Sau khi nổi giận với Hoa Kỳ và Nhật trong chuyến thăm Đài Loan của Pelosi, Trung Quốc phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan: leo thang hơn nữa hay lôi kéo các nước láng giềng?
Shi Jiangtao và Cyril Ip – Xuất bản ngày 7 tháng 8 năm 2022
Các nhà quan sát cảnh báo phản ứng giận dữ của Bắc Kinh, bao gồm các cuộc tập trận bao vây Đài Loan và các cuộc đi bộ ngoại giao, có nguy cơ khiến các nước khác xa lánh.
Các nước Đông Nam Á đã kêu gọi tất cả các bên thể hiện sự kiềm chế và cảnh báo rằng những tính toán sai lầm có nguy cơ làm tình hình thêm căng thẳng
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã bước ra khỏi hai sự kiện ở Campuchia để thể hiện sự không hài lòng của Bắc Kinh khi bị cáo buộc phản ứng thái quá. Ảnh: AFP
Phản ứng của Trung Quốc đối với chuyến thăm Đài Loan của bà Nancy Pelosi – bao gồm cả việc phô trương lực lượng quân sự và các cuộc tấn công giận dữ vào Nhật Bản và Hoa Kỳ – đã nâng cao vị thế về mặt ngoại giao, nhưng giờ đây phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan về việc có nên leo thang mọi thứ hơn nữa hay nỗ lực để giữ các nước láng giềng khác ở bên cạnh.
Sau chuyến công du của Chủ tịch Hạ viện Mỹ vào tuần trước, Bắc Kinh đã nỗ lực phong tỏa Đài Loan hiệu quả bằng các cuộc tập trận bắn đạn thật chưa từng có, trừng phạt Pelosi và gia đình cô ấy và đình chỉ các đường dây liên lạc với Washington về các vấn đề như an ninh hàng hải và biến đổi khí hậu.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cũng đã tổ chức hai cuộc đi bộ tại một cuộc họp khu vực của các bộ trưởng ngoại giao ở Campuchia – một chiến thuật ngoại giao hiếm khi được sử dụng – để ghi nhận sự phẫn nộ của Bắc Kinh khi bị cáo buộc là “phản ứng thái quá”.
Nhưng vào thứ Hai, Trung Quốc sẽ chào đón Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Park Jin đến thăm Trung Quốc lần đầu tiên, vài ngày sau khi Tổng thống Yoon Suk-yeol từ chối gặp Pelosi khi bà đến thăm đất nước của ông.
Không giống như Nhật Bản, Hàn Quốc phần lớn hạn chế bình luận về câu hỏi Đài Loan và chuyến thăm của Pelosi tới hòn đảo này, bất chấp lập trường ủng hộ Washington của Yoon.
Vương cũng đã hội đàm với Ngoại trưởng New Zealand Nanaia Mahuta tại Campuchia.
Sourabh Gupta, một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Trung – Mỹ ở Washington, đã chỉ ra tình thế khó xử đối với Bắc Kinh khi họ đang cố gắng cân bằng nhu cầu tăng cường răn đe quân sự đối với Đài Loan mà không khiến các nước láng giềng châu Á sợ hãi
“Con bài mạnh nhất mà Trung Quốc có đối với vấn đề Đài Loan là tình cảm của các nước châu Á. Không ai ở châu Á muốn thấy một giải pháp phi hòa bình cho vấn đề Đài Loan, kể cả một giải pháp do Bắc Kinh thực hiện.
Ông nói: “Nhưng công bằng mà nói, hầu như không ai ở châu Á muốn thấy địa chính trị của châu Á – Thái Bình Dương bị mắc kẹt ở eo biển Đài Loan, đặc biệt là trong thời đại của cuộc xung đột Nga-Ukraine”.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã bước ra khỏi hai sự kiện ở Campuchia để thể hiện sự không hài lòng của Bắc Kinh khi bị cáo buộc phản ứng thái quá. Ảnh: AFP
Phản ứng của Trung Quốc đối với chuyến thăm Đài Loan của bà Nancy Pelosi – bao gồm cả việc phô trương lực lượng quân sự và các cuộc tấn công giận dữ vào Nhật Bản và Hoa Kỳ – đã nâng cao vị thế về mặt ngoại giao, nhưng giờ đây phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan về việc có nên leo thang mọi thứ hơn nữa hay nỗ lực để giữ các nước láng giềng khác ở bên cạnh.
