử hình
Bắn ba người vì đất đai: ‘Con đường nguy hiểm’
Thủ tướng Phúc ‘muốn rà soát đất đai’
Theo website của Liên đoàn Luật sư Việt Nam, các luật sư tham gia bào chữa cho ông Đặng Văn Hiến đã gửi đơn kiến nghị lên các lãnh đạo Việt Nam.
Đơn gửi Chủ tịch Trần Đại Quang, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc “xin ân giảm hình phạt tử hình cho Đặng Văn Hiến”.
“Việc áp dụng hình phạt tử hình trong trường hợp này, theo các luật sư bào chữa cho bị cáo trong vụ án là chưa chính xác, chưa đạt được mục đích (mục đích răn đe, mục đích giáo dục, cải tạo) của các hình phạt trong Luật hình sự Việt Nam.”
‘Bất công’
Cùng thời điểm, Luật sư Trần Vũ Hải ở Hà Nội dẫn link kiến nghị giảm án cho ông Đặng Văn Hiến trên trang cá nhân và viết thêm:
“Hy vọng sẽ có 10 vạn người ký vảo kiến nghị ân giảm (giảm án) cho tử tù Đặng Văn Hiến, khi đó chắc chắn kiến nghị sẽ có sức nặng! Rất mong các hot facebooker và các bạn khác sẽ cùng ký và chia sẻ để mọi ngưởi cùng biết và ký!”
Theo báo Người Lao Động, bà Mai Thị Khuyên, vợ ông Hiến, “bật khóc” khi biết tin Chủ tịch Quang yêu cầu kiểm tra vụ Đặng Văn Hiến:
“Tôi đang say xe mà nghe tin thấy người khỏe hẳn. Xin đội ơn Chủ tịch nước. Dù bận trăm công ngàn việc nhưng… Chủ tịch nước đã dành thời gian xem xét, chỉ đạo các cơ quan… kiểm tra lại vụ án. Giờ… tôi có niềm tin hơn để đi xin ân giảm cho chồng,” tờ báo dẫn lời bà Khuyên.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-44836870
An ninh năng lượng cho Việt Nam
Kính Hòa RFA
“Yêu cầu năng lượng để đảm bảo an ninh quốc gia, đặc biệt là điện, rất lớn. Trong khi đó thì nhu cầu vốn đầu tư, rồi cơ chế chính sách, nhu cầu bảo vệ môi trường,… đang là những thách thức rất lớn để chúng ta thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an toàn an ninh năng lượng của chúng ta, đặc biệt là lĩnh vực điện.”
Trên đây là phát biểu của Phó Thủ tướng Việt Nam, ông Trịnh Đình Dũng, tại buổi làm việc ngày 11/7/2018 với Bộ Công thương, nơi quản lý ngành điện Việt Nam.
Trong bài phát biểu này ông Trịnh Đình Dũng cũng có nêu lên những con số về nhu cầu năng lượng của Việt Nam trong tương lai. Ông kết luận rằng nếu không có một “cơ chế đột phá” thì sẽ không bảo đảm được an ninh năng lượng cho quốc gia.
Theo ông Trịnh Đình Dũng, sắp tới đây Việt Nam sẽ phát triển các loại năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, và mua điện từ nước Lào láng giềng.
Nhận định về buổi họp này, Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Huy Vũ hiện đang sống và làm việc tại Na Uy cho rằng có vẻ như Việt Nam đang bế tắc trong chiến lược năng lượng của mình.
Quan điểm cá nhân của tôi là không xây dựng những nhà máy nhiệt điện than.
-Tiến sĩ Lê Anh Tuấn.
Trong khi đó, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, một người nghiên cứu chính trị Việt Nam từ Singapore thì cho RFA biết rằng Chính phủ Việt Nam cũng đã có những dự tính cụ thể cho việc phát triển điện năng của mình. Theo Tiến sĩ Hợp, cuối năm nay Việt Nam có thể sẽ quyết định không xây dựng những nhà máy nhiệt điện nữa từ năm 2019, trừ những nhà máy đã được lên kế hoạch. Ngoài ra, cũng theo ông Hợp, Việt Nam đã cấp giấy phép cho 31 dự án sản xuất điện gió tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long.
