Ông Tập có tính toán sai khi liên kết với Putin?
Cuộc chiến của Putin đã nhanh chóng trở thành thời điểm thách thức và gây hoang mang nhất của ông Tập trên trường thế giới.
ở Thiên Tân năm 2018. Ảnh: AFP / Alexei Druzhinin / Sputnik
Khi nỗ lực của Nga nhằm đe dọa Ukraine và có lẽ là cài đặt chế độ bù nhìn bắt đầu bước vào tuần thứ hai, rõ ràng là Điện Kremlin đã tính toán sai lầm trên một số mặt.
Sự phản kháng của người Ukraine đang tỏ ra kiên cường hơn dự đoán và phản ứng toàn cầu, do Hoa Kỳ dẫn đầu, đã thống nhất hơn và gây tổn hại cho lợi ích của Nga hơn những gì có thể mong đợi.
Nếu không trở thành một nhược điểm đối với Vladimir Putin, cuộc chiến Ukraine đang mang theo những rủi ro cho nhiệm kỳ của ông. Sự ổn định kinh tế của Nga đang bị đe dọa khi đối mặt với các lệnh trừng phạt kinh tế toàn cầu, điều chưa được chứng kiến trong một thế hệ trở lên.
Rõ ràng việc Putin không lường trước được mức độ đầy đủ của một sự chống trả phối hợp của quốc tế chống lại sự liều lĩnh của ông vẫn là một bí ẩn.
Tuy nhiên, trong tất cả những điều này có một câu hỏi lớn hơn. Điều này liên quan đến những phản ứng trái ngược của Trung Quốc trước sự xâm phạm tàn nhẫn của Nga đối với chủ quyền của một quốc gia láng giềng.
Trong lịch sử ngoại giao của Cộng hòa Nhân dân, có một chủ đề nhất quán. Điều này quay trở lại tuyên bố của Thủ tướng Chu Ân Lai về Năm nguyên tắc chung sống hòa bình, được thông qua bởi Hội nghị Bandung của các quốc gia không liên kết vào năm 1955.
Trung Quốc đã sử dụng “năm nguyên tắc” này, bắt đầu bằng “sự tôn trọng lẫn nhau đối với toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của mỗi quốc gia”, như một lá chắn ngoại giao kể từ đó để bác bỏ những chỉ trích về hành vi của họ trong nội bộ và khẳng định quan điểm của họ ở nước ngoài.
Tất nhiên, Bắc Kinh không phải lúc nào cũng tuân thủ 5 nguyên tắc này, chẳng hạn như cuộc xâm lược Việt Nam vào năm 1978, hoặc các cuộc xung đột biên giới dai dẳng với Ấn Độ, hoặc việc ráo riết theo đuổi tham vọng lãnh thổ ở Biển Đông.
Việc Trung Quốc sử dụng năm nguyên tắc để tấn công người khác và bảo vệ hành vi sai trái của mình không là gì nếu không muốn nói là mang tính cơ hội.
Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai dùng bữa tối với Tổng thống Mỹ Richard Nixon năm 1972. Ảnh: AP / AAP via The Conversation
Mặt khác, hiếm có sự vi phạm chủ quyền quốc gia nào rõ ràng hơn, và do đó, năm nguyên tắc, hơn việc Nga sử dụng vũ lực để lôi kéo một quốc gia láng giềng.
Các phản ứng của Trung Quốc đối với cuộc xâm lược của Nga là trái ngược nhau. Một mặt, họ đã tìm cách biện minh cho sự cờ bạc của Putin bằng cách cho rằng một NATO do Mỹ dẫn đầu đã tự gây ra kết cục như vậy bằng cách từ chối từ chối sự tham gia của Ukraine.
Mặt khác, họ đã cố gắng khẳng định lại niềm tin của mình vào việc không can thiệp vào các vấn đề chủ quyền của quốc gia khác.
Đây là một cảnh tượng không thể thay đổi và đặt ra câu hỏi về sự kiên định của chính sách ngoại giao Trung Quốc và nhận định của nhà lãnh đạo tối cao của nước này, Tập Cận Bình.
Dù đây là cuộc chiến của Putin, thì đó cũng là thời điểm khó khăn và gây hoang mang nhất của ông Tập trên trường thế giới. Nếu Putin và Tập có ý định mở ra một trật tự thế giới mới, thì thử nghiệm của họ trong việc thay đổi các khối xây dựng toàn cầu sẽ không diễn ra tốt đẹp.
Một câu hỏi đơn giản được đặt ra. Liệu ông Tập có tiếp tục đặt cược tồi vào sự liều lĩnh của Putin hay ông ta sẽ tìm cách che đậy sự tuân thủ truyền thống của Trung Quốc đối với các nguyên tắc mà Chu Ân Lai đã đặt ra ba phần tư thế kỷ trước?
Nói một cách đơn giản, liệu sự liên kết sai lầm của ông Tập với ông Putin, trong đó nhà lãnh đạo Trung Quốc tuyên bố trong một thông cáo chung vào tháng Hai rằng nhà lãnh đạo Nga là “bạn thân” của ông, có đặt ông vào tầm ngắm ngoại giao không?
Nếu Putin đã tính toán sai trong tất cả những điều này, thì ông Tập cũng vậy, trong một năm vô cùng quan trọng đối với cá nhân ông.
Trong lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc, không có sự kiện nào có ý nghĩa lớn hơn các kỳ họp, được tổ chức 5 năm một lần, của Đại hội Đảng toàn quốc.
Phiên họp thứ 20 của NPC kể từ khi thành lập Đảng Cộng đồng Trung Quốc vào năm 1921 sẽ được tổ chức vào tháng 10.
