TẠP CHÍ ĐẶC BIỆT
Những đồn đoán thanh trừng ở Nga sau vụ nổi loạn của Wagne
Một tuần sau khi chấm dứt cuộc binh biến do lãnh đạo tập đoàn lính đánh thuê Wagner tiến hành, cuộc săn lùng « những kẻ đồng lõa » phải chăng đang bắt đầu ở Nga ? Tại Pháp, bạo động nổ ra ở nhiều tỉnh thành sau khi một thiếu niên 17 tuổi bị cảnh sát bắn chết vì bất tuân lệnh và Youtube xóa bỏ ba kênh tuyên truyền của Bắc Triều Tiên. Trên đây là những chủ đề chính của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.
Ảnh minh họa: Tổng thống Nga Vladimir Putin (giữa) thảo luận với tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov (trái) và bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu tại Matxcơva, Nga, 21/12/2022. AP – Mikhail KlimentyevMinh Anh
Hậu Wagner nổi loạn : Thanh trừng hay thanh toán nội bộ ?
Giới blogger quân sự Nga – những thành phần cực kỳ bảo thủ và hoạt động rất tích cực trên mạng Telegram – nói đến một cuộc thanh trừng đang bắt đầu, hay chí ít một dịp « để loại bỏ những nhân vật ít trung thành nhất », theo như quan sát của kênh truyền hình Mỹ CNN.
Trên mạng xã hội Nga, tên tuổi của hai nhân vật được nhắc đến nhiều và được cho là « vật tế thần »,
đó là ông Mikhail Mizintsev, cựu thứ trưởng Quốc Phòng, từng chỉ huy
trận bao vây Mariupol và ông Roman Gavrilov, cựu lãnh đạo hiến binh.
Theo Jeff Hawn, chuyên gia về quân sự Nga và là cố vấn cho New Lines
Institute, một trung tâm nghiên cứu địa chính trị của Mỹ, được kênh
truyền hình Pháp France 24 dẫn lại, cả hai nhân vật này bị nghi ngờ đã
gia nhập Wagner, và đã « nằm trong danh sách đen của Vladimir Putin ».
Một tên tuổi khác đang làm hao tổn nhiều giấy mực là tướng Serguei Sourovikine, cựu chỉ huy chiến dịch quân sự Ukraina giai đoạn từ tháng 10/2022 đến tháng Giêng năm 2023, nhưng có nhiều thành tích nổi bật trên chiến trường Syria. Tờ Moscow Times hôm thứ Tư 28/6 và một blogger quân sự Nga cho rằng nhân vật này dường như đã bị bắt, ngay từ hôm Chủ Nhật.
Thông tin này càng mang tính xác thực hơn vào lúc ông Serguei
Sourovikine xuất hiện trong một đoạn video kêu gọi Viktorovich
Prigozhin ngưng chiến dịch, trong bộ quân phục nhưng không đeo cầu vai.
Chuyên gia về Nga, ông Stephen Hall, trường đại học Bath, xem đây như là
« một điều bất thường đối với một sĩ quan cấp cao như ông. Đối với
nhiều người, đây là dấu hiệu ông ấy đã bị bắt vào thời điểm đó ». Truyền
thông Mỹ dẫn các nguồn tin tình báo cho rằng ông Serguei Sourovikine bị
nghi ngờ gián tiếp ủng hộ Viktorovich Prigozhin, vì đã biết kế hoạch
cuộc nổi loạn nhưng không có hành động gì để ngăn chặn.
Tuy nhiên, một số chuyên gia Mỹ lưu ý, nếu vị tướng Nga này có những rắc rối với chính quyền, đó không là vì bài viết của báo Mỹ New York Times hay mối quan hệ mật thiết của ông với Prigozhin, mà « có nhiều khả năng là vì những hiềm khích tồn tại giữa ông với bộ trưởng Quốc Phòng Nga hiện nay, Serguei Shoigu ». Ông Jeff Hawn giải thích : « Khi còn chỉ
huy chiến dịch quân sự ở Ukraina, vị tướng có biệt danh “Armaggedon –
Chiến đấu đến cùng” đã ra lệnh rút quân Nga về Kherson và bắt đầu lập
tuyến phòng thủ. Chính ông là người đã ra lệnh cho quân Nga chuyển từ
thế tấn công sang phòng thủ. Đây có thể là một chiến lược quân sự tốt,
nhưng nhìn từ góc độ chính trị, đó lại là một thất bại cho Serguei
Shoigu ».
Serguei Sourovikine : Vật tế thần hoàn hảo ?