Vấn đề phí tổn môi trường
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, hiện làm việc tại Trung tâm nghiên cứu biến đổi khí hậu tại Đồng bằng Sông Cửu Long, cho rằng việc tìm giải pháp để vừa đảm bảo năng lượng điện cho Việt Nam, nhưng đồng thời tránh gây ô nhiễm bởi các nhà máy điện chạy bằng than là một vấn đề rất nan giải:
“Bây giờ vấn đề là cân nhắc giữ tỉ lệ điện than có thể chấp nhận được là bao nhiêu, và các loại năng lượng tái tạo khác. Và cũng phải chấp nhận giá điện cao hơn. Đây là một bài toán khó cần phải giải quyết.”
Nói về việc Việt Nam sẽ xúc tiến mua điện từ nước Lào, ông Tuấn cho rằng đây là một việc làm có thể lợi bất cập hại, vì nó sẽ thúc đẩy nước Lào phát triển thủy điện trên dòng chính của Sông Mekong, vốn đã và đang gây hại cho vùng Đồng bằng Cửu Long của Việt Nam.
Ông đề ra biện phát tiết kiệm điện, là loại bỏ những ngành công nghiệp tiêu tốn điện năng quá nhiều nhưng lại không có hiệu quả kinh tế, và gây ô nhiễm cao như là đóng tàu và luyện kim.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, cũng như nhiều chuyên gia khác đều đồng ý rằng xây dựng những nhà máy điện chạy bằng than có điểm lợi là giá thành rẻ, tuy nhiên những phí tổn về môi trường sẽ rất lớn trong tương lai.
Những phí tổn về môi trường này có thể dẫn đến những bất ổn xã hội khó lường. Minh chứng cho điều này, nhiều nhà quan sát đã cho rằng chính những nhà máy nhiệt điện chạy bằng than ở vùng Vĩnh Tân, tỉnh Bình Thuận đã gián tiếp gây ra cuộc biểu tình bạo động đốt cháy trụ sở Ủy ban nhân dân tỉnh và đồn cảnh sát tại tỉnh này hồi ngày 10/6/2018. Lý do là vì người dân bị uất ức bấy lâu nay vì môi trường sống của họ, không khí và biển, bị khói bụi, xỉ than của những nhà máy này làm ô nhiễm tới mức không chịu nỗi.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn nói tiếp khi nghe rằng những dự án nhà máy điện than, đặc biệt là 14 nhà máy tại vùng Đông bằng Sông Cửu Long sẽ tiếp tục được thực hiện:
“Quan điểm cá nhân của tôi là không xây dựng những nhà máy nhiệt điện than. Đặc biệt là những vùng nhạy cảm như Đồng bằng Sông Cửu Long. Tuy nhiên, trong những trường hợp bức bách quá, phải chấp nhận một số nhà máy với những điều kiện kỹ thuật nào đó, và phải tăng chuyện giám sát, cũng như các kỹ thuật giảm bớt sự phát thải. Phải cân nhắc rất kỹ vị trí đặt nhà máy với các vùng sản xuất xung quanh. Cái này phải có sự kiểm tra, đánh giá của các chuyên gia độc lập khác nhau.”
Nhưng để xây dựng những nguồn năng lượng tái tạo, như điện gió và mặt trời, trong tình hình hiện nay là rất tốn kém.
Tìm ở đâu nguồn vốn cho việc này?
Ông Nguyễn Huy Vũ cho rằng cần phải tư nhân hóa ngành điện, không để cho nhà nước nắm độc quyền sản xuất và phân phối điện như hiện nay để có thể tạo nên sự cạnh tranh. Ông đưa ra hai mô hình có thể áp dụng cho Việt Nam để có thể thu hút vốn vào lĩnh vực năng lượng tái tạo:
“Mô hình Solar City ở Mỹ là họ có chính sách mua lại điện của người dân, công ty ký hợp đồng với người dân để lấp những tấm pin mặt trời lên mái nhà người dân, người dân dùng không hết thì bán lại điện đó. Cách thứ hai là bên Israel làm. Một công ty trong nước có thể kêu gọi một công ty nước ngoài đầu tư chung với mình. Rồi chính phủ cũng là một cổ đông. Tổ hợp đó có thể hoạt động trong vòng năm năm chẳng hạn, rồi hai công ty đó có thể mua lại cổ phần của chính phủ với giá ưu đãi. Đó là một cách gọi là Yozma bên Israel làm được mấy chục năm rồi.”
Theo ông Vũ, mô hình Yozma đã giúp Israel huy động được vốn không chỉ trong lĩnh vực năng lượng mà còn trong nhiều lĩnh vực kỹ thuật cao khác.
