Tây phương phản ứng mạnh, nhưng do dự trừng phạt kinh tế Nga
Tân thủ tướng Ukraina Arseniy Yatsenyuk (trái) và Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Herman Van Rompuy tại hội nghị thượng đỉnh về khủng hoảng Ukraina, Bruxelles, 06/03/2014 – REUTERS/Yves Herman
Theo RFI – Thứ sáu 07 Tháng Ba 2014 – Tú Anh
Nỗ lực đối thoại của Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu với Nga hoặc qua các cuộc tiếp xúc với ngoại trưởng Serguei Lavrov tại Paris và Roma, hay qua hai cuộc điện đàm hơn hai tiếng rưỡi đồng hồ giữa tổng thống Mỹ Barack Obama và tổng thống Nga Vladimir Putin đã thất bại. Dường như không một lập luận nào có thể thuyết phục được cựu trung tá mật vụ KGB từ bỏ ý định lấy lại vùng Crimée của Ukraina mà vào năm 1956, tổng bí thư đảng Cộng sản Liên Xô Nikita Khrouchtchev quyết định trao cho Ukraina quản trị.
Vào lúc chính quyền mới tại Kiev tiến hành thủ tục giải thế nghị viện địa phương Crimée do phe thân Nga kiểm soát đòi « sáp nhập vào tổ quốc Nga », thì Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu đưa ra một loạt biện pháp cụ thể để trừng phạt chính quyền Nga nhưng chưa đụng đến kinh tế.
Tổng thống Mỹ ra lệnh cấm visa nhập cảnh, phong tỏa tài sản các quan chức Nga và Ukraina có trách nhiệm hay đồng lõa gây chia cắt lãnh thổ Ukraina.
Tại châu Âu, sau cuộc họp thượng đỉnh bất thường kết thúc vào chiều hôm qua 06/03/2014 ở Bruxelles, đích thân tổng thống Pháp thông báo một loạt biện pháp trừng phạt chính trị và ngoại giao.Theo một nhà ngoại giao tham dự cuộc họp khẩn cấp thì tất cả các thành viên Liên Hiệp Châu Âu, kể cả thủ tướng Đức, người có lập trường khá mềm dẻo với ông Putin, cũng phải đồng ý là Liên Hiệp Châu Âu cần « phải cứng rắn hơn » với Nga. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Herman Van Rompuy (tương đương với tổng thống) cảnh cáo : Matxcơva không xuống thang thì quan hệ của Nga với Liên Hiệp Châu Âu sẽ bị « tác động ». Nga phải chấp nhận đàm phán với châu Âu « trong những ngày tới đây » và phải « đạt được kết quả » nhanh chóng.
Để gia tăng sức ép, Châu Âu thống nhất một chiến lược gồm ba giai đoạn : đình chỉ tức khắc tiến trình đàm phán bỏ visa nhập cảnh và thương lượng hiệp ước thương mại song phương. Nếu Nga bất động, bước trừng phạt thứ hai là nhắm vào giới lãnh đạo chính trị hay doanh nghiệp Nga như giới hạn visa nhập cảnh, phong tỏa tài sản và đình chỉ cuộc họp thượng đỉnh với ông Putin vào tháng sáu tới tại Sotchi.
Trong trường hợp Matxcơva vẫn tiếp tục « âm mưu khuynh đảo Ukraina » thì sẽ gây hệ quả sẽ « lan đến các lãnh vực khác và nghiêm trọng hơn » trong quan hệ song phương giữa Liên Hiệp Châu Âu và Nga mà bước thứ ba là trừng phạt kinh tế và thương mại.
Tổng thống Pháp cho biết là toàn bộ 28 thành viên có cùng « tiếng nói » đoàn kết.
Trong số các biện pháp trên đây, phong tỏa tài sản và cấm visa du lịch có lẽ là biện pháp gây đớn đau nhất cho thành phần lãnh đạo chính trị và các nhóm lợi ích có tiền cất giấu ở tây phương. Thụy sĩ, Áo và Liechtenstein đã thông báo danh sách khoảng 20 nhân vật Ukraina trong đó có cha con cựu tổng thống Ianoukovitch. Được biết, chỉ mới ba năm hành nghề mà tài sản của nha sĩ Alexander Ianoukovitch cất dấu ở Thụy sĩ lên đến nửa tỷ đôla Mỹ .
Vấn đề là liệu Tây phương có sẵn sàng trừng phạt kinh tế Nga hay không, một nền kinh tế đang xuống dốc ? Theo giới phân tích, Đức đồng ý « cần phải cứng rắn » với Putin và tỏ ra rất năng động trong thời gian gần đây trên hồ sơ Ukraina, đưa đến sự sụp đổ của chính quyền thân Nga tại Kiev. Nhưng đầu tàu kinh tế của châu Âu cần đến 30% lượng khí đốt nhập từ Nga. Là đối tác thương mại đứng hàng thứ ba của Matxcơva, với 6000 công ty hoạt động tại Nga và 300.000 công ăn việc làm tùy thuộc vào quan hệ kinh tế song phương, liệu Berlin sẽ nhượng bộ hay chấp nhận thách thức đối đầu với Putin ?
Vì châu Âu không muốn chiến tranh, Putin biết rõ điểm yếu này nên khăng khăng đi tới. Vũ khí duy nhất còn lại là trừng phạt kinh tế. Kinh tế là tử huyệt của Putin.
Điều đáng lưu ý là sự lựa chọn của thủ tướng Angela Merkel, dưới sức ép của doanh nhân Đức, vào thời điểm quyết định, sẽ tác động lên quyết tâm của toàn Liên Hiệp.