Tầm vóc định hướng của cuộc Bầu cử ở Alabama 12/12/17 – Lê Minh Nguyên
Trong cuộc bầu cử đặc biệt để điền ghế nghị sĩ do ông Sessions bỏ trống ở Alabama hôm Thứ Ba 12/12, cử tri đã chọn ông Doug Jones của Dân Chủ với tỷ số 49.9% (671,151 phiếu) thay vì ông Roy Moore của Cộng Hoà với 48.4% (650,436 phiếu). Ghế này sẽ được tái tranh năm 2020.
Đây là tiểu bang đỏ sậm mà Dân Chủ không thể thắng được trong hai thập niên qua và chỉ mới cách đây 13 tháng ông Trump thắng trên 20%, coi là thành trì của CH cực bảo thủ. Nghị sĩ CH thâm niên Richard Shelby thắng bang này năm 1992 với tư cách DC nhưng chỉ hai năm sau ông đổi qua CH. Trong cuộc bầu cử này ông Shelby không ủng hộ ông Moore và kêu gọi cử tri viết tên một nguời thứ ba (write-in) thay vì bầu cho ông Moore hay ông Jones. Ông Jones thắng một phần là do cử tri bảo thủ da trắng trí thức vùng ngoại ô không đi bầu hoặc bầu theo hướng dẫn của NS Shelby. Ông Jones thắng phần lớn nhờ da đen đi bỏ phiếu ồ ạt và có phiếu da trắng cao gấp đôi ông Obama có được năm 2008, 58% phụ nữ bỏ phiếu cho ông Jones.
Ông Steve Bannon, cựu chiến lược gia của TT Trump và cùng ông Trump nổi dậy trong đảng CH với chủ trương cực hữu Trumpism (da trắng, dân tộc chủ nghĩa, cắt thuế cho tư bản, MAGA…) đã hết lòng vận động cho ông Moore với dự định dùng Alabama làm bàn đạp để thay thế các dân cử CH truyền thống ở các tiểu bang đỏ miền Nam, chỉ chừa NS Ted Cruz ở Texas. Phong trào Trumpism phất lên mạnh đến độ ông Trump từng tuyên bố là ông có thể đứng giữa đại lộ Fifth Avenue ở New York và bắn người mà vẫn đắc cử (Bloomberg 13/12).
Trước bầu cử chỉ bốn ngày, hôm 8/12 TT Trump đến vùng cán chảo Pensacola ở Florida sát biên giới Alabama để vận động cho ông Moore, trong khi đó thì lãnh tụ CH đa số Thượng Viện Mitch McConnell thuộc cánh CH truyền thống nói rằng nếu ông Moore đắc cử thì ông sẽ cho mở cuộc điều tra vi phạm luân lý của ông Moore với các trẻ vị thành niên. Chủ tịch đảng CH, NS Cory Gardner bang Colorado nói rằng dù ông Moore đắc cử thì đảng cũng loại ông ra không cho làm nghị sĩ (Time 13/12).
Định hướng thứ nhất của cuộc bầu cử này là chủ nghĩa Trumpism của TT Trump và ông Bannon để thay thế CH truyền thống bị khựng lại nếu không nói là đang đi đến sự thất bại cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2018. Ông Bannon hô hào vận động cho ông Moore hai lần trong tuần lễ trước ngày bầu cử, ông cũng tích cự vận động cho ông Moore khi tranh trong nội bộ với nghị sĩ được chỉ định tạm thời Luther Strange để thế ông Sessions, và đọc diễn văn trong lễ chiến thắng nội bộ CH của ông Moore. Với sự thất bại này, phía CH truyền thống đổ lỗi cho ông Bannon, giống như trước đây đã làm cho các ghế nghị sĩ bị mất ở Delaware, Indiana và Missouri.