Vấn đề an ninh
Ngoài vấn đề công suất điện phải đủ để đảm bảo nhu cầu sản xuất và tiêu dùng, an ninh năng lượng còn được hiểu như là phải đảm bảo nguồn cung cấp nhiên liệu không gián đoạn, cũng như lưới phân phối điện không bị hư hỏng.
Trong cơ chế thị trường, Việt Nam không thể cấm người Trung Quốc mua bán, nhưng Việt Nam có thể học theo cách của người Mỹ là bác bỏ những dự án nào của người Trung Quốc nếu xét thấy nó nguy hại cho an ninh quốc gia.
-Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn nói với đài RFA rằng khi Việt Nam phát triển năng lượng gió và mặt trời thì sẽ đảm bảo được an ninh như vậy, chứ không phụ thuộc vào nguồn cung cấp than đá đối với nhiệt điện, hay nguyên liệu hạt nhân cho điện hạt nhân. Một điều đặc biệt nữa, ông Tuấn nhấn mạnh là các trung tâm điện gió và mặt trời sẽ cho phép tổ chức mạng lưới điện theo mô hình phi tập trung, không hao tốn điện năng trên đường truyền tải, và trong trường hợp một trung tâm bị hư hỏng sẽ không ảnh hưởng tới những vùng khác.
Mô hình này đã được kỹ sư Nguyễn Khắc Nhẫn, một chuyên gia về điện, sống tại Pháp, đề nghi với Chính phủ Việt Nam cách đây hơn 20 năm, khi ông phản đối dự án xây dựng đường dây truyền tải 500Kv xuyên Bắc Nam.
Nhưng hiện nay lại có một vấn đề an ninh khác rất nhạy cảm được đặt ra khi Việt Nam phát triển các trang trại điện gió và mặt trời.
Đó là Trung Quốc.
Theo những thông tin của Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, hiện nay Trung Quốc đang mua nhiều những trang trại điện gió và mặt trời Việt Nam, trực tiếp và gián tiếp qua ngã Hong Kong, Thái Lan, Singapore.
Nhận xét về hiện tượng này, ông Lê Anh Tuấn và ông Nguyễn Huy Vũ cho rằng mặc dù vấn đề Trung Quốc là nhạy cảm nhưng việc họ có thể có mặt để kinh doanh điện gió và mặt trời ở Việt Nam không gây ra nhiều vấn đề an ninh năng lượng như là phụ thuộc vào nguồn cung cấp nhiên liệu từ bên ngoài.
Ông Nguyễn Huy Vũ nói rằng, trong cơ chế thị trường, Việt Nam không thể cấm người Trung Quốc mua bán, nhưng Việt Nam có thể học theo cách của người Mỹ là bác bỏ những dự án nào của người Trung Quốc nếu xét thấy nó nguy hại cho an ninh quốc gia. Ông Lê Anh Tuấn thì nói rằng mặt dù ông thấy chuyện Trung Quốc sở hữu những trang trại điện gió và mặt trời tại Việt Nam không đến nỗi nguy hại nhưng ông sẽ nêu ý kiến là không đồng tình với việc này.
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/renewable-security-energy-vietnam-07172018132158.html
Bão số 3 hướng mạnh vào đất liền
từ Thái Bình đến Quảng Bình
Cơn bão số 3 – Sơn Tinh với sức gió giật cấp 11 đã vượt qua đảo Hải Nam và đang hướng mạnh vào đất liền. Dự báo bão sẽ đổ bộ vào các tỉnh từ Thái Bình đến Quảng Bình và có thể bất ngờ thay đổi hướng đi.
Mặc dù cơn bão số 3 – Sơn Tinh chưa đổ bộ vào đất liền nhưng đã gây mưa to gió lớn tại một số các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Bình khiến cho hàng ngàn ha lúa và hoa màu bị ngập nặng. Nước sông dâng cao, hàng trăm hộ dân bị cô lập, trong khi đó cá nuôi lồng bè chết hàng loạt.
Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Việt Nam vào chiều ngày 18 tháng 7 cho biết, vị trí tâm bão cách đất liền các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Bình khoảng 240 km về phía đông, với sức gió mạnh cấp 8-9 tức khoảng 60-90 km/h.
Dự báo trong những giờ tới, bão di chuyển về hướng Tây với tốc độ mỗi giờ đi được khoảng 25-30 km.
