Phong tục đón Tết độc đáo của người thiểu số Việt Nam
3/2/2022 – Đi ăn trộm lấy may, vỗ vào mông, gọi trâu về ăn Tết, “cướp” giọng gà… là những phong tục độc đáo của các dân tộc thiểu số Việt vào dịp Tết cổ truyền.
Mỗi phong tục với nét đặc trưng văn hoá riêng góp phần tạo nên những
bản sắc văn hóa đa dạng, phong phú trong bức tranh toàn cảnh Tết của
Việt Nam.
Người Lô Lô và tục “ăn trộm lấy may”
Người dân tộc Lô Lô ở Hà Giang quan niệm rằng thời khắc bước sang năm
mới, nếu ai đó mang về nhà được một chút gì cho năm mới sẽ gặp nhiều
may mắn, ăn nên làm ra. Do đó, họ đi lấy trộm cầu may nhưng không lấy
nhiều hay lấy những vật có giá trị.
Với người Lô Lô sống ở huyện Đồng Văn, họ thường sẽ lấy trộm mỗi thứ
12 cái, tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Còn với người Lô Lô ở Mèo
Vạc thì số may mắn là số 3, có thể lấy trộm 3 củ tỏi, 3 lá rau. Điều thú
vị là khi đi lấy trộm vào đêm Giao thừa, họ sẽ không rủ nhau mà lặng lẽ
không để chủ nhà bắt được.
Người H’mông và tục “vỗ mông tỏ tình”
Theo văn hóa của người Việt thì việc vỗ mông người khác được cho là
hành vi khiếm nhã. Thế nhưng đối với người người H’mông vào dịp Tết, đây
là một nét văn hóa riêng. Cụ thể, vào mùng 2 Tết Nguyên đán, trong lễ
hội Sài Sán, ngoài những hoạt động vui chơi thú vị thì nam thanh nữ tú
còn tranh thủ vỗ mông nhau để… “thoát ế”.
Trong lễ hội đó, nếu để ý cô gái nào đó, chàng trai có quyền tiến tới
để vỗ mông thay cho lời tỏ tình. Cứ thế, nếu thích anh chàng vừa vỗ
mông mình thì cô gái vỗ lại chứng tỏ đã đồng ý. Cứ thế cả hai sẽ vỗ qua
vỗ lại đủ 9 lần, ngầm hiểu rằng, cả hai đã thuộc về nhau.
Người Pu Péo “cướp giọng gà”
“Cướp giọng gà” là phong tục rất độc đáo của người Pu Péo ở Hà Giang.
Khi đến thời khắc Giao thừa, người Pu Péo phải canh chừng mấy chú gà
trống, khi nào gà vỗ cánh, chuẩn bị gáy, họ đốt ngay một quả pháo, ném
vào chuồng gà. Lũ gà giật mình, nhảy lên thi nhau gáy. Ngay lập tức, mọi
người hò nhau hát vang trời để át tiếng gà gáy.
Người Pu Péo quan niệm tiếng gà gáy vừa hay, vừa thiêng liêng, đánh
thức cả ông mặt trời dậy. Vì thế, ai át được tiếng gà thì sang năm mới
sẽ hát hay, gặp nhiều may mắn, hạnh phúc.
Người Mường gọi trâu về ăn Tết
Giống như nhiều dân tộc khác sống trên đất nước Việt Nam, phong tục
đón Tết Nguyên đán được người Mường coi là một trong những lễ hội lớn
của năm. Tuy nhiên, trong ngày Tết, bên cạnh những phong tục truyền
thông như gói bánh chưng, thờ cúng tổ tiên, người Mường còn có những
điều khác biệt, mang đậm bản sắc.
Từ mấy ngày trước Tết, người Mường ở Hoà Bình chuẩn bị sẵn mõ để qua
Giao thừa đốt đuốc đi gọi vía trâu. Họ tin rằng, đó là cách trả ơn vật
nuôi trung thành đã vất vả giúp gia chủ cấy cày.
Ngoài ra, người Mường ở đây cũng treo bánh ống lên các dụng cụ sản
xuất như cày, bừa, đòn gánh để mời “những người bạn đồng hành” này về ăn
Tết với gia đình về hưởng lộc vì đã có công giúp gia chủ trong công
việc đồng áng, làm ra lúa gạo trong suốt một năm qua. Họ quan niệm, con
trâu hay cái cày cũng cần được nghỉ Tết sau một năm vất vả trên đồng
ruộng.
Người Thái và tục “gọi hồn” dịp Tết
Ở Việt Nam, người Thái có khoảng hơn một triệu người, phân bố chủ yếu ở Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình, Nghệ An…
Nhắc đến phong tục ngày Tết của người Thái, không thể không nhắc đến
phong tục gọi hồn diễn ra vào tối 29 và 30 Tết. Mỗi gia đình thịt hai
con gà, một để cúng tổ tiên, một là để gọi hồn cho mọi người trong nhà.