Sau chuyến công du của Chủ tịch Hạ viện Mỹ vào tuần trước, Bắc Kinh đã nỗ lực phong tỏa Đài Loan hiệu quả bằng các cuộc tập trận bắn đạn thật chưa từng có, trừng phạt Pelosi và gia đình cô ấy và đình chỉ các đường dây liên lạc với Washington về các vấn đề như an ninh hàng hải và biến đổi khí hậu.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cũng đã tổ chức hai cuộc đi bộ tại một cuộc họp khu vực của các bộ trưởng ngoại giao ở Campuchia – một chiến thuật ngoại giao hiếm khi được sử dụng – để ghi nhận sự phẫn nộ của Bắc Kinh khi bị cáo buộc là “phản ứng thái quá”.
Nhưng vào thứ Hai, Trung Quốc sẽ chào đón Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Park Jin đến thăm Trung Quốc lần đầu tiên, vài ngày sau khi Tổng thống Yoon Suk-yeol từ chối gặp Pelosi khi bà đến thăm đất nước của ông.
Không giống như Nhật Bản, Hàn Quốc phần lớn hạn chế bình luận về câu hỏi Đài Loan và chuyến thăm của Pelosi tới hòn đảo này, bất chấp lập trường ủng hộ Washington của Yoon.
Vương cũng đã hội đàm với Ngoại trưởng New Zealand Nanaia Mahuta tại Campuchia.
Sourabh Gupta, một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Trung – Mỹ ở Washington, đã chỉ ra tình thế khó xử đối với Bắc Kinh khi họ đang cố gắng cân bằng nhu cầu tăng cường răn đe quân sự đối với Đài Loan mà không khiến các nước láng giềng châu Á sợ hãi.
“Con bài mạnh nhất mà Trung Quốc có đối với vấn đề Đài Loan là tình cảm của các nước châu Á. Không ai ở châu Á muốn thấy một giải pháp phi hòa bình cho vấn đề Đài Loan, kể cả một giải pháp do Bắc Kinh thực hiện.
Ông nói: “Nhưng công bằng mà nói, hầu như không ai ở châu Á muốn thấy địa chính trị của châu Á – Thái Bình Dương bị mắc kẹt ở eo biển Đài Loan, đặc biệt là trong thời đại của cuộc xung đột Nga-Ukraine”.
“Sau khi đưa ra những lời tố cáo gay gắt, cách tiếp cận khôn ngoan nhất của Trung Quốc trong tương lai sẽ là cử các sứ giả đến mọi thủ đô lớn và nhỏ của châu Á và tái lập lại nguyên tắc một Trung Quốc và việc Hoa Kỳ vi phạm tinh thần của Chính sách một Trung Quốc của riêng mình. Nhưng tôi cho rằng ngoại giao Trung Quốc đã quá kiêu ngạo khi lựa chọn đường lối hành động này ”.
Bên cạnh các cuộc dạo chơi, ông Vương cũng đã hủy các cuộc hội đàm đã lên kế hoạch với Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Yoshimasa Hayashi tại Campuchia và mặc dù kỳ vọng rằng ông sẽ gặp Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, nhưng cuộc gặp chưa bao giờ diễn ra vì cả hai bên đều khẳng định nó không nằm trong chương trình nghị sự.
Tổng thống Đài Loan gọi cuộc tập trận của quân đội Trung Quốc đại lục là ‘vô trách nhiệm’ khi tên lửa của PLA bay tới
Bắc Kinh cũng đã triệu tập các đại sứ từ Nhóm 7 người để phản đối tuyên bố chung cáo buộc Trung Quốc cố gắng đơn phương thay đổi hiện trạng ở eo biển Đài Loan bằng vũ lực.
Mặc dù đây không phải là lần đầu tiên Bắc Kinh kêu gọi các đặc phái viên của G7 để giải quyết các tranh chấp ngoại giao, nhưng các nhà quan sát cho rằng hiếm khi nào Trung Quốc lại công khai những căng thẳng đó một cách quyết liệt như vậy.