Do ảnh hưởng của bão, vùng gần tâm bão có gió mạnh ảnh hưởng trực tiếp đến các khu vực ven biển các tỉnh từ Thái Bình đến Quảng Bình biển động rất mạnh. Vùng ven biển đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có nước biển dâng cao và sóng lớn.
Cơ quan chức năng trung ương và các tỉnh thành được dự báo nằm trong vùng chịu ảnh hưởng của bão số 3 cho biết đã có công điện, thông báo cho người dân chuẩn bị phòng chống và kêu gọi ngư dân vào bờ.
https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/storm-no-3-is-heading-to-land-07182018101204.html
Gần 80.000 người Việt chết một năm
vì uống rượu bia
Năm 2016, Việt Nam ước tính có 79.000 người tử vong vì sử dụng rượu bia, và hàng trăm ngàn người khác phải nhập viện vì các bệnh liên quan đến đồ uống có cồn.
Đây là số liệu được đưa ra tại buổi Tham vấn về dự thảo Luật phòng chống tác hại của rượu, bia nhằm kêu gọi hành động mạnh mẽ để giải quyết tác hại của việc sử dụng rượu, bia, giúp nâng cao sức khỏe của người dân Việt Nam, do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phối hợp với Bộ Y tế Việt Nam tổ chức. Mạng báo Tiền Phong loan tin ngày 18 tháng 7.
WHO cho biết người Việt tiêu thụ rượu bia nhiều hơn các quốc gia khác, trung bình một người trên 15 tuổi tiêu thụ 8,3 lít cồn nguyên chất trong năm 2016, trong khi các quốc gia trong khu vực sử dụng ít hơn nhiều như ở Mông Cổ là 7,4 lít, Trung Quốc là 7,2 lít, Campuchia là 6,7 lít, Philippine là 6,6 lít và Singapore chỉ có 2 lít.
Số lượng nam giới sử dụng rượu bia ở VN tăng 15% vào năm 2015 so với năm 2010. Ngoài ra, WHO còn cho biết rượu bia là một nguy cơ gây tai nạn giao thông, bạo lực và thương tích ở VN.
Cục Y tế Dự phòng, thuộc Bộ Y tế khuyến cáo người dân không nên lạm dụng rượu bia và các đồ uống có cồn. Với nam giới chỉ nên tiêu thụ 2 đơn vị cồn/ngày, với nữ là 1 đơn vị/ngày và trẻ dưới 18 tuổi không được uống rượu bia.
Một khảo sát khác của WHO và Bộ Y tế công bố năm 2016 cho thấy 77% đàn ông VN uống rượu bia. Con số này khiến VN xếp thứ 29 trên thế giới về lượng rượu bia được sử dụng. Trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam đứng hàng thứ hai và thứ 10 ở Châu Á về tiêu thụ rượu bia.
Trong khi đó chỉ số phát triển con người (HDI) mới được đưa ra vào tháng tư năm nay thì Việt Nam ở hạng 116/182 của thế giới.
Hai cựu tướng công an bị đề nghị truy tố
Cựu Trung tướng Phan Văn Vĩnh, nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục Cảnh sát, thuộc Bộ Công an Việt Nam bị đề nghị truy tố vì có liên quan vụ án tổ chức đánh bạc qua mạng internet quy mô hàng ngàn tỷ đồng.
Thông tin vừa nêu được ông Đoàn Minh Hương, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Phú Thọ cho báo giới quốc nội biết, vào ngày 18 tháng 7. Ông Đoàn Minh Hương cho biết thêm Cơ quan An ninh Điều tra tỉnh Phú Thọ đã chuyển Kết luận điều tra vụ án tổ chức cờ bạc vừa nêu sang Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Phú Thọ với đề nghị truy tố 104 đối tượng, trong đó có 9 đối tượng đang bị truy nã.
Vào ngày 14 tháng 7 vừa qua, truyền thông trong nước dẫn nguồn từ cơ quan điều tra Bộ Công an cho biết là trùm đường dây đánh bạc qua mạng internet Nguyễn Văn Dương khai nhận rằng đã dùng tiền và trang sức để hối lộ hai Tướng Công an Phan Văn Vĩnh và Nguyễn Thanh Hoá.