Việc gọi hồn này được một thầy cúng đứng ra giúp đỡ. Đầu tiên thầy
cúng sẽ lấy những chiếc áo của tất cả các thành viên trong gia đình,
buộc lại với nhau đặt lên vai, sau đó thầy sẽ cầm một cây than củi còn
nóng đỏ rực và liền ra đầu làng để gọi hồn. Sau 2, 3 lần gọi, thầy cúng
sẽ quay về nhà gia chủ tiếp tục gọi một lần nữa dưới chân cầu thang.
Cuối cùng để kết thúc nghi lễ, thầy cúng sẽ cột vào tay của những
thành viên trong gia đình gia chủ một sợi chỉ đen để xua đuổi tà ma
trong năm mới.
Người Pà Thẻn và tục “thờ bát nước lã”
Trên mỗi bàn thời của người Pà Thẻn tại Hà Giang đều có một bát nước
lã dùng để thờ cúng quanh năm. Bát nước này phải luôn được đậy kín và
không bao giờ để cạn hết nước. Phải chờ đến Tháng Sáu, chủ nhà mới được
mở chiếc bát ra để cho thêm nước vào.
Vào đêm Giao thừa, nhà nào cũng sẽ đóng kín cửa, từ cửa ra vào, cửa
sổ, cửa hậu…, cẩn thận cài then vào bịt hết những lỗ hở ra ngoài. Trong
nhà, gia chủ sẽ hạ bát nước xuống để lau chùi sạch sẽ và thay nước mới
để chào đón năm mới đến.
Những hành động trên đều phải giữ bí mật trong nhà. Người Pà Thẻn
quan niệm, nếu những việc trên bị lộ ra ngoài hoặc ai khác nhìn thấy thì
cả gia đình đó năm sau sẽ gặp xui xẻo, làm ăn vất vả, đau ốm liên miên…
Tục Tết Nhảy của người Dao
Dao tổ chức nhảy múa trong tiếng trống, để tỏ lòng biết ơn trời đất, tổ
tiên và cầu mong một năm mới mùa màng tốt tươi, thóc lúa đầy sân, trâu,
lợn đầy đàn.
Với quan niệm ngày Tết, mùa Xuân là dịp để bà con buôn làng vui chơi,
thăm hỏi và chúc nhau một năm mới tốt lành nên ở các tộc người Dao đã
xuất hiện tục Tết Nhảy để thể hiện hết những mong ước trên. Không chỉ
mang đến một năm mới tràn ngập sức sống, Tết Nhảy còn giúp người Dao
được dịp rèn luyện thể chất dẻo dai, cơ thể săn chắc để chuẩn bị cho
những vụ mùa mới đang chờ đợi ở phía trước.
Những người tham gia Tết Nhảy sẽ tham gia hết mình không kể ngày đêm,
ai kiệt sức thì nghỉ ngơi để hồi lại và tiếp tục cuộc vui. Mỗi dịp Tết
Nhảy mọi người sẽ múa, nhảy lần lượt hàng trăm điệu khác nhau trên nền
tiếng chuông, trống rộn rã sức xuân.
Người Hà Nhì xem bói gan heo
Dân tộc Hà Nhì là một trong những dân tộc đón Tết sớm hơn so với lịch
chung của Tết cổ truyền Việt Nam. Người dân tộc Hà Nhì không có ngày ăn
Tết cụ thể như những dân tộc khác, thay vào đó, những vị già làng,
trưởng bản sẽ cùng bàn bạc và thống nhất lựa chọn ngày ăn Tết cụ thể cho
dân làng.
Trong ngày Tết của người Hà Nhì thịt heo dâng cúng tổ tiên là lễ vật
bắt buộc các gia đình phải có. Dù giàu hay nghèo, vào ngày Tết, tất cả
mọi gia đình đều mổ heo đón năm mới.
Đây là những con heo đực, được thiến từ đầu năm để vỗ béo do các hộ gia đình tự nuôi lấy. Nhà có điều kiện thì mổ con chừng 60-100kg, thậm chí 150kg, nhà khó khăn cũng mổ con heo nhỏ hơn, chừng 40-50kg. Khi mổ heo ăn Tết, lá gan là thứ đặc biệt quan trọng của người Hà Nhì, giống như người Kinh vẫn hay xem chân gà vào dịp Tết. Ngoài tục xem bói gan heo, người Hà Nhì còn phải chuẩn bị những chiếc bánh riêng để cúng bái tổ tiên của nhà mình.
Người Hà Nhì nhìn vào lá gan heo lành lặn, màu sắc tươi tốt, mật heo phải căng đầy thì năm đó chăn nuôi phát triển, anh em con cháu sẽ vui vẻ thuận hòa.
https://saigonnhonews.com/thoi-su/viet-nam/phong-tuc-don-tet-doc-dao-cua-nguoi-thieu-so-viet-nam/