Thượng Đỉnh Mỹ-Trung 15/11 – Lê Minh Nguyên
Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình đã không tạo ra đột phá lớn nào trong hội nghị thượng đỉnh qua video kéo dài hơn 3 giờ vào tối thứ Hai 15/11, nhưng họ đã cố gắng hạ nhiệt độ trong mối quan hệ song phương do căng thẳng gia tăng về Đài Loan, thương mại và an ninh trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Viên chức White House mô tả cuộc thảo luận “tôn trọng, thẳng thắn và cởi mở.” Thông cáo của Nhà Trắng sau cuộc họp đi thẳng vào vấn đề, nêu bật những quan hệ rất phức tạp giữa hai quốc gia và nói rất rõ là Hoa Kỳ sẽ tiếp tục bảo vệ các lợi ích và các giá trị của mình cùng với các đồng minh và để bảo đảm là hệ thống thế giới được tự do, rộng mở và công bằng.
Tiếp đến Nhà Trắng liệt kê những điểm bất đồng với Bắc Kinh: nhân quyền, thương mại, bảo vệ tự do hàng hải. Về Đài Loan, TT Biden một lần nữa tuyên bố chống lại mọi thay đổi nguyên trạng một cách đơn phương.
Thông cáo của Nhà Trắng tỏ ý muốn có những biện pháp ngăn ngừa để tránh cho cuộc tranh đua giữa hai nước biến thành xung đột. Đây là dịp để hai bên giải thích về mối căng thẳng này tuy nó vẫn còn chưa được hạ nhiệt.
Phía TQ cho rằng Nhà cầm quyền Đài Loan đã nhiều lần muốn dựa vào HK để đòi độc lập và một số người ở Mỹ muốn dùng Đài Loan để kềm chế Trung Quốc.
TT Biden cũng đã bày tỏ quan ngại về chính sách của TQ ở Tân Cương, Tây Tạng và Hồng Kông và về tình hình nhân quyền nói chung. Ông cũng chỉ trích những biện pháp về thương mại và kinh tế không công bằng của TQ. (https://bit.ly/3FkiinG)
Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan cho biết: Điều mà Chủ tịch Tập và TT Biden thực sự nhắc với nhau nhiều lần là mối quan hệ cần được hướng dẫn bởi sự trao đổi đều đặn và thường xuyên giữa hai nhà lãnh đạo.
Ông Sullivan nói thêm rằng cuộc đối thoại giữa hai nhà lãnh đạo nên được tiếp tục triển khai giữa các viên chức cấp cao của cả hai nước.
TT Biden nhấn mạnh cam kết của HK đối với chính sách “Một Trung Quốc”, trong đó công nhận Bắc Kinh là đại diện cho Trung Quốc chứ không phải Đài Bắc, đồng thời nhắc lại sự phản đối của Washington đối với bất kỳ nỗ lực nào của TQ nhằm đơn phương thay đổi hiện trạng của đảo Đài Loan tự trị, điểm nóng trong mối quan hệ khi mà TQ ngày càng hung hăng dọa nạt quân sự ở eo biển Đài Loan.
Trong cuộc họp, các viên chức HK muốn tạo được một hành lan để ngăn chặn bất kỳ sự leo thang nào trên hòn đảo, nhưng hội nghị đã không tạo ra bất kỳ kết quả nào đối với Đài Loan.
Phía TQ sau đó đưa ra một bản tin dài, muốn đổ lỗi cho việc Đài Loan tìm sự hỗ trợ của Mỹ nên mới gây ra căng thẳng gia tăng ở eo biển và cảnh báo: “Ai chơi với lửa sẽ bị bỏng.”
Một vấn đề được nghĩ là sẽ thảo luận nhưng không xảy ra là Thế vận hội mùa đông sắp tới ở Bắc Kinh. HK vẫn chưa đưa ra tín hiệu là liệu có cử một phái đoàn tham dự hay không trong bối cảnh có sự kêu gọi tẩy chay, vì TQ bắt giam hàng loạt người Hồi giáo ở Tân Cương, nơi mà chính quyền Biden xác định là tội ác diệt chủng.
Biden, tham dự từ Phòng Roosevelt của Nhà Trắng, với sự có mặt của cố vấn an ninh Sullivan, Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen.
Ông Tập tham gia dự từ Đông cung của Đại sảnh đường Nhân dân cùng với Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị và các cán bộ hàng đầu của Đảng Cộng sản.
Đây không phải là cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên của Biden và Tập. Trong vai trò phó tổng thống của thập niên trước, năm 2013 ông Biden đã công du qua TQ đi cùng với ông Tập, còn ông Tập khi qua Mỹ được ông Biden hướng dẫn. Trong phát biểu khai mạc, ông Tập nói rằng ông “rất vui khi gặp lại người bạn cũ của tôi”.
Cuộc họp diễn ra khi cả hai nhà lãnh đạo đều tập trung vào các thách thức trong nước. Biden vừa ký thành luật một dự luật cơ sở hạ tầng trị giá 1,200 tỷ đôla, nhưng ông vẫn đang cố gắng thông qua một dự luật chi tiêu xã hội trị giá 1,850 tỷ đôla. Phía ông Tập, tuần trước (8-11/11), hội nghị Trung ương 6 đã thông qua nghị quyết về lịch sử đảng, được viết lại để nâng cao địa vị của ông Tập và mở đường cho ông tìm kiếm nhiệm kỳ 3 vào năm tới. Dù quyền lực được củng cố, các chuyên gia cho rằng ông Tập và các quan chức CSTQ đang tìm cách ổn định môi trường quốc tế để tập trung vào các vấn đề trong nước, bao gồm giá năng lượng tăng vọt và lạm phát gia tăng. (https://bit.ly/3HwkgmM)
Hôm sau 16/11, TQ và Mỹ loan báo sẽ bớt hạn chế đối với ký giả của nhau, hai bên đã đạt đồng thuận về visa cho ký giả. Theo đồng thuận, Mỹ sẽ cấp visa 1 năm được ra-vào nước Mỹ nhiều lần cho các ký giả TQ. Phía TQ cũng cam kết đối xử tương tự với ký giả Mỹ một khi chính sách Mỹ có hiệu lực. (https://bit.ly/3kEpLGn)
Lê Minh Nguyên – 16/11/21