Cơ quan An ninh Điều tra tỉnh Phú Thọ đề nghị truy tố cựu Trung tướng Phan Văn Vĩnh về tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo Điều 281 Bộ Luật Hình Sự 1999 và cựu Thiếu tướng Nguyễn Thanh Hóa về tội tổ chức đánh bạc. Ông Nguyễn Thanh Hóa là cựu thiếu tướng, cựu Cục trưởng Cảnh sát Phòng chống tội phạm công nghệ cao.
Tin cho biết Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Phú Thọ sẽ ra cáo trạng dự kiến trong vòng 45 ngày.
Việt Nam là một trong những nước
xả thải nhựa ra biển nhiều nhất thế giới
Mỗi năm Việt Nam có khoảng 8 triệu tấn chất thải nhựa đổ ra đại dương, trở thành một trong 5 nước có lượng rác thải nhựa xả ra biển lớn nhất thế giới.
Phát biểu tại lễ ký kết Quy tắc Ứng xử về Ô nhiễm Nhựa, vào đầu tháng 6 năm 2018, Đại sứ Canada tại Việt Nam, Ping Kitnikone cho biết: “Đến năm 2050, sẽ có nhiều chất thải nhựa trong đại dương hơn là cá. Đáng buồn thay, khu vực Châu Á Thái Bình Dương đóng góp đáng kể vào lượng chất thải nhựa. ”
Theo bà Ping Kitnikone, chất thải nhựa chiếm 50-80% chất thải của đại dương, và hơn 80% chất thải nhựa có nguồn gốc từ đất liền, trong khi phần còn lại được xả trực tiếpxuống biển.
Bà Emily Strady, một nhà nghiên cứu người Pháp, khi đến Việt Nam nghiên cứu về ô nhiễm trong mạng lưới sông ngòi, đã tiến hành một cuộc khảo sát về ô nhiễm nhựa trong môi trường sống của Việt Nam. Nhóm của bà lấy mẫu chất thải dọc theo sông Sài Gòn trong 1 năm rưỡi. Và sau khi phân tích, họ thấy rằng mức độ ô nhiễm nhựa ở Việt Nam cao gấp 1.000 lần so với các nước phương Tây.
Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng khi nhựa đi từ sông ra biển, chúng ảnh hưởng đến sinh vật biển như chim biển và cá có thể nuốt chất thải. Nhóm nghiên cứu của Emily đã tìm thấy các hạt vi mô nhựa trong nước, cá và không khí ở Việt Nam.
Theo một báo cáo, mỗi năm thành phố Hồ Chí Minh thải ra khoảng 250 ngàn tấn chất thải nhựa, trong đó, 48 ngàn tấn được chôn lấp, trong khi 200 ngàn tấn khác được tái chế hoặc xả trực tiếp ra môi trường.
Cũng theo báo cáo này công nghệ tái chế nhựa được sử dụng ở các thành phố lớn của Việt Nam hiện không hiệu quả và gây ô nhiễm. Các hoạt động tái chế chất thải nhựa không được tổ chức trên quy mô lớn. Việc tái chế chủ yếu được thực hiện bởi các doanh nghiệp nhỏ. Và việc khuyến cáo người dân không dùng túi nilon cũng gặp nhiều khó khăn.
Kinh tế Việt Nam giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
Nguyễn Xuân Nghĩa
Do vị trí địa dư, Việt Nam ở vào hoàn cảnh khó khăn trước sự bành trướng không che giấu của Trung Quốc. Thế rồi, trong cảnh ngộ đó, có thể nào mà mâu thuẫn về mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc lại mở ra một cơ hội khác cho kinh tế Việt Nam hay không? Diễn đàn Kinh tế tìm hiểu tiếp về sự kiện này….
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng Nguyên Lam xin kính chào chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa. Mâu thuẫn về mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã lên tới cao điểm vào tuần qua khi Chỉnh quyền Donald Trump dọa sẽ tăng thuế nhập nội trên một lượng hàng hóa Trung Quốc trị giá tới 200 tỷ đô la và phía Bắc Kinh đòi khiếu nại trước Tổ chức Thương mại Thế giới. Thưa ông, trong khung cảnh căng thẳng này, Việt Nam có hy vọng gì và sẽ gặp rủi ro như thế nào?
