“Ngoại giao bẫy nợ: Trung Quốc nhúng tay vào thảm họa kinh tế của Sri Lanka
Quí Bạn đọc thân mến, Không còn nghi ngờ vì hầu như chắc chắn đây một hệ quả bất hạnh đang đổ lên đầu người dân Sri Ranka bắt nguồn từ chủ nghĩa gia trưởng thuộc địa tham lam, giáo điều và độc đoán của hai anh em Rajapaksa, anh Tổng thống – em Thủ tướng, làm cho người ta có cảm giác kế hoạch “một Vành Ðai một con đường” của Trung Quốc chỉ thích tìm đến các nước có cùng đặc điểm chung là những chế độ độc tài, tham nhũng, hay chính phủ gia tộc hoặc giáo quyền mà kết cục thường đưa tới họa nhiều hơn lợi, kế hoạch “một Vành Ðai một con đường” đang ngày càng trở thành một vành đai vạch ra con đường chứa nhiều thảm họa và càng làm cho nhiều người hoài nghi .
BBT
Trung Quốc nhúng tay vào thảm họa kinh tế của Sri Lanka
Phân tích bởi Ishaan Tharoor – Chuyên gia Ngày 20 tháng 7 năm 2022
Quốc đảo bị bao vây của Sri Lanka bước vào giai đoạn mới của cuộc khủng hoảng đang diễn ra vào thứ Tư khi Quốc hội nước này chọn tổng thống tiếp theo. Sự ra đi và từ chức đầy hoảng loạn của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa và Thủ tướng Mahinda Rajapaksa, hai người anh em đóng vai trò quan trọng trong chính trường đất nước trong hơn một thập kỷ, diễn ra trong bối cảnh kinh tế sụp đổ đáng kinh ngạc dẫn đến các cuộc biểu tình hàng loạt. Giờ đây, người chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu kín tại Quốc hội sẽ chủ trì một chính phủ đoàn kết đang lung lay sẽ mở đường cho các cuộc bầu cử mới.
Nhưng bất cứ ai nổi lên đều có một công việc khó khăn vô cùng trong tay, bao gồm cả việc vạch ra con đường phía trước với các nhà đàm phán từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Sri Lanka bị phá sản; nó không có khả năng thanh toán cho việc nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu, bao gồm thực phẩm, thuốc men và nhiên liệu, một phần vì nó không thể trả các khoản nợ hiện có với kho ngoại tệ về cơ bản trống rỗng. Lạm phát tăng vọt khiến 22 triệu người của đất nước này cần hỗ trợ lương thực. Các trường học và nhiều cơ sở kinh doanh vẫn đóng cửa, trong khi người dân bình thường phải xếp hàng dài hàng km để mua xăng.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đi dạo với Tổng thống Sri Lanka khi đó là Mahinda Rajapaksa khi đến sân bay ở Colombo, Sri Lanka, vào tháng 9 năm 2014. (Eranga Jayawardena / AP)
Đối với phần còn lại của thế giới, Sri Lanka đã trở thành một câu chuyện cảnh báo về sự xui xẻo và quản lý tồi của chính phủ. Sự thâm độc của anh em nhà Rajapaksa, cùng với một kế hoạch sai lầm nhằm chuyển đổi ngành nông nghiệp của quốc gia thành một doanh nghiệp hữu cơ duy nhất, đã va chạm với một loạt các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của đất nước. Những điều đó bao gồm tác động sâu rộng của đại dịch, làm sụp đổ ngành du lịch quan trọng và sau đó là cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và đẩy nhanh vòng xoáy lạm phát kéo nền kinh tế Sri Lanka xuống vực sâu.
Các chuyên gia quốc tế cảnh báo rằng các quốc gia nợ nần khác – từ Lào ở Đông Nam Á đến Kenya ở Đông Phi – đang nghiêng về số phận tương tự. “Các quốc gia có mức nợ cao và không gian chính sách hạn chế sẽ phải đối mặt với những căng thẳng bổ sung. Không nhìn xa hơn Sri Lanka như một dấu hiệu cảnh báo ”, Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva cho biết trong cuộc họp của Nhóm 20 bộ trưởng tài chính vào cuối tuần này.
Một trong những tác nhân chính gây ra thảm họa ở Sri Lanka là Trung Quốc. Bắc Kinh là chủ nợ lớn nhất duy nhất của Sri Lanka, chiếm khoảng 10% tổng nợ nước ngoài của đất nước. Từ năm 2000 đến năm 2020, nó đã mở rộng khoản vay gần 12 tỷ đô la cho chính phủ Sri Lanka, phần lớn cho một loạt các dự án cơ sở hạ tầng lớn đã biến thành voi trắng [thuật ngữ ám chỉ điều vừa tốn kém nặng nề vừa không hữu dụng] – bao gồm cả một cơ sở cảng tốn kém ở quê hương Hambantota của Rajapaksas, đã được nhượng lại một cách hiệu quả trước sự kiểm soát của Trung Quốc cách đây nửa thập kỷ sau khi các nhà chức trách Sri Lanka nhận ra rằng họ không thể trả hết các khoản vay.
