Quan hệ quốc tế: Singapore khác VN thế nào?

Trong cuốn sách Lee Kuan Yew, The Grandmaster’s insights on China, the US and the world, ông Lý Quang Diệu cho rằng Mỹ và Trung Quốc trong tương lai sẽ là hai siêu cường cùng tồn tại, cạnh tranh chứ không phải đối đầu.

Hai nước sẽ có cạnh tranh ảnh hưởng, đặc biệt trong vùng Tây Thái Bình Dương. Nếu hai nước không thể hợp tác thì sẽ cùng tồn tại. Với ông Lý Quang Diệu, Singapore là một tiểu quốc nhỏ, cần biết thực dụng, khôn ngoan cân bằng mối quan hệ với các siêu cường, để cùng tồn tại và phát triển.

Từ trước tới nay, Singapore vẫn ủng hộ sự hiện diện của Mỹ tại khu vực Biển Đông để duy trì hoà bình và ổn định. Tại cảng biển quân sự của Singapore hiện có tàu ngầm của Mỹ đồn trú, cùng với máy bay trinh sát Poseidon. Singapore cũng gửi quân đội đi đào tạo tại đảo Guam và nhiều nơi khác tại Mỹ.

Mặc khác, Singapore cũng được lợi rất lớn từ sự trỗi dậy của kinh tế Trung Quốc trong vòng 30 năm qua. Singapore có hơn 72% sắc dân người Hoa, có thể nói được tiếng Hoa. Hợp tác kinh tế giữa Singapore và Trung Quốc rất sâu rộng. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Singapore, trong khi đó Singapore là một trong những nhà đầu tư vào Trung Quốc. Kinh tế Singapore phụ thuộc nhiều vào các tập đoàn đa quốc gia và gia thương quốc tế. Nhiều tập đoàn đa quốc gia này đóng trụ sở Châu Á tại Singapore để giám sát hoạt động kinh doanh của họ tại Trung Quốc và Châu Á. Singapore cũng là thiên đường của các tỷ phú Trung Quốc, do phát triển mạnh hệ thống Private Banking (Ngân cho cá nhân giàu có). Có thể nói sự phát triển nhanh chóng của Singapore là nhờ biết tận dụng sự trỗi dậy của Trung Quốc và Châu Á.

Mục tiêu của Singapore là duy trì mối quan hệ tốt với cả Mỹ và Trung Quốc để duy trì hoà bình ổn định trong khu vực, đảm bảo lưu thông hàng hải tự do qua Biển Đông đến eo biển Malacca.

Vào ngày 21/09/2016, tờ Hoàn Cầu Thời Báo (Global Times), đã có bài chỉ trích Singapore rằng trong cuộc họp thượng đỉnh lần thứ 17 của Phong Trào Không Liên Kết tại Venezuela trước đó, Singapore đã cố tình đưa tình hình tranh chấp ở Biển Đông vào tuyên bố chung hội nghị. Global Times cũng nói rằng Singapore đã cố gắng nhưng thất bại trong việc thêm điều khoản ủng hộ vụ thắng kiện phán quyết Biển Đông của Philippines trước Trung Quốc. Tổng biên tập Hoàn Cầu Thời báo còn bình luận rằng Singpore đã chọn lập trường ngả theo Mỹ và Nhật trong vấn đề Biển Đông.

Ngay lập tức, Đại sứ Singpore tại Trung Quốc là Stanley Loh đã cáo buộc tờ Hoàn Cầu Thời Báo đưa tin sai lệch và vô căn cứ. Tuy nhiên ông Loh thừa nhận, Singapore muốn tác động đưa quan điểm chung của Đông Nam Á về tranh chấp Biển Đông tại hội nghị, nhưng đây là quan điểm chung của các nước Đông Nam Á chứ không chỉ riêng Singapore. Ông Loh cáo buộc Hoàn Cầu Thời Báo đã tường thuật vô trách nhiệm.

Trong chuyến thăm Mỹ vào tháng 8/2016, nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Singapore và Mỹ, Thủ tướng Singapore ông Lý Hiển Long và phu nhân được tổng thống Mỹ Obama đón với nghi thức trang trọng nhất cùng chiêu đãi trong quốc yến. Singapore là một số ít trong các nước ở Châu Á được vinh dự này. Một đảo quốc nhỏ với chỉ 3,9 triệu dân, nhưng đóng vai trò rất quan trọng trong thương mại quốc tế, và địa chính trị trong khu vực Đông Nam Á. Quốc yến cũng cho thấy tầm quan trọng của Singapore trong chiến lược xoay trục của Mỹ tại Á Châu.