Hy vọng cho Việt Nam?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Trước hết, nói về bối cảnh thì phía Hoa Kỳ xác định lại phạm trù tự do thương mại là phải thật sự tự do, công bằng, hai chiều và cân đối, nôm na là phải “có đi có lại”, chứ không gây bất lợi quá đáng cho kinh tế Mỹ. Thứ hai, Chính quyền Donald Trump đòi áp dụng quy luật đó cho mọi bạn hàng, kể cả đồng minh chiến lược về an ninh như các nước Âu Châu hay Nhật Bản. Mục tiêu là để giảm số nhập siêu và nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã bị thiệt hại trong tiến trình toàn cầu hóa. Tuy nhiên, chưa chắc là mục tiêu đó lại khiến các doanh nghiệp chuyển dịch đầu tư từ một thị trường có nhân công tương đối rẻ, như thị trường Trung Quốc, qua một thị trường khác như thị trường Việt Nam. Thứ ba là chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp nay đã đan kết chằng chịt qua nhiều quốc gia và phí tổn nhân công quá cao tại Hoa Kỳ khiến doanh nghiệp Mỹ đầu tư mạnh vào các phương tiện sản xuất tự động như người máy robots hơn là vào ngành chế biến thâm dụng nhân công. Vì các nền kinh tế công nghiệp hóa cũng theo chiều hướng tương tự cho nên chưa chắc là kinh tế Việt Nam đã thừa hưởng kết quả khả quan hơn từ một trận chiến mậu dịch xuất phát tại Hoa Kỳ. Đấy là bối cảnh chung.
Nguyên Lam: Thưa ông, đấy là bối cảnh chung, còn riêng với Trung Quốc thì sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Riêng với Trung Quốc, Chính quyền Trump chủ trương đối phó toàn diện, về an ninh lẫn kinh tế, nhằm chặn đà bành trướng và gây áp lực cho xứ này từ bỏ thói giao dịch bất chính và đánh cắp công nghệ Hoa Kỳ.
Vì các nền kinh tế công nghiệp hóa cũng theo chiều hướng sản xuất tự động như người máy robots hơn là vào ngành chế biến thâm dụng nhân công cho nên chưa chắc là kinh tế Việt Nam đã thừa hưởng kết quả khả quan hơn từ một trận chiến mậu dịch xuất phát tại Hoa Kỳ. Đấy là bối cảnh chung.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
– Đã vậy, mục tiêu đa diện của Mỹ còn là đẩy lui khả năng can thiệp của Bắc Kinh vào các nền kinh tế khác. Dù Chính quyền Trump làm như dàn trận với mọi bạn hàng thì các đồng minh của Mỹ tại Âu Châu hay Á Châu, như Liên hiệp Âu châu, Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan và thậm chí Úc cũng thấy sức bành trướng của Trung Quốc vào các khu vực sử dụng công nghệ cao nên lặng lẽ vận động theo xu hướng của Mỹ. Trong khi đó, Bắc Kinh cũng muốn tranh thủ bạn hàng như Liên Âu hay cả Nhật Bản để thoát vòng kiềm tỏa của Hoa Kỳ. Vì thế, khung cảnh chung là những vận động ngấm ngầm và phối hợp phức tạp chứ không đơn thuần là một trận chiến mậu dịch Mỹ-Hoa mà truyền thông cứ tường thuật ở bề mặt.
Hướng xoay chuyển cho Việt Nam
Nguyên Lam: Giữa khung cảnh rắc rối đó, ông nghĩ rằng Việt Nam nên xoay trở ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Đáng lẽ Việt Nam phải sớm thấy ra sự xoay chuyển của Trung Quốc là sẽ từ bỏ vai trò công xưởng toàn cầu vì nhân công của họ hết còn rẻ như trước, rồi họ nhắm vào trình độ sản xuất có kỹ thuật và giá trị cao hơn. Từ dăm năm trước, diễn đàn của chúng ta đã nói đến chiều hướng ấy như một cơ hội cho kinh tế Việt Nam.