Khi mọi việc diễn ra, người ta dự đoán ông Tập sẽ được xức dầu thêm 5 năm nữa với tư cách là tổng bí thư kiêm chủ tịch Đảng Cộng sản Trung Quốc. Điều này sẽ vi phạm quy ước được đưa ra dưới thời Đặng Tiểu Bình đã hạn chế các vai trò lãnh đạo này trong hai nhiệm kỳ.
Khi mọi thứ ổn định, Tập Cận Bình có thể sẽ được bầu làm lãnh đạo Trung Quốc trong 5 năm nữa. Ảnh: Ng Han Guan / AP / AAP qua The Conversation
Sự xác nhận của ông Tập sẽ đặt ra những câu hỏi về việc liệu ông có được bổ nhiệm làm lãnh đạo Đảng Cộng sản suốt đời hay không.
Theo quan điểm của ông Tập, ông sẽ không muốn có những câu hỏi về nhận định của mình trước sự kiện này.
Điều đôi khi bị bỏ qua trong các đánh giá về những gì đang xảy ra ở Trung Quốc về mặt chính trị là đằng sau hậu trường, tranh luận và tranh cãi, thường là gay gắt, là yếu tố không thể thiếu trong việc điều động lãnh đạo. Các cuộc tranh giành quyền lực không phải là không có trong quá trình này.
Cổ phần cao ở quốc gia đông dân nhất thế giới và sẽ sớm trở thành nền kinh tế lớn nhất tính theo đô la Mỹ. Trung Quốc đã là lớn nhất trên cơ sở sức mua tương đương.
Sự phù hợp của ông Tập với một tính toán sai lầm của Nga rõ ràng không vì lợi ích của ông và Trung Quốc.
Do đó, phản ứng do Hoa Kỳ dẫn đầu đối với cuộc chiến của Putin ở Ukraine làm tăng chi phí cho Trung Quốc trong chính sách đối với Đài Loan. Sự đẩy lùi toàn cầu chống lại chủ nghĩa phiêu lưu của Trung Quốc qua eo biển Đài Loan sẽ làm hạn chế những gì hiện đang xảy ra ở Đông Âu.
Bên trong giới lãnh đạo Trung Quốc, chắc chắn sẽ có những người quay lại các nguyên tắc mà nền ngoại giao hiệu quả của Trung Quốc đã có từ những ngày Trung Quốc mới nổi lên lãnh đạo phong trào không liên kết, qua thời Đặng Tiểu Bình cho đến những người tiền nhiệm của ông Tập, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào.
Chiến lược ngoại giao “24 ký tự” của Đặng, xuất hiện vào năm 1990 để đối phó với việc Trung Quốc bị cô lập sau vụ đổ máu ở Quảng trường Thiên An Môn, đã hướng dẫn Bắc Kinh trong hơn một thế hệ cho đến khi ông Tập bắt đầu chủ trì một chính sách đối ngoại quyết đoán hơn.
Được dịch một cách lỏng lẻo, lời khuyên của Deng là:
Hãy quan sát một cách bình tĩnh; đảm bảo vị trí của chúng tôi; đối phó với công việc một cách bình tĩnh; che giấu khả năng của chúng tôi và lãng phí thời gian của chúng tôi; giỏi duy trì một cấu hình thấp; và không bao giờ tuyên bố lãnh đạo.
Trong những năm kể từ đó, các từ của Deng đã bị cắt bớt để thành “che giấu khả năng của chúng ta và chờ đợi thời gian của chúng ta” để gợi ý rằng ông đang ủng hộ một chính sách che giấu đối ngoại. Về câu hỏi này, không có câu trả lời dứt khoát.
Đặng Tiểu Bình đã vạch ra cách tiếp cận ‘24 nhân vật’ có ảnh hưởng của mình đối với một chính sách đối ngoại quyết đoán hơn. Ảnh: Neal Ulevich / AP / AAP qua The Conversation
Kể từ khi kế nhiệm ông Hồ Cẩm Đào trên cương vị lãnh đạo đảng vào năm 2012, ông Tập đã đi lệch khỏi cả nguyên tắc của Chu và Đặng trong việc ứng xử chính sách đối ngoại của Trung Quốc.
Sự liên kết của ông với Putin sẽ khiến Chu và Đặng gặp khó khăn, cả hai đều hiểu rằng lợi ích tốt nhất của Trung Quốc được phục vụ bằng cách tránh những vướng mắc kéo theo chi phí không cần thiết.
Trong trường hợp của Xi, chi phí thực sự có thể rất cao. Không gì có thể phục vụ lợi ích của Trung Quốc ít hơn sự gián đoạn đối với các dòng chảy thương mại toàn cầu và một cuộc suy thoái có thể xảy ra do sự tiếp cận quá mức của đồng minh chính của họ.
Sự thịnh vượng kinh tế của Trung Quốc và thực sự là nhiệm kỳ của ông Tập, phụ thuộc vào tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục của đất nước và sự thống trị của nước này với tư cách là một cường quốc thương mại. Hiện tại, Trung Quốc chiếm khoảng 19%, tương đương gần 1/5, tăng trưởng toàn cầu và 15% thương mại toàn cầu.
Một biến động có thể làm cản trở khả năng tiếp tục xuất khẩu và phát triển kinh tế của Trung Quốc sẽ thực sự là một tin xấu đối với ông Tập, người mà việc nắm giữ quyền lực phụ thuộc đáng kể vào khả năng tiếp tục cải thiện mức sống của ông.
Tất cả những điều này đặt ra câu hỏi về khả năng phán xét của ông
Tập và khả năng chịu đựng của ông trong một hệ thống không thể tha thứ.
Tony Walker là đồng nghiệp của Phó hiệu trưởng, Đại học La Trobe.
TONY WALKER – 8 tháng 3 năm 2022