Phân tích: Sự sùng bái cá nhân của Tập Cận Bình cho thấy dấu hiệu suy yếu
Một năm sau khi các bô lão của đảng nêu ra một số sự thật kinh tế, Bắc Kinh bắt đầu xoay trục
Điều đáng chú ý là Chủ tịch Tập Cận Bình đã ngồi cùng bàn với Ôn Gia Bảo, người từng là thủ tướng trong thời kỳ “cải cách và mở cửa” của Trung Quốc, tại một buổi tiếp tân quan trọng ở Bắc Kinh vào ngày 30 tháng 9. © Reuters
KATSUJI NAKAZAWA, biên tập viên cấp cao của Nikkei 24 tháng 10 năm 2024 04:01 JST
Trong khi tiếp tục vung gậy lớn chống lại Đài Loan, chính quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây đã ra tín hiệu linh hoạt trên một mặt trận chính sách khác, kinh tế.
Chính quyền đã ra lệnh tập trận quân sự lớn kéo dài một ngày quanh Đài Loan vào ngày 14 tháng 10, mô phỏng một cuộc phong tỏa hòn đảo tự trị này.
Về mặt kinh tế trong nước, chính quyền Tập Cận Bình đã tổ chức một loạt các cuộc họp báo để công bố các biện pháp thúc đẩy tăng trưởng.
Sự xoay trục kinh tế của chính quyền là đáng kể, nhưng có một điều đáng chú ý hơn nhiều đang diễn ra đằng sau hậu trường, nơi các bô lão đã nghỉ hưu của Đảng Cộng sản Trung Quốc và những người khác đã điều động theo cách đảm bảo rằng họ sẽ ảnh hưởng đến tương lai của Trung Quốc.
Một tác động tức thời liên quan đến sự sùng bái cá nhân của Tập Cận Bình, với một số chuyên gia chính trị cho rằng có vẻ như sự phát triển đang bị kìm hãm. “Có vẻ như không có khả năng tăng cường thêm nữa”, một người nói. “Có thể đã qua đỉnh điểm”, một người khác suy đoán, một người khác đồng ý rằng nó “cho thấy dấu hiệu suy yếu, mặc dù hơi”.
Vị tổng thống 71 tuổi này cũng là tổng bí thư đảng và chủ tịch Ủy ban Quân sự Trung ương, hay CMC.
Những động thái chính trị phức tạp dường như đã được thể hiện trong một buổi tiếp tân tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 30 tháng 9 để kỷ niệm 75 năm thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Có thể đoán được điều đó bằng cách nhìn vào cách sắp xếp chỗ ngồi. Tập Cận Bình ngồi ở một chiếc bàn tròn lớn ở phía trước hội trường, bên cạnh là cựu Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo, 82 tuổi, và cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Lý Thụy Hoàn, 90 tuổi.
Tập Cận Bình và Ôn Gia Bảo trò chuyện trong buổi tiệc chiêu đãi mừng Quốc khánh vào đêm trước lễ kỷ niệm 75 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 30 tháng 9. © Reuters
Sự sắp xếp này khá tự nhiên, vì những vị lão thành có ảnh hưởng khác của đảng không thể tham dự do sức khỏe kém. Tuy nhiên, Ôn và Lý là những vị lão thành tượng trưng cho kỷ nguyên “cải cách và mở cửa” do cựu lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình khởi xướng.
Trong số những người cao tuổi khác ngồi cùng bàn có cựu Phó Chủ tịch Trung Quốc Tăng Khánh Hồng, 85 tuổi. Tăng, một chính trị gia sắc sảo, được cho là cánh tay phải của cố Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân.
Là một “đảng viên đỏ thế hệ thứ hai”, hay con của các nhà lãnh đạo đảng thời cách mạng, Tăng đủ quyền lực để tóm tắt các ý kiến do các đảng viên cao tuổi bày tỏ.
Trương Đức Giang, 77 tuổi và Du Chính Thanh, 79 tuổi, cũng ngồi cùng bàn với Tập. Khi họ bước vào sảnh tiệc, họ tươi cười rạng rỡ và vẫy tay chào những vị khách khác.
Trương Đức Giang, bên trái, và Du Chính Thanh cũng ngồi cùng bàn với Tập trong tiệc kỷ niệm. Các đảng viên cao tuổi đã cho Tập một điều gì đó để suy nghĩ cách đây hai mùa hè. (Ảnh từ CCTV)
Trương không phải là đảng viên đỏ thế hệ thứ hai nhưng là cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, người vẫn có ảnh hưởng trong giới quan liêu và kinh doanh. Du là đảng viên đỏ thế hệ thứ hai thân cận với gia đình Đặng Tiểu Bình.
