Tin vào ai ở Ukraine: Biden, Putin hay Nikolai Gogol?
Thay vì bộ máy tuyên truyền của Nga hay Mỹ, tốt hơn hết thế giới nên hướng về Gogol – một bậc thầy về văn học Nga người Ukraine.
Hamid Dabashi là Giáo sư Hagop Kevorkian về Nghiên cứu Iran và Văn học So sánh tại Đại học Columbia.
Xuất bản vào ngày 11 tháng 3 năm 2022
Gogol vượt qua biên giới giữa quê hương Ukraine và quê hương văn học Nga một cách dễ dàng, duyên dáng, và phước lành lâu dài cho cả hai quê hương của mình [Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images]
Ngày nay, tốc độ mà các thảm họa toàn cầu hóa xảy ra trong chu kỳ tin tức là chóng mặt. Chúng tôi chỉ đang học cách đối phó với những tai họa trong nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Đại dịch vẫn đang gây ra sự tàn phá trên toàn cầu khi các thảm họa môi trường lên đến mức kinh hoàng. Chúng ta vừa mới xem bộ phim hài đen về ngày tận thế Don’t Look Up (2021) của Adam McKay để hiểu đầy đủ về tình huống trào phúng đang chờ xử lý của chúng ta, thì đột nhiên các tiêu đề trở nên dày hơn và đáng sợ hơn, cảnh báo chúng ta rằng Vladimir Putin sắp xâm lược Ukraine.
Bạn có tin không, chỉ vào khoảng thời gian đó, tôi được mời đến Moscow để ra mắt bản dịch tiếng Nga mới của Edward Said’s Orientalism. Cuối cùng, tôi đã chọn tham gia cuộc họp qua zoom vì các hạn chế đi lại của COVID-19 mà trường đại học của tôi đã đưa ra và các nghĩa vụ khác buộc tôi phải ở lại New York. Nếu tôi đến Moscow, tôi có thể sẽ vẫn bị mắc kẹt ở đó do quyết định của Tổng thống Joe Biden đóng cửa bầu trời Hoa Kỳ đối với máy bay Nga để đối phó với cuộc xâm lược toàn lực mà Putin phát động vào ngày 24 tháng 2.
Hai tuần sau, quân đội Nga vẫn ở Ukraine, chiến đấu trên đường tới Kyiv. Nhưng để làm gì? Cuộc chiến này sẽ đạt được kết quả gì trong bối cảnh một cuộc khủng hoảng khí hậu đang rình rập, một đại dịch vẫn hoành hành và những làn sóng di dời lớn, nạn đói, chết chóc và tàn phá đã tàn phá thế giới, từ Afghanistan, Yemen đến Ethiopia và Myanmar? Điều này đặt lại sự lo lắng của đế quốc Nga ở thế kỷ XIX trong hai thập kỷ vào thảm họa môi trường của thế kỷ XXI thực sự không có ý nghĩa gì.
“Một tai họa trên cả hai ngôi nhà của bạn”Vì vậy, làm thế nào chúng ta có thể giữ đầu của chúng tôi trên khói và hít thở một bầu không khí tỉnh táo?
Cá nhân tôi luôn tìm đến cùng một chiếc chăn an ninh – những tác phẩm nghệ thuật trường tồn, những kiệt tác văn học và âm nhạc thế giới – bất cứ khi nào tôi cảm thấy như thể thế giới đang quay cuồng không thể kiểm soát về phía Armageddon.
Thật vậy, nếu tôi phải đọc, tôi thà làm như vậy trong khi nghe Shostakovich và Bach, đọc Gogol và Hafez, và nhìn El Greco và Behzad, với những bản sao cũ nát của YV Mudimbe’s Phát minh về Châu Phi và Sự thật của Gadamer và Phương pháp cạnh giường của tôi.
Ngày nay, chuyển sang nghệ thuật có lẽ là cách duy nhất để duy trì sự tỉnh táo bên trong trong một thế giới điên loạn. Trong hai tuần đầu tiên của cuộc chiến Ukraine-Nga, cuộc chiến tuyên truyền giữa Hoa Kỳ và Nga đã lên đến cơn sốt. Thói quen sợ hãi người Nga tự do ở Mỹ đã trở nên trầm trọng hơn do sự ngưỡng mộ ngày càng tăng của phe cánh hữu Trump đối với Putin. Khi Tucker Carlson của Fox News đạt đến mức thấp mới trong nỗ lực bảo vệ Putin và cuộc xâm lược của ông ta, và các nghi phạm thường thấy tại The New York Times bắt đầu đánh trống trận chiến, chúng tôi phải tìm kiếm sự che chở từ cả những người theo chủ nghĩa Nga tự do và bảo thủ tuyên bố tình yêu đối với một người mạnh mẽ mà họ nghĩ có thể giúp họ khôi phục quyền tối cao của người da trắng ở Mỹ.
Chìa khóa để duy trì sự tỉnh táo ngày nay là có thể lên án hành động xâm lược quân sự táo bạo và thô tục của Nga đối với Ukraine mà không bị cuốn vào mối quan hệ yêu ghét bệnh hoạn của thế giới Anh-Mỹ với Putin.