Định hướng thứ hai là khi các dân cử CH thấy rằng TT Trump không còn thu hút cử tri được nữa thì họ phải lo tự giữ ghế bằng cách giữ khoảng cách hay xa TT Trump để bầu cử 2018 không bị ảnh hưởng tiêu cực của TT Trump làm mất ghế. Điều này sẽ làm cho các chủ trương của ông Trump khó thông qua quốc hội hơn. Nó cũng làm cho lằn nứt lớn hơn giữa TT Trump và lãnh tụ CH đa số McConnell ở Thượng Viện. Những ứng viên được TT Trump hậu thuẩn đã thất bại, như cuộc đua thống đốc vừa qua ở Virginia, New Jersey, tranh nội bộ CH ở Alabama (NS Strange), tranh với bên ngoài ở Alabama của ông Moore (WSJ 13/12).
Định hướng thứ ba là bên phía DC hình thành chiến lược mới, dựa vào thế hệ trẻ millenials sinh 1981-1997 (thắng 69%), phụ nữ (58%), dân da màu (88%) để tìm đa số ở hai viện quốc hội, và thống đốc từ Maine cho đến Arizona. Ở Hạ Viện, các con số cột mốc cho DC là 24, 23 và 12, tức phía DC cần chiếm 24 ghế của CH để kiểm soát HV mà trong đó có 23 đơn vị CH nắm giữ nhưng bà Clinton thắng trong cuộc bầu cử tổng thống vừa qua, cùng lúc DC cần bảo vệ được 12 đơn vị mà DC đang nắm nhưng ông Trump thắng (WSJ 13/12). Ở Thượng Viện, DC phải bảo vệ 10 ghế bầu lại năm 2018 mà các bang này ông Trump thắng 2016, trong khi CH chỉ lo có một ghế ở Nevada (NS Dean Heller) nơi bà Clinton thắng. Để thắng TV, bên DC phải giữ được tất cả ghế của họ, lấy được ghế của NS Heller, và thắng được một trong hai ghế trống ở Arizona, Tennessee, hay lật được NS Ted Cruz ở Texas. Ông Jones thắng sẽ làm cho việc TT Trump muốn dẹp bỏ Obamacare (Affordable Care Act) sẽ bị khó khăn hơn nhiều vì có vài nghị sĩ CH chống đối.
Định hướng thứ tư là người da đen đổ xô đi bầu dù không có thỏi nam châm thu hút như Obama trước đây, cuộc bầu cử này cung cấp cho bên DC một mô hình cho năm 2018, dù ở các tiểu bang đỏ sậm cực nam (Politico 13/12).
Định hướng thứ năm là các cuộc bầu cử trong nội bộ của CH sắp tới ở hai tiểu bang Arizona và Nevada, nơi mà ông Bannon đang đưa các ứng viên vùng dậy để lật CH truyền thống sẽ khó thắng. Các chiến luợc gia của CH truyền thống có lý do thuyết phục cho rằng họ không thể đắc cử và phẩm chất ứng viên (không tai tiếng) mới là quan trọng.
Định hướng thứ sáu là các cuộc bỏ phiếu sắp tới ở Thượng Viện sẽ có khuynh hướng thoả hiệp giữa hai đảng hơn thay vì theo lằn ranh đảng cầm quyền như trước. Bây giờ với tương quan 51-49 thì chỉ cần hai nghị sĩ CH bất đồng là tình thế bị đảo ngược. Lãnh tụ đa số NS McConnell không muốn ông Jones chính thức vào TV cho tới sau ngày 3/1/17 tức hạn chót để thông qua luật thuế, nhưng các NS DC như Elizabeth Warren/CA, Chris Van Hollen/MD đòi ông Jones có tư cách nghị sĩ ngay để tham gia bỏ phiếu. Văn phòng Thư ký tiểu bang Alabama nói rằng sẽ chứng nhận ông Jones là nghị sĩ trong khoảng thời gian 27/12 đến 3/1, cho phép CH có hai tuần ở Thượng Viện để thông qua luật ngân sách và luật thuế (Washington Post 13/12).
Nhìn chung, qua cuộc bầu cử này thì phong trào Trumpism có vẻ hết hơi, Cộng Hòa truyền thống có thể phục hồi, và phía Dân Chủ có vẻ lạc quan cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2018.
Lê Minh Nguyên
13/12/2017