Zeng và Zhang đã đến Bắc Đới Hà ở tỉnh Hà Bắc vào mùa hè năm 2023 với tư cách là đại diện của các bô lão đảng.
Trong cuộc họp Bắc Đới Hà năm đó, một hội nghị dành cho những nhân vật có ảnh hưởng lớn của đảng được tổ chức hàng năm tại khu nghỉ dưỡng ven biển, Zeng đã bày tỏ ý kiến thay mặt cho các bô lão với các nhà lãnh đạo hiện tại, bao gồm cả Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Cường, 65 tuổi, người phụ trách các chính sách kinh tế.
Zeng đã nêu ra một số sự thật về suy thoái kinh tế và nhiều vấn đề khác. Nhưng phải mất khoảng một năm, nhóm lãnh đạo của Tập Cận Bình mới chú ý đến lời nói của Zeng và đưa ra một gói kích thích kinh tế toàn diện.
Sự điều động này cũng có thể được nhìn thấy vào tháng 7 vừa qua trong phiên họp toàn thể thứ ba của Ban Chấp hành Trung ương khóa 20 hiện tại của đảng.
Vào ngày 15 tháng 7, ngày khai mạc của hội nghị toàn thể thứ ba, Hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã đã đăng một bài bình luận ca ngợi Tập Cận Bình là một nhà cải cách xuất chúng. Bài báo nhấn mạnh rằng Tập Cận Bình và người cha quá cố của ông, Tập Trọng Huân, đã đóng vai trò lớn trong chính sách “cải cách và mở cửa” được đưa ra vào cuối những năm 1970.
Nhưng bài bình luận có tựa đề “Tập Cận Bình, nhà cải cách” đã ngay lập tức bị Tân Hoa Xã gỡ xuống và thậm chí còn bị xóa hoàn toàn khỏi internet ở Trung Quốc.
Một nguồn tin giải thích rằng bài bình luận đã gây ra phản ứng dữ dội đặc biệt từ một số cựu đảng viên, vì nó “gợi lên sự sùng bái cá nhân [đối với Tập Cận Bình], làm giảm bớt thành tựu to lớn của Đặng Tiểu Bình và tăng cường thêm quyền lực của nhà lãnh đạo cấp cao hiện tại”.
Một phần là do sự thay đổi nhỏ trong tinh thần chính trị của Trung Quốc do bài báo bị xóa, nhóm lãnh đạo đã buộc phải hành động. Sau khi cân nhắc kỹ lưỡng trong suốt mùa hè, cuối cùng họ đã thừa nhận rằng nền kinh tế đang trong tình trạng khốn cùng.
Lời thừa nhận được đưa ra vào ngày 26 tháng 9 trong một cuộc họp của Bộ Chính trị đầy quyền lực của đảng do Tập Cận Bình chủ trì.
Tại cuộc họp, Bộ Chính trị đã xác định rằng việc “đối mặt với những khó khăn” trong nền kinh tế là điều bắt buộc.
Chính phủ Trung Quốc gần đây đã tổ chức một loạt các cuộc họp báo của các bộ trưởng nội các để công bố các biện pháp thúc đẩy nền kinh tế, bao gồm các biện pháp nhằm củng cố thị trường chứng khoán đang suy yếu và ứng phó với tình trạng suy thoái kéo dài của thị trường bất động sản.
Các biện pháp này được đưa ra hơn một năm sau khi các cựu lãnh đạo đảng đưa ra một số lời khuyên khắc nghiệt cho Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo hiện tại khác.
Một diễn biến thú vị thứ ba liên quan đến quân đội. Vào ngày 14 tháng 10, trong khi quân đội đang bao vây Đài Loan, các sĩ quan cấp cao từ khắp cả nước đã tập trung tại Bắc Kinh để họp trong hai ngày.
Bộ Tư lệnh Chiến khu Đông của quân đội Trung Quốc đã đăng hình ảnh Đài Loan này lên tài khoản WeChat chính thức của mình vào ngày 14 tháng 10, cho thấy nơi họ đang tiến hành các cuộc tập trận cùng ngày. © Kyodo
Tại cuộc họp do Tướng Trương Hựu Hiệp chủ trì, chiến lược và lý thuyết quân sự thực tế đã được thảo luận. Sĩ quan mặc quân phục hàng đầu cũng đã có bài phát biểu tại đó. Tướng Trương, thế hệ đỏ thứ hai 74 tuổi, giữ chức phó chủ tịch CMC.