Tất nhiên, không dễ để bỏ qua nỗi ám ảnh của “phương Tây” đối với Putin và sự cường điệu hóa tính cách phản diện của ông ta.
Khi mọi người, từ tên ngốc dày dạn kinh nghiệm người Mỹ Thomas Friedman đến tác giả bán chạy nhất người Israel Yuval Noah Harari cùng tranh luận về chủ nghĩa phiêu lưu của Putin ở Ukraine không giống bất cứ điều gì chúng ta đã thấy trước đây và là một bước ngoặt trong lịch sử nhân loại, thật khó để không vùi đầu trong gối của bạn và tự hỏi những người này đã ở đâu trong hai thập kỷ qua của quân đội Hoa Kỳ côn đồ trên toàn cầu.
Xét cho cùng, Putin không làm ở Ukraine bất cứ điều gì mà Mỹ chưa làm ở Afghanistan, Iraq, Somalia và nhiều nơi khác trên toàn cầu – ông ấy đơn giản đang làm những gì ông ấy đang làm không phải ở châu Á, châu Phi hay châu Mỹ Latinh, mà ở châu Âu. . Cùng một tên côn đồ quân sự, khác nhau.
“Bệnh dịch trên cả hai ngôi nhà của bạn,” như Bard đã nói một cách nổi tiếng. Tại sao những người dân vô tội ở Ukraine, Afghanistan, Iraq, hoặc Yemen phải trả giá cho sự kiêu ngạo của đế quốc dưới bất kỳ lá cờ nào?
‘Tất cả chúng ta đều bước ra từ ‘Áo choàng ’của GogolQuay lại bộ công cụ sinh tồn của tôi. Trong những năm tháng tuổi teen, tôi rất thích văn học Nga và Mỹ – và không bao giờ có hứng thú với văn học châu Âu, một vài trường hợp ngoại lệ. Trong số những điểm sáng chói lọi về niềm đam mê thời trẻ của tôi với văn học Nga, và vẫn là tiểu thuyết gia lẫy lừng Nikolai Gogol (1809-52). Niềm đam mê của tôi với anh ấy bắt đầu khi tôi đọc bản dịch tiếng Ba Tư về Những linh hồn đã chết của anh ấy. Tôi đã bị cuốn hút bởi anh ấy đến nỗi tôi thậm chí đã dịch sang tiếng Ba Tư một trong những kiệt tác của anh ấy, Nhật ký của một người điên (mà tôi chưa bao giờ dám xuất bản vì tôi không biết tiếng Nga và cảm thấy không đủ khả năng dịch chỉ từ bản dịch tiếng Anh của nó – trong một đất nước nơi chúng tôi may mắn có các dịch giả người Iran của các nguồn tiếng Nga với khả năng thông thạo tiếng bản địa đối với cả hai ngôn ngữ).
Trong một thời gian dài nhất, tôi không biết Gogol thực chất là người Ukraina khi sinh ra, nhưng là người Nga theo văn hóa văn học. Và tôi chỉ nhớ ra sự thật này khi tôi lắng nghe cả Biden và Putin, cả hai đều cố gắng thuyết phục khán giả của họ chấp nhận thực tế là thương hiệu vô nghĩa của riêng họ về cuộc chiến ở Ukraine.
Khi tôi xem hai vị tổng thống chiến đấu để thu hút sự chú ý của thế giới, tôi không thể không nghĩ rằng một bản đồ hoàn toàn khác về khu vực sẽ xuất hiện nếu chúng ta không chú ý đến việc hâm nóng các chính trị gia mà là lịch sử văn học cho thấy sự bất lực của cuộc xâm lược của một quốc gia khác.
Hãy xem xét Gogol’s Taras Bulba (1835), một câu chuyện sử thi ghi lại cuộc đời của các chiến binh Cossack. Cuốn tiểu thuyết kể về câu chuyện của một Cossack già, Taras Bulba, và hai người con trai của ông, đứa trẻ hơn yêu một người phụ nữ Ba Lan. Cuối cùng, người con trai đó bị chính cha mình bắt và bắn chết. Năm 1842, Gogol xuất bản phiên bản thứ hai của cuốn tiểu thuyết này, trong đó chủ đề dân tộc Nga được thể hiện rõ ràng hơn. Các học giả về văn học Nga cho chúng ta biết phiên bản thứ hai của cuốn tiểu thuyết sử thi của Gogol thực sự là “sự chuyển thể một câu chuyện Ukraine thành một cuốn tiểu thuyết Nga” đánh dấu “sự liên kết giữa Cossack và tâm hồn Nga”.
Sinh ra ở Ukraine, viết bằng tiếng Nga, được cả thế giới đọc
Trong một bài luận được xuất bản vào năm 2017, Giorgi Lomsadze và Nikoloz Bezhanishvili đã cho chúng ta một cái nhìn sơ lược về vị trí trung tâm của Gogol trong biên giới văn hóa và bản sắc Ukraine-Nga.