Tuy nhiên, sau khi chi một số tiền lớn để trở thành chủ nợ trên thực tế của hầu hết các nước đang phát triển, các ngân hàng nhà nước Trung Quốc trong những năm gần đây đã quan tâm hơn đến việc thu hồi nợ. Nền kinh tế trong nước đang chậm lại đã hạn chế sự thèm muốn của Bắc Kinh đối với rủi ro ở nước ngoài.
Nhưng Sri Lanka đã đi vào điều mà các nhà phê bình Bắc Kinh gọi là ngoại giao “bẫy nợ” của Trung Quốc. Vào năm 2020, nó đã nhận được một dòng tín dụng dễ dàng trị giá 3 tỷ đô la từ Trung Quốc để giúp trả các khoản nợ hiện có của mình. Sri Lanka đã chọn con đường này thay vì thực hiện các bước khó khăn hơn trong việc tái cơ cấu các khoản nợ của mình trong cuộc đối thoại với IMF và thúc đẩy thông qua các biện pháp thắt lưng buộc bụng để xoa dịu Câu lạc bộ Paris, nhóm gồm 22 quốc gia giàu có là chủ nợ lớn của thế giới. (Trung Quốc không phải là một thành viên, phản ánh tham vọng địa chính trị của chính họ và không thích các quy tắc do các cường quốc khác đặt ra).
Đó dường như là một sai lầm. Ali Sabry, Bộ trưởng Tài chính Sri Lanka từ tháng 4 đến tháng 5 cho biết: “Thay vì tận dụng nguồn dự trữ hạn chế mà chúng tôi có và tái cấu trúc khoản nợ trước, chúng tôi tiếp tục thanh toán nợ cho đến khi hết tất cả các khoản dự trữ của mình”. Tạp chí Phố Wall. “Nếu bạn là thực tế, chúng tôi nên đi đến [IMF] ít nhất 12 tháng trước khi chúng tôi làm.”
Các khoản vay của Trung Quốc cũng chiếm tỷ lệ lớn ở các quốc gia nợ nần chồng chất khác. Trung Quốc chiếm khoảng 30% nợ nước ngoài của Zambia. Hàng tỷ đô la Trung Quốc tài trợ cho một cơ sở thủy điện và cơ sở hạ tầng đường sắt hiện đang khiến Lào không thể vỡ nợ.
Các quan chức Trung Quốc và các nhà bình luận nhà nước không đồng tình với những lời chỉ trích của phương Tây đối với phương pháp của họ, cho rằng nó đánh vào một kiểu chủ nghĩa gia trưởng thuộc địa.
“Đó chỉ đơn giản là một trường hợp điển hình khác xem xét tâm lý chua ngoa của thế giới phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo, không muốn thấy bất kỳ sự hợp tác có lợi nào giữa Trung Quốc và các nước khác, và họ biết rõ rằng họ đã mất lợi thế khi theo đuổi những kiểu hợp tác như vậy, ” tuyên bố của Thời báo Hoàn cầu do nhà nước kiểm soát để phản ứng lại những lời chỉ trích về vai trò của Trung Quốc ở Lào vào năm ngoái.
Trong trường hợp của Sri Lanka, Trung Quốc hầu như không phải là chủ nợ duy nhất. Ấn Độ và Nhật Bản, trong số các quốc gia khác, chiếm một phần đáng kể nợ của Sri Lanka và cũng đang vướng vào các cuộc đàm phán phức tạp về việc trả nợ và viện trợ thêm. Alan Keenan thuộc Nhóm Khủng hoảng Quốc tế lập luận rằng sự tham gia của Trung Quốc với nước này dễ thấy và có vấn đề hơn.
Điều đó bao gồm “sự hỗ trợ chính trị tích cực của Bắc Kinh dành cho gia đình Rajapaksa cầm quyền và các chính sách của họ. … Những thất bại chính trị này là trọng tâm của sự sụp đổ kinh tế của Sri Lanka, và cho đến khi chúng được khắc phục thông qua thay đổi hiến pháp và một nền văn hóa chính trị dân chủ hơn, Sri Lanka khó có thể thoát khỏi cơn ác mộng hiện tại ”, Keenan nói với BBC.
Di sản mà Bắc Kinh để lại ở Colombo sẽ là một dấu ấn trong những năm tới. Peter Hartcher của Sydney Morning Herald viết: “Đây là vụ sụp đổ lớn đầu tiên, không kiểm soát được mà Trung Quốc là nước cho vay chi phối. “Điều này đặt ra những câu hỏi lớn về cách nó xử lý quyền lực mới của mình đối với số phận của các quốc gia khi họ đang ở giai đoạn dễ bị tổn thương nhất”.
https://www.washingtonpost.com/world/2022/07/20/sri-lanka-china-debt-trap/
Lê Văn dịch lại