Từ phân tích này, Stephen Hall, cho rằng việc bắt giữ một vị tướng có ảnh hưởng như thế vào lúc này chỉ là một giả thuyết. «
Tinh thần quân đội Nga đã xuống rất thấp, nếu ông Vladimir Putin tấn
công vào một trong số hiếm hoi tướng cao cấp rất được các binh sĩ tôn
trọng, thì điều đó sẽ còn làm cho tinh thần họ thêm bất ổn. Đây là một
quyết định cần tránh vào thời điểm Ukraina mở chiến dịch phản công. »
Trái với những tuyên truyền trên mạng xã hội Nga, giới chuyên gia Mỹ tỏ ra cẩn trọng khi cho rằng « không có cuộc thanh trừng nào đang diễn ra ». Theo quan điểm của Stephen Hall, có nhiều khả năng « chúng ta đang chứng kiến các cuộc thanh toán lẫn nhau lấy cớ vụ nổi loạn của Prigozhin ».
Đây sẽ là dịp để cho nhiều người trong hàng ngũ lãnh đạo quân đội Nga
tận dụng, từ cấp thấp đến cao, để đánh bật một đối thủ hay kẻ thù.
Cũng theo nhà nghiên cứu Jeff Hawn, tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ phải chỉ định một hoặc nhiều vật tế thần. Jeff Hawn nhận định : « Việc Viktorovich Prigozhin có thể tiếp cận Matxcơva một cách dễ dàng làm lộ rõ những yếu kém của bộ Quốc phòng. Họ cần có một người có thể bị buộc tội thay cho Serguei Shoigu ».
Valery Guerassimov đang ở đâu ?
Một nhân vật khác cũng thu hút sự quan tâm của giới quan sát : Valery Guerassimov, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, vắng mặt bí ẩn từ một tuần qua. Nhà sử học Françoise Thom, trả lời L’Express, cho rằng giả thuyết về một cuộc mất tích cưỡng bức không phải là điều không thể. Tác giả tập sách « Tìm hiểu chủ nghĩa Putin », nhận định, « tổng thống Nga không thể công khai gạt bỏ họ, vì đó sẽ là một sự nhìn nhận cho sự thất bại của cuộc chiến, ông ấy chỉ có thể làm cho họ biến mất ».
Tác động nào cho cuộc chiến tại Ukraina ?
Câu hỏi đặt ra : Cuộc nổi loạn bất thành của Viktorovich Prigozhin sẽ tác động ra sao đến cuộc chiến tại Ukraina ? Nhà báo chiến trường song tịch Pháp – Ukraina, ông Cyrille Amoursky, trả lời France 24:
«Những gì ông Putin có thể quyết định là thanh trừng bớt một bộ phận những kẻ phản trắc, những người đã quyết định đi theo Prigozhin, trong cuộc nổi loạn ngắn ngủi 24 giờ. Nhưng tôi không chắc là điều đó có một tác động lớn, ngược lại, có khả năng là ông Shoigu sẽ rời bộ Quốc Phòng và một người thân cận khác của ông Putin lên thay.
Người ta nói đến ông Alexei Dioumine, một cựu cảnh vệ của tổng thống Nga. Đối với Ukraina, đây có thể sẽ là một tin xấu, bởi vì họ biết rõ Shoigu là người bất tài, đây là lý do chính cho cuộc nổi loạn phản đối của Prigozhin và Wagner. Do vậy, khi đưa một người khác hay Dioumine lên thay, tình thế sẽ thay đổi có thể bất lợi cho Ukraina, và có thể sẽ có một chiến lược mới gây khó khăn phần nào cho các chiến dịch đang được tiến hành tại Ukraina. »
Bạo động ở Nanterre và mô hình cảnh sát Pháp « hung hãn »
Tại Pháp, bạo động đã bùng lên từ hôm 28/06/2023, sau vụ Nahel, một thiếu niên 17 tuổi ở thành phố Nanterre, ngoại ô phía tây Paris bị một viên cảnh sát bắn chết vì từ chối tuân lệnh. Đây là lần thứ hai trong tháng Sáu này cảnh sát Pháp bắn chết người vì bất tuân lệnh.
Vụ đầu tiên xảy ra ngày 14/6, tại Angouleme: Alhoussein Camara 19 tuổi bị một cảnh sát bắn tử thương trong lúc tìm cách chạy thoát trong một cuộc kiểm tra giấy tờ đi đường. Tuy nhiên, vấn đề các lực lượng an ninh sử dụng vũ khí sau khi bị từ chối tuân lệnh đang làm dấy lên nhiều chỉ trích, nhất là từ khi cho ban hành một đạo luật năm 2017, sửa đổi những quy định về phòng vệ chính đáng của cảnh sát.