– Đáng tiếc là Việt Nam đã lỡ cơ hội đó, lại đi vào chiến lược công nghiệp hóa tệ hại là ăn cơm thừa canh cặn của xứ láng giềng với thiết bị phế thải lỗi thời có năng suất thấp và mức hủy hoại môi sinh cao. Hậu quả là Việt Nam không chỉ nhập khẩu nạn ô nhiễm mà còn nhập khẩu nguyên vật liệu, thậm chí lao động từ Trung Quốc để tái chế biến với giá trị đóng góp thấp nhằm xuất khẩu ra ngoài nhờ có nhân công rẻ hơn. Biến thép rẻ của Tầu thành thép ta để giúp Trung Quốc vượt qua hạn ngạch của các nước là sự khôn ngoan tai hại. Ngày nay, khi thấy đầu tư trực tiếp của nước ngoài tăng, Việt Nam vội mừng là sẽ thay thế vai trò của Trung Quốc nhưng rốt cuộc thì chỉ làm giầu cho nhà đầu tư ngoại quốc trên lưng của công nhân Việt Nam. Có lẽ lãnh đạo Việt Nam nên rà soát lại sách lược phát triển và chiến lược công nghiệp hóa của mình,
Nguyên Lam: Ông có quá bi quan hay không, vì người ta thấy các nước Đông Nam Á đều tự chuẩn bị cho một tình huống mới vì hai cường quốc kinh tế từ hai bờ Đông Tây của Thái Bình Dương đang lâm vào một trận chiến mậu dịch?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Tôi nghĩ các nước không chỉ tự chuẩn bị về kinh tế mà còn về an ninh vì sự đe dọa của Trung Quốc. Có lẽ lãnh đạo Việt Nam cũng đang có nỗi phân vân tương tự dù chẳng nói ra vì sợ làm Bắc Kinh phật ý sau khi họ đã gây sức ép trên các dàn khoan của Việt Nam ở ngoài biển! Trong khi đó, ta không quên kế hoạch hội nhập kinh tế tại vùng biên giới giữa hai nước về tư bản, thiết bị và nhân công. Kế hoạch mậu biên đó có lợi cho Trung Quốc vì dán nhãn Việt Nam lên sản phẩm của Quảng Đông, Quảng Tây để bán ra ngoài…. Một trong những chọn lựa có ý nghĩa vào lúc này là từ bỏ kế hoạch mậu biên đó.
– Khách quan mà nói, người ta cứ bảo Việt Nam có một số lợi thế, nhưng ta nên nhìn cả hai mặt của một sự việc. Thí dụ như nhân công rẻ hơn Trung Quốc, có thể bằng phân nửa nhân công tại các tỉnh Đông Nam của Tầu, nhưng ta cần so sánh với năng suất. Thí dụ kia là Việt Nam đã ký Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương và năm nay, Hiệp ước TPP sẽ được áp dụng, nhưng hiệp ước đó quy định rõ ràng về xuất xứ hàng hóa khiến Việt Nam sẽ khó nhập nhằng như trước. Thí dụ thứ ba là Việt Nam cũng hy vọng hoàn tất hiệp ước tự do thương mại với khối Liên Âu, nhưng các nước Âu Châu đều biết vai trò trung gian của Việt Nam là làm trạm trung chuyển hàng hóa của Tầu dưới thương hiệu chế tạo tại Việt Nam. Sau cùng là trong khi các nước có thể tìm nơi đầu tư rẻ hơn Trung Quốc và ngó vào Việt Nam thì lại giật mình vì dự luật Đặc khu Tự trị và thất vọng vì nạn đàn áp những ai phản đối dự luật này, mặc dù hiện tượng phản đối Trung Quốc đã bùng nổ tại Malaysia, Pakistan hay Sri Lanka, v.v…
Nguyên Lam: Nếu nhìn trên toàn cảnh thì ông không mấy lạc quan, nhưng chẳng lẽ Việt Nam không thể làm gì để vừa tránh hậu quả xấu vừa khai thác cơ hội mới hay sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Nói chung, các nước Đông Nam Á đều có viễn kiến khi tự chuẩn bị làm nơi thay thế thị trường Trung Quốc khi xứ này bước lên trình độ sản xuất cao hơn và trước khi bùng nổ mâu thuẫn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Là một quốc gia Đông Nam Á, Việt Nam đứng về phe nào trong mâu thuẫn đó? Tôi nghĩ rằng lãnh đạo Việt Nam đang nêu câu hỏi tương tự mà chưa thống nhất ý kiến về sự chọn lựa mà cũng chẳng nghe theo ý người dân.