Hiện nay Singapore đã cho Mỹ đỗ tàu ngầm và máy bay trinh sát tại hải cảng quân sự của mình ở Eo biển Malacca. Rõ ràng Singapore ủng hộ sự tự do hàng hải như Mỹ mong muốn, và không thừa nhận đường 9-đoạn như tuyên bố của Trung Quốc

Sau chuyến thăm của ông Lý Hiển Long tới Mỹ vào tháng 8/ 2016, tình hình quan hệ của Trung Quốc và Singapore bỗng có vài thông tin căng thẳng đáng chú ý. Tại hội nghị thượng đỉnh Đông Á tại Lào cũng vào tháng 8 sau đó, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường yêu cầu Singapore có thái độ xây dựng trong tranh chấp tại Biển Đông. Nhiều tờ báo của Trung Quốc đã lên tiếng cảnh báo Singapore hãy đứng ngoài tranh chấp tại Biển Đông.

Khác với Việt Nam, Singapore không phải là láng giềng với Trung Quốc, không có mối quan hệ của kẻ xâm lược và kẻ bị xâm lược trong hang nghìn năm. Về chính trị, Singapore cũng không cùng ý thức hệ Cộng Sản với Trung Quốc. Về ơn huệ chính trị, Singapore cũng không mang ơn Trung Quốc đánh đuổi xâm lược.

Về mặt kinh tế, mặc dù Trung Quốc đóng vai trò quan trọng, nhưng Singapore cũng đã có những kết nối rất bền chặt với Mỹ và EU. Ngay từ thời giành độc lập năm 1965, ông Lý Quang Diệu đã mời nhiều chuyên gia kinh tế từ Hà Lan, New Zealand, Mỹ.. đến để tư vấn về chiến lược phát triển cho quốc đảo này. Hiện nay, với sự chậm lại của kinh tế Trung Quốc, kinh tế Singapore đang có dấu hiệu chậm lại. Tuy nhiên, với nguồn dự trữ quốc gia lớn, Singapore đã sẵn sàng đối phó với khủng hoảng kinh tế nếu có thể xảy ra. Về mặt quân sự, Singapore liên hệ chặt chẽ với Mỹ và Israel. Chính các tướng Israel đã giúp ông Lý Quang Diệu thiết kế hệ thống quốc phòng, đề phòng nguy cơ từ hai nước hồi giáo là Indonesia và Malaysia. Thiết bị quân sự, vũ khí của Singapore hầu hết đều mua từ Mỹ, đặc biệt không quân Singapore rất mạnh với nhiều chiến đấu cơ F-15, F-16

Một điều đáng quan trọng đó là nội lực về con người của Singapore. Với cái nhìn quang minh của Lý Quang Diệu và bộ máy lãnh đạo, Singapore đã nhanh chóng phát triển nguồn lực con người và hội nhập sâu với Phương Tây. Hệ thống giáo dục của Singapore hiện thuộc top đầu thế giới, với 2 trường đại học NUS và NTU xếp trong top 50 trường Đại Học hàng đầu thế giới. Với tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức trong trường học, công sở, người dân Singapore dễ dàng hơn trong việc tiếp nhận trí thức, văn hoá của thế giới. Hàng năm, Singapore đều gửi sinh viên giỏi đi học những trường hàng đầu của Mỹ (Harvard, Yale, Stanford) hay của Anh (Cambridge, Oxford..). Giao lưu tri thức giữa Singapore và Phương Tây đã rất sâu rộng.

Trong phỏng vấn với phóng viên Ian Bremmer trên tạp chí Time, thủ tướng Lý Hiển Long tỏ vẻ lo lắng với tương lại của TPP. Ông cho rằng Mỹ là nước khởi xướng và thuyết phục các nước khác tham gia TPP, nay dư luận tại Mỹ phản đối, khả năng khó được thông qua tại quốc hội. Điều này sẽ gây sự mất niềm tin lớn vào khả năng lãnh đạo của Mỹ trong khu vực. Mục tiêu của TPP là để xoay trục của Mỹ về Á Châu song song với các hoạt động quân sự. Nay nếu TPP không thành thì việc xoay trục sẽ dang dở, Trung Quốc sẽ tận dụng cơ hội để lôi kéo các nước khác về phe mình.

Nếu tình hình Biển Đông trở nên căng thẳng hơn, thì quan hệ Trung Quốc và Singapore cũng sẽ căng thẳng hơn.

Tuy nhiên với sự khôn khéo và tế nhị trong điều hoà các mối quan hệ, Singapore biết kiệm ngôn trong việc bình luận, không làm nổi giận Bắc Kinh.

Dù là tiểu quốc, Singapore đã khôn xây dựng cho mình một vị thế mà các siêu cường cũng có lợi ích quốc gia đáng kể ở tiểu quốc này. Singapore không phải là một quốc gia dễ bắt nạt.