Các phương tiện truyền thông chính của Trung Quốc đều đưa tin về cuộc họp quân sự như tin bài hàng đầu của họ. Có thông tin cho rằng Tập đã truyền đạt “chỉ thị quan trọng” cho những người tham dự cuộc họp. Nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao Tập không tham dự sự kiện lớn này mặc dù là chủ tịch CMC.
Một video về cuộc họp do Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) phát sóng cho thấy cận cảnh Tướng Trương đang phát biểu. Sĩ quan mặc quân phục hàng đầu, không phải Tập, đã chiếm vị trí trung tâm. Tập dường như đã để lại cuộc họp quân sự cho Tướng Trương chuyên gia.
Bài phát biểu của Tướng Trương, được các phương tiện truyền thông lớn của Trung Quốc đưa tin, không đề cập đến việc xóa bỏ tham nhũng trong quân đội, điều mà Tập rất coi trọng khi ông tập trung quyền lực.
Vậy Tập đã ở đâu trong cuộc họp quân sự lớn?
Vào ngày 15 tháng 10, một ngày sau cuộc tập trận quanh Đài Loan, Tập đã xuất hiện trên đảo Đông Sơn ở Chương Châu, tỉnh Phúc Kiến, ngay bên kia eo biển Đài Loan từ hòn đảo tự trị này. Đây là một hòn đảo tiền tuyến nơi Trung Quốc và lực lượng Quốc dân đảng, những người đã chạy sang Đài Loan, đã giao chiến dữ dội vào năm 1953.
Nhưng có một sự thay đổi thú vị trong đoàn tùy tùng của Tập Cận Bình. Không có Cai Qi, 68 tuổi, một thành viên Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị và là một trong những trợ lý thân cận nhất của Tập Cận Bình. Cai sinh ra ở Phúc Kiến và làm việc ở đó nhiều năm. Tập Cận Bình cũng thăng tiến qua các cấp bậc ở Phúc Kiến.
Sau khi thăm Phúc Kiến, Tập Cận Bình đã có chuyến thị sát tỉnh An Huy, một lần nữa không có Cai đi cùng.
Nhưng Cai đã đi cùng Tập Cận Bình trong chuyến đi tới Nga để tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS, bắt đầu vào thứ Ba tại thành phố Kazan ở phía tây nam nước Nga.
Cai là động lực thúc đẩy các nỗ lực củng cố sự sùng bái cá nhân của Tập Cận Bình.
Mặc dù hiến pháp của đảng cấm “bất kỳ hình thức sùng bái cá nhân nào”, Cai đã thúc đẩy vấn đề này để tăng cường quyền lực của Tập Cận Bình trên khắp Trung Quốc. Cai tin rằng sự sùng bái cá nhân là rất quan trọng nếu Tập Cận Bình muốn nắm quyền càng lâu càng tốt.
Đây chính xác là lý do tại sao Cai cũng luôn đi cùng Tập trong các chuyến thị sát địa phương với tư cách là người đứng đầu Văn phòng Tổng hợp của Đảng Cộng sản.
Vào ngày 17 tháng 10, trong chuyến thị sát An Huy, Tập đã thị sát một đơn vị Lực lượng Tên lửa, mặc dù địa điểm vẫn chưa được tiết lộ. Lực lượng này đã gánh chịu hậu quả nặng nề của cuộc đàn áp chống tham nhũng trong quân đội. Tập đã chụp ảnh kỷ niệm với các thành viên đơn vị trẻ trước những tên lửa cao chót vót. Với bức ảnh này, Tập dường như muốn thể hiện sức mạnh, trái ngược với sự linh hoạt mà ông đã thể hiện trên mặt trận kinh tế.
Có lẽ Tập Cận Bình đang cố gắng thể hiện sức mạnh khi ông tạo dáng chụp ảnh này trước những tên lửa trong chuyến thị sát căn cứ Lực lượng Tên lửa. (Ảnh từ CCTV)
Thoạt nhìn, có vẻ như động thái chính trị này là để ứng phó với nền kinh tế kém phát triển của Trung Quốc. Và mặc dù điều đó có thể đúng một phần, nhưng có vẻ như nó cũng nhằm mục đích hạn chế sự sùng bái cá nhân của Tập, vốn đã liên tục gia tăng quy mô nhưng hiện đang có dấu hiệu suy yếu, mặc dù đôi chút.
Liệu hiện tượng này có trở nên rõ ràng hơn trong tương lai không? Hay Cai và những phụ tá thân cận khác của Tập sẽ cố gắng giành lại vị thế đã mất?
Nguồn : Analysis: Xi Jinping’s personality cult shows signs of weakening – NikkeiAsia [Lê Văn dịch lại]