Rút kinh nhiệm chua xót của Việt Nam trong lịch sử cận đại, Việt Nam không nên giữ vai trò ủy nhiệm, hoặc là công cụ cho một trận đánh của các cường quốc. Hoàn cảnh lệ thuộc vào Trung Quốc ngày nay xuất phát từ sự chọn lựa tai hại đó.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
– Nhìn trong ngắn hạn, với triển vọng tăng trưởng cao làm Hoa Kỳ nâng lãi suất, đồng Mỹ kim sẽ lên giá. Ngược lại đồng Nguyên của Trung Quốc sẽ sụt giá khiến hàng hóa của họ trở thành rẻ hơn và dễ xuất khẩu hơn. Việt Nam không nên e ngại tác động ngắn hạn đó mà nhìn sâu hơn vào toàn cảnh. Bắc Kinh không chỉ muốn có bạn hàng hay đối tác cho Sáng kiến Nhất Đới Nhất Lộ mà còn muốn răn đe và trừng phạt doanh nhiệp của các quốc gia đối thủ như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nam Hàn hay Đài Loan, Úc, v.v…. Chính vì vậy mà các doanh nghiệp này càng cần bãi đáp khác cho an toàn. Việt Nam có thể là bãi đáp ấy cho giới đầu tư, nhưng có an toàn hay không thì tùy vào lãnh đạo của xứ này. Chúng ta trở lại chuyện hạ tầng cơ sở vật chất và nhất là hạ tầng cơ sở vô hình như luật lệ và cả giáo dục đào tạo là điều mình đã nói quá nhiều lần.
Phiên bản nhợt nhạt của Trung Quốc
Nguyên Lam: – Vì thời lượng của chương trình này có hạn, Nguyên Lam xin được đề nghị ông nêu ra một số kết luận cho thính giả của chúng ta.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: – Vì truyền thông báo chí cứ tập trung vào thời sự ngắn hạn, tôi có khuynh hướng trình bày bối cảnh sâu xa lâu dài hơn, rồi từ xa mà luận tới gần. Trong trận đấu giữa Mỹ và Trung Quốc, mậu dịch chỉ là một phần thôi.
– Rút kinh nhiệm chua xót của Việt Nam trong lịch sử cận đại, Việt Nam không nên giữ vai trò ủy nhiệm, hoặc là công cụ cho một trận đánh của các cường quốc. Hoàn cảnh lệ thuộc vào Trung Quốc ngày nay xuất phát từ sự chọn lựa tai hại đó.
– Ngày nay, một trận đấu khác đang tái diễn mà mậu dịch chỉ là một phần thì ta nên nhìn lại xem quyền lợi của mình nằm ở đâu, trên ngọn hay dưới gốc? Ngọn là tập đoàn lãnh đạo, gốc là người dân. Đáng lẽ, cái gọi là “định hướng xã hội chủ nghĩa” phải nhắm vào gốc là đa số người dân ở dưới lại chỉ nhằm giải quyết yêu cầu của thiểu số trên đỉnh, cho nên Việt Nam vẫn sao chép mô hình “xã hội chủ nghĩa với màu sắc Trung Quốc”. Chiến dịch diệt trừ tham nhũng hay giải trừ vai trò của quân đội trong kinh doanh tại Việt Nam chỉ là một phiên bản nhợt nhạt của Trung Quốc mà thôi, và các nước đều thấy ra điều ấy!
– Nói về tương lai, việc Việt Nam rón rén bước gần về phía Hoa Kỳ chưa đủ sức thuyết phục doanh giới Mỹ mà chỉ gây thêm phản ứng gay gắt từ phía Bắc Kinh trong khi kinh tế lại đạt xuất siêu với Mỹ và bị nhập siêu với Tầu mà chẳng học được gì từ công nghệ cao cấp của nước Mỹ hay từ các nước tiên tiến khác.
– Trận chiến mậu dịch đang manh nha có thể là một cơ hội sửa sai hay đổi mới. Cụ thể là nên giảm mức xuất siêu với Hoa Kỳ bằng cách mua thêm võ khí của Mỹ để hiện đại hóa quân đội, tức là bớt mua của Liên bang Nga. Dù võ khí Mỹ đắt hơn thì quyết định mang tính chất biểu trưng đó vẫn là một thông điệp ý nghĩa cho cả Hoa Kỳ lẫn Bắc Kinh. Trong khi đó, Việt Nam vẫn phải nghiên cứu lại sách lược phát triển và chiến lược công nghiệp hóa mà không dựa theo Trung Quốc. Đây mới là cơ hội thoát khỏi vòng kiềm tỏa tai hại của Bắc Kinh khi hàng loạt quốc gia cũng đều nghi ngờ sự bành trướng đáng ngại của Trung Quốc.
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phân tích kỳ này.