Sự thối nát tài chính của Việt Nam sâu đến mức nào?
Bản án tử hình dành cho ông trùm bất động sản tham nhũng đã đánh cắp 12 tỷ USD có thể không đủ để ngăn chặn tình trạng tháo chạy ngân hàng trên diện rộng
Bởi BỬU NGUYỄN – NGÀY 25 THÁNG 4 NĂM 2024
Ông trùm bất động sản, trung tâm của vụ lừa đảo trị giá 12,46 tỷ USD đã bị kết án tử hình, một hình phạt dường như đã xoa dịu dư luận Việt Nam phẫn nộ nhưng có thể không đủ để làm giảm mối lo ngại ngày càng tăng về sức khỏe của hệ thống tài chính.
Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Holdings, bị TAND TP HCM tuyên án tử hình ngày 11/4.
Cuộc thử nghiệm đã thu hút sự chú ý của công chúng Việt Nam, đặc biệt là vì số tiền ăn cắp đáng kinh ngạc thường được chuyển trong những hộp xốp tầm thường, một vật dụng gia đình thông thường thường được tái sử dụng để trồng rau “sạch” không thuốc trừ sâu trong các gia đình Việt Nam.
Lan bị kết án vì sử dụng ảnh hưởng của mình tại Ngân hàng Thương mại Sài Gòn (SCB) tại địa phương để dàn dựng một âm mưu liên quan đến 916 đơn xin vay giả và biển thủ hơn 304 nghìn tỷ đồng (12,46 tỷ USD) từ SCB từ năm 2018 đến năm 2022 – một khoản tiền lớn hơn vốn hóa của hầu hết các ngân hàng Việt Nam.
Trong lời thú tội, Lan thừa nhận đã đưa hối lộ 5 triệu USD tiền mặt cho Đỗ Thị Nhàn, nguyên Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát II, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Số tiền được cho là được giấu trong ba hộp xốp.
Vụ việc có thể chỉ làm trầy xước bề mặt của tình trạng tham nhũng mang tính hệ thống đặc hữu ở Việt Nam, nơi hối lộ được cho là đã ăn sâu vào hệ thống kinh tế và chính trị do Đảng Cộng sản thống trị.
(Trong một vụ án khác được công bố rộng rãi, Phan Văn Anh Vũ, biệt danh “Vũ nhom”, nguyên Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Xây dựng 79 Bắc Nam, được cho là cũng dùng hộp xốp để chuyển hối lộ 4 triệu USD cho Nguyễn Duy Linh, cựu quan chức cấp cao. viên chức Bộ Công an.)
Theo các báo cáo tin tức, quy mô của cáo buộc tham nhũng trong vụ Vạn Thịnh Phát đã gây ra làn sóng chấn động khắp hệ thống tài chính vốn đã mong manh của Việt Nam, khiến Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phải chuyển gần 24 tỷ USD “cho vay đặc biệt” vào SCB tính đến đầu tháng 4.
Khoản lỗ của SCB ước tính lên tới 498.000 tỷ đồng (20,1 tỷ USD) đã làm dấy lên bóng ma rút tiền ngân hàng, tương tự như nỗi hoảng sợ của người gửi tiền tại Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) năm 2012 sau khi ông trùm Nguyễn Đức Kiên bị bắt vì tham nhũng. .
Ký ức về giai đoạn hỗn loạn đó nhấn mạnh đến tính dễ bị tổn thương lâu dài của hệ thống tài chính Việt Nam, niềm tin vào hệ thống này có thể bị lung lay bởi những tin đồn đúng hoặc sai.
Những can thiệp trước đây của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, bao gồm cả việc tiếp quản ba ngân hàng phá sản là CB Bank, Ocean Bank và GP Bank vào năm 2015, được một số người vào thời điểm đó coi là nhằm ngăn chặn sự sụp đổ kinh tế và tài chính trên diện rộng.
Với mức bảo hiểm tiền gửi được giới hạn ở mức ít ỏi 125 triệu đồng (khoảng 5.000 USD) mỗi người, sự thất bại của SCB có thể có tác động lây lan khi người gửi tiền đặt câu hỏi về sức khỏe của các ngân hàng Việt Nam khác.
Ngôi nhà dễ vỡ bằng thẻ
Quả thực, vụ Vạn Thịnh Phát đã bộc lộ những điểm yếu mang tính hệ thống còn sót lại trong lĩnh vực tài chính của Việt Nam. Sự giám sát yếu kém và thiếu minh bạch đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng phát triển.
Những cá nhân có quyền lực có quyền lợi thường khai thác sơ hở và thao túng hệ thống để trục lợi cá nhân. Điều này không chỉ làm suy yếu niềm tin của công chúng vào các tổ chức tài chính mà còn ngăn cản đầu tư nước ngoài, từ đó cản trở tăng trưởng kinh tế.
Cuộc tranh luận trên toàn quốc xung quanh phiên tòa Vạn Thịnh Phát cho thấy mong muốn cải cách sâu rộng của công chúng ngày càng tăng. Thực tế là nạn tham nhũng quy mô lớn như vậy có thể bị vạch trần và đưa ra xét xử đã mang lại một tia hy vọng nhất định.
Hộp Styrofoam, từng là biểu tượng cho sự tháo vát của người Việt, có thể trở thành chất xúc tác cho sự thay đổi – biến từ một phương tiện chuyển những lợi ích bất chính thành một phương tiện mang lại sự minh bạch và trách nhiệm giải trình cao hơn.
Con đường cải cách chắc chắn sẽ gian khổ. Mạng lưới cố thủ của các cá nhân quyền lực được hưởng lợi từ hiện trạng tham nhũng chắc chắn sẽ chống lại sự thay đổi.
Hơn nữa, các chuẩn mực văn hóa nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân và sự tôn trọng nhất định đối với chính quyền đã tạo ra một môi trường mà việc lên tiếng chống tham nhũng mang đến những rủi ro nghiêm trọng cho người tố cáo.
Bất chấp những thách thức, Việt Nam có cơ hội duy nhất để tận dụng sự phẫn nộ của công chúng do vụ Vạn Thịnh Phát gây ra nhằm thúc đẩy những cải cách quản trị và ngân hàng có ý nghĩa.
Tăng cường khung pháp lý, thúc đẩy tính minh bạch cao hơn trong các tổ chức tài chính và thúc đẩy văn hóa tố cáo sẽ rất quan trọng. Hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực như chống rửa tiền cũng có thể đóng một vai trò quan trọng.
Cuộc chiến chống tham nhũng ở Việt Nam còn lâu mới kết thúc. Vụ án Vạn Thịnh Phát đã phơi bày chiều rộng, chiều sâu và mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Tuy nhiên, liệu nó có được tận dụng để tạo ra một hệ thống công bằng, kiên cường và có trách nhiệm hơn hay không thì vẫn chưa rõ.
https://zip.lu/3iJWP [Lê Văn dịch lại]