“Sinh ra ở Ukraine, nổi tiếng ở Nga, Gogol là hiện thân của cả mối quan hệ ràng buộc hai quốc gia và sự khác biệt khiến họ trở nên khác biệt. Khi quan hệ của họ xấu đi, câu hỏi về sự liên kết quốc gia của Gogol liên tục xuất hiện trong danh sách các vấn đề mà Ukraine và Nga tranh chấp. “
Điều gì đang bị đe dọa ở đây? Gogol đã vượt qua biên giới giữa quê hương Ukraine và quê hương văn học Nga của mình một cách dễ dàng, duyên dáng, và phước lành lâu dài cho cả hai quê hương của mình. Năm 20 tuổi, anh chuyển từ Ukraine sang Nga, mang theo năng khiếu của quê hương đất nước đến miền đất hứa văn học. Ông đứng vào hàng ngũ của Tolstoy, Dostoyevsky và Turgenev, đặt văn học Nga lên một bệ đỡ vô song.
Nhưng Gogol cũng không mặn mà với Nga, vì ông đã trở thành một cường quốc văn học mang tính biểu tượng châm biếm chế độ quân chủ cầm quyền. Có tên côn đồ người Nga nào nói với Gogol rằng “Hãy quay trở lại nơi bạn đến”, vì những tên côn đồ người Mỹ thường nói với bất kỳ ai chỉ ra nỗi kinh hoàng của nạn phân biệt chủng tộc cực đoan da trắng ở đất nước này? Hoàn toàn ngược lại. “Tất cả chúng tôi đều xuất thân từ Gogol’s Overcoat”, không ai khác ngoài Fyodor Dostoyevsky được cho là đã nói về một trong những kiệt tác của Gogol.
Trong một bài luận trước đó vào năm 2009, Tom Parfitt đã trình bày chi tiết về sự cạnh tranh Nga-Ukraine trong việc đòi lại Gogol cho riêng mình.
“Đầu tiên, đó là chính trị, sau đó là khí đốt. Giờ đây, mối quan hệ đối kháng kéo dài giữa Nga và Ukraine đang trở nên nhuốm màu văn học, khi các nước láng giềng cãi vã tranh giành di sản của Nikolai Gogol nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông. “
Nhưng khi Nga và Ukraine tiến hành một cuộc chiến để giành lấy vinh quang văn học của Gogol, mọi người trên khắp thế giới không phải là người Nga hay người Ukraine đều có một tình yêu và sự ngưỡng mộ chính đáng hơn dành cho Gogol không dựa trên nơi sinh của ông hay ngôn ngữ của đầu ra văn học của anh ấy, nhưng cho tinh hoa của sự hóm hỉnh, trí tuệ và khiếu hài hước tuyệt vời của anh ấy.
Từ những dấu tích của đế chế Nga nổi lên Liên bang Xô viết, và từ những di tích của Liên bang Xô viết tồn tại nước Nga. Giờ đây, những ký ức đau thương về hai đế chế lớn, một bên là Nga hoàng, bên còn lại là người cộng sản, ám ảnh hình ảnh của chính nước Nga. Những người theo đuổi quân sự của Putin ở Ukraine không phải là khởi đầu của bất cứ điều gì cũng không phải là kết thúc của điều gì khác.
Dưới thời Putin, Nga đã hoạt động tích cực ngay tại sân sau của mình ở Chechnya với sự chính xác tàn bạo và sau đó ở Syria ủng hộ một tên côn đồ hung bạo lên ngai vàng đẫm máu của ông ta với tham vọng mở rộng toàn cầu. Không phải chủ nghĩa giễu cợt của chủ nghĩa dân tộc Nga, cũng như sự bất lực của các chuyên gia người Mỹ nghĩ rằng cuộc xâm lược này là một ngã rẽ khác cho “sự kết thúc của lịch sử” và nền văn minh, cũng không thực sự là chủ nghĩa phân biệt chủng tộc khủng khiếp ở châu Âu một lần nữa hiển thị đầy đủ đặc quyền cho những người tị nạn Ukraine hơn hàng triệu người khác, là vấn đề thực sự ở đây.
Ngừng đi theo bộ máy tuyên truyền của Nga và Mỹ, thế giới sẽ tốt hơn nhiều nếu chuyển sang Gogol, một bậc thầy về văn học Nga người Ukraina, và trong không gian danh nghĩa, ông đã tạo ra di sản văn học siêu việt của mình, nghĩ rằng đâu là biên giới thực sự nằm giữa văn minh và man rợ.
Các quan điểm được trình bày trong bài viết này là của riêng tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm biên tập của Al Jazeera.
Lê Văn dịch lại
Ghi thêm : Nikolai Vasilievich Gogol là một nhà văn Nga gốc Ukraine. Ông đã đóng góp cho nền văn học Nga qua những bộ phim truyền hình, tiểu thuyết và truyện ngắn được chế tác hoành tráng. Ông là một trong những người đề xướng chính trường phái tự nhiên của chủ nghĩa hiện thực văn học Nga
https://www.aljazeera.com/opinions/2022/3/11/who-to-believe-on-ukraine-biden-putin-or-nicolai-gogol