AFP dẫn các số liệu chính thức, giải thích tình trạng bất tuân lệnh đã tăng hơn 50% trong vòng 10 năm. Nhằm kềm hãm hiện tượng này, năm 2017, chính phủ thủ tướng Bernard Cazeneuve lúc bấy giờ đã cho thông qua một đạo luật « liên quan đến an ninh công cộng ». Văn bản này sửa đổi những điều kiện cho phép cảnh sát khai hỏa, cho đến lúc đó vẫn phải tuân thủ theo Luật Hình sự và nguyên tắc tự vệ hợp pháp như bao công dân khác.
Liệu văn bản luật này có là nguồn cội của hiện tượng gia tăng các vụ bắn người của cảnh sát hay không ? Các số liệu thống kê chính thức đưa ra cho thấy, năm 2017, năm thông qua đạo luật, số vụ nổ súng của cảnh sát là 394, tăng thêm 55% so với năm 2016. Nhưng từ bốn năm qua, người ta ghi nhận tình trạng này giảm dần : Năm 2021 chỉ có 290 vụ sử dụng vũ khí, tức chỉ tăng có 13% so với năm 2016, năm trước khi luật được thông qua.
Tuy nhiên, số vụ bắn chết người nhắm vào một phương tiện đang di chuyển, như trong trường hợp thiếu niên Nahel 17 tuổi, lại tăng lên, nghĩa là từ 2vụ trong năm 2021 lên thành 13 trong năm 2022. Trả lời nhật báo Le Temps của Thụy Sĩ, ông Sebastian Roché, nhà chính trị học, chuyên nghiên cứu về cảnh sát, cho rằng Pháp có một « mô hình cảnh sát khá hung hăng, đáng sợ hơn so với nhiều nước khác ở châu Âu, nhưng ít hơn ở Mỹ ».
Youtube xóa ba kênh tuyên truyền của Bình Nhưỡng : Lợi bất cập hại ?
Ngày
23/06/2023, Ủy ban Tiêu chuẩn Truyền thông Hàn Quốc thông báo chặn
quyền truy cập vào các kênh của Bắc Triều Tiên trên Youtube. Quyết định
được đưa ra theo yêu cầu của Cơ quan Tình báo Quốc gia (NIS) khi cho
rằng Bình Nhưỡng sử dụng những kênh này để tuyên truyền cho chế độ dưới
dạng vlog. Tuy nhiên, quyết định này lại khiến giới chuyên gia về Bắc
Triều Tiên lo lắng.
Từ Seoul, thông tín viên đài RFI, Celio Fioretti tường thuật :
«Xin chào tất cả mọi người, đây là Song A Il từ Bình Nhưỡng. Tôi được 11 tuổi và đang học lớp 5 tiểu học. Bình Nhưỡng, nơi tôi sinh sống là một thành phố tuyệt vời, bởi vì ở đó có nhiều công viên giải trí ở mọi nơi bạn đến. Vô số thứ dành cho trẻ em.”
Đoạn vidéo này, tương tự như bao mẩu video khác của kênh Sally Parks hay kênh Yumi kể từ hôm 28/6 không thể truy cập được nữa. Youtube vừa cho đóng ba kênh tuyên truyền của Bắc Triều Tiên.
Cổng thông tin này của Mỹ không nêu rõ lý do xóa bỏ, nhưng sự việc diễn ra vào lúc Hoa Kỳ gia tăng các trừng phạt chống chế độ. Tuy nhiên, quyết định này lại “thọc gậy bánh xe” các nhà nghiên cứu và giới phân tích về Bắc Triều Tiên.
Ông Shreyas Reddy, nhà báo cho trang mạng NK News, giải thích : “Những
đoạn video này còn là một cánh cửa sổ quan trọng về Bắc Triều Tiên. Đây
là một quốc gia cực kỳ khép kín và những kiểu video này là rất hữu ích
để hiểu được những gì đang diễn ra thực sự ở trong nước. Chúng có thể là
tuyên truyền, nhưng một nhà quan sát dày dạn kinh nghiệm có thể chắt
lọc thông tin để diễn giải và hiểu nhiều hơn về Bắc Triều Tiên. Xóa bỏ
hoàn toàn những đoạn video đó sẽ còn làm cho việc tìm hiểu Bắc Triều
Tiên và sự trao đổi với nước này thêm phần khó khăn.” »
Minh Anh