Koh King Kee, chủ tịch Trung tâm Châu Á hòa nhập mới, một tổ chức tư vấn tại Malaysia, cho biết việc Vương hủy bỏ cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên với người đồng cấp Nhật Bản không có khả năng “dẫn đến sự tự cô lập hoặc bất lợi ngoại giao đối với Bắc Kinh” .
Ông nói thêm: “Trung Quốc sẽ tập trung phản ứng với chuyến thăm Đài Loan của Pelosi bằng cách trừng phạt Đài Loan và phản đối Mỹ. Nó sẽ không muốn gây bất lợi một cách không cần thiết cho các đồng minh khác của Hoa Kỳ trong chuyến thăm của Pelosi để tránh tác động tiêu cực có thể xảy ra đối với quan hệ thương mại với các nước này. “
Trong khi Trung Quốc cảm thấy cần phải thực hiện các hành động, chẳng hạn như các biện pháp trừng phạt đối với các cá nhân, mục đích chính của Bắc Kinh là “ngăn chặn các chính trị gia từ các đồng minh của Mỹ đến thăm Đài Loan để đạt được lợi ích chính trị cá nhân”, Koh nói.
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á đã ra tuyên bố chung hôm thứ Năm, kêu gọi tất cả các bên giảm leo thang căng thẳng đối với Đài Loan, đồng thời cảnh báo nguy cơ “tính toán sai lầm, đối đầu nghiêm trọng, xung đột mở và hậu quả khó lường giữa các cường quốc”.
Trong khi các quốc gia ASEAN từ chối đứng về phía nào, họ vẫn tái khẳng định sự ủng hộ của mình đối với nguyên tắc một Trung Quốc sau chuyến công du châu Á của Pelosi, bao gồm các điểm dừng chân ở Singapore và Malaysia.
Nick Bisley, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học La Trobe ở Úc, cho biết phản ứng toàn diện và “rất quan trọng” của Trung Quốc đối với chuyến thăm Pelosi đã “gây bất ổn cho khu vực”.
Ông nói: “Câu hỏi chỉ là Mỹ và các nước khác đã chuẩn bị đến đâu để đẩy lùi Trung Quốc và đây là nơi rủi ro lớn nhất. Nếu Mỹ cảm thấy rằng họ thực sự cần được chứng kiến là đang đẩy lùi Trung Quốc thì mọi thứ có thể leo thang nhanh chóng và theo những cách rất nguy hiểm ”
Lu Xiang, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Trung tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho biết phản ứng từ Bắc Kinh cho thấy sự kiềm chế và cân nhắc đối với lợi ích an ninh của các nước láng giềng châu Á của Trung Quốc.
Ông Lu nói: “Eo biển Đài Loan và Biển Đông là một con đường đi lại thiết yếu, do đó các cuộc tập trận sẽ kết thúc trong thời gian ngắn”, “Tôi tin rằng Bắc Kinh sẽ cố gắng hết sức để giảm thiểu tác động mà các nước khác phải chịu, bao gồm cả [ảnh hưởng đến] các chuyến bay thương mại. ”
Li Mingjiang, phó giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S Rajaratnam ở Singapore, dự đoán Bắc Kinh sẽ dần điều chỉnh mọi thứ vì ổn định là ưu tiên hàng đầu của họ trước cuộc cải tổ lớn về lãnh đạo vào mùa thu này.
“Sau khi trút giận thông qua các cuộc tập trận quân sự, trừng phạt kinh tế [và các trận chiến ngoại giao], Bắc Kinh cần phải từ bỏ căng thẳng leo thang, phù hợp với lợi ích chung của Trung Quốc.
“Vào thời điểm Trung Quốc đang phải đối mặt với áp lực gia tăng trong nước về một danh sách dài các vấn đề kinh tế và xã hội, Bắc Kinh không còn lựa chọn nào khác là phải thận trọng hơn khi đối phó với các thách thức bên ngoài nhằm tránh làm gián đoạn sự ổn định nội bộ”, ông Li nói.
https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3187970/after-raging-us-and-japan-over-pelosis-taiwan-visit-china?module=feature_package_2_2&pgtype=homepage
Lê Văn dịch lại