Mỹ muốn thắt chặt thêm quan hệ với ASEAN trong chiến lược xoay trục

Theo RFI – Thanh Phương – 13-11-2014  16:00

Ngay sau cuộc họp thượng đỉnh Đông Á hôm nay, 13/11/2014 tại Nay Pyi Daw, tổng thống Mỹ Barack Obama đã có cuộc họp thượng đỉnh với lãnh đạo các quốc gia ASEAN. Ngay trong bài diễn văn khai mạc thượng đỉnh Đông Á sáng nay, tổng thống Obama đã tuyên bố Hoa Kỳ muốn thắt chặt quan hệ với khối Đông Nam Á, trong khuôn khổ chiến lược “xoay trục” sang châu Á.

Từ Nay Pyi Daw, đặc phái viên Thanh Phương tường trình Tổng thống Obama đã từ Bắc Kinh đến Nay Pyi Daw vào chiều hôm qua với một phái đoàn hùng hậu và rất nhiều phóng viên đã đăng ký ra sân bay để quay phim chụp ảnh lúc máy bay của nguyên thủ quốc gia Hoa Kỳ đáp xuống sân bay quốc tế Nay Pyi Daw. Có đến hơn 1.300 phóng viên đến thủ đô Miến Điện lần này, tức là hơn gấp đôi so với cuộc họp thượng đỉnh ASEAN lần trước vào tháng 5 vừa qua ở Nay Pyi Daw. Sự có mặt đông đảo phóng viên phần lớn chính là do sự có mặt của tổng thống Obama. Sự hiện diện của ông Obama tại Nay Pyi Daw càng đáng chú ý hơn nữa vì thượng đỉnh Đông Á vào năm ngoái, tổng thống Mỹ đã không thể đến dự, do khủng hoảng về ngân sách Hoa Kỳ. Lần này, ông Obama đến Miến Điện trong khuôn khổ một chuyến công du châu Á – Thái Bình Dương ( Sau khi họp thượng đỉnh APEC ở Bắc Kinh và ASEAN ở Nay Pyi Daw, tổng thống Mỹ sẽ bay qua Sydney để dự cuộc họp các lãnh đạo nhóm G20 ). Lần này, ông Obama đến dự thượng đỉnh Đông Nam Á để khẳng định lại vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực trước đà bành trướng ngày càng mạnh của Trung Cộng (TC). Nói chung, mặc dù vị thế chính trị của ông trong nước đã suy yếu nhiều sau thắng lợi của đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua, nhưng ông Obama muốn chứng tỏ rằng trong hai năm cuối của nhiệm kỳ, ông vẫn còn đủ sức để  cân bằng lại quan hệ với các nước châu Á, cho dù đang phải đối phó với lực lượng khủng bố Nhà nước Hồi giáo ở Syria và Irak. Mặt khác, cho dù ông Obama đến Nay Pyi Daw chính thức là để dự thượng đỉnh Đông Á, nhưng nguời ta đang chờ đợi tổng thống Mỹ sẽ nhân chuyến đi này để thúc đẩy chính quyền Miến Điện tiếp tục cải tổ dân chủ, trong bối cảnh mà tình hình nhân quyền tại nước này trong thời gian gần đây đã tồi tệ trở lại và Quốc hội Miến Điện đang xem xét việc tu chính Hiến pháp để lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi có thể ra tranh cử tổng thống. Chiếu tối nay, ông Obama sẽ gặp tổng thống Thein Sein tại Nay Pyi Daw và ngày mai, trước khi rời Miến Điện ông sẽ ghé qua Rangun để gặp bà Aung San Suu Kyi.

Obama đã tuyên bố những gì về quan hệ Mỹ-ASEAN? Mở đầu cuộc họp thượng đỉnh Mỹ – ASEAN, tổng thống Obama đã khen ngợi ASEAN về tốc độ tăng trưởng kinh tế cao của khối này và ông nhấn mạnh rằng mối quan hệ vững chắc giữa ASEAN với Hoa Kỳ là rất quan trọng. Ông Obama bảo đảm là Hoa Kỳ sẽ tăng cường quan hệ với khối Đông Nam Á. Tổng thống Mỹ cũng đã khen ngợi việc hai bên đã nâng cao quan hệ đối tác trong 6 năm qua và cho biết là hợp tác giữa Mỹ với ASEAN trên các vấn đề kinh tế, xã hội, an ninh, đối phó thiên tai sẽ tiếp tục trong những năm tới. Đặc biệt, ông Obama tuyên bố rằng có rất nhiều cơ hội để thắt chặt hơn nữa quan hệ với CSVN và theo ông, hai nước có thể hợp tác trong các lĩnh vực thương mại an ninh và nhân quyền. Tổng thống Mỹ còn cho biết hai nước sẽ tiếp tục hợp tác trên vấn đề tìm kiếm lính Mỹ mất tích trong thời gian chiến tranh Việt Nam. Chiều nay, ông Obama cũng đã gặp gỡ thủ tướng CSVN Nguyễn Tấn Dũng bên lề thượng đỉnh ASEAN. Về vấn đề Biển Đông, tuy không nhắc đến tên TC, nhưng tổng thống Mỹ tuyên bố rằng tất cả các quốc gia nên giải quyết các tranh chấp chủ quyền theo luật quốc tế, hàm ý là không nên có những hành động vũ lực hoặc de doạ dùng vũ lực để áp đặt chủ quyền.

Thượng đỉnh ASEAN – Hoa Kỳ: những vấn đề được bàn thảo?  Các lãnh đạo ASEAN – Hoa Kỳ đã bàn về việc gia tăng nỗ lực để thực hiện “Kế hoạch hành động về quan hệ đối tác ASEAN – Mỹ vì hòa bình và thịnh vượng”. Họ cũng đã cam kết sẽ tiếp tục hợp tác với nhau để bảo đảm hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, kể cả Biển Đông. Trong chiều hướng này, các lãnh đạo ASEAN và Hoa Kỳ đồng ý với nhau là các quốc gia có vũ khí hạt nhân nhanh chóng ký kết Hiệp nước Đông Nam Á phi vũ khí hạt nhân SEANWFZ. Họ cũng đã thảo luận về hợp tác chống các mối đe dọa mới về an ninh, như bạo động của các chiến binh Hồi giáo cực đoan ngoại quốc, tội phạm trên mạng, biến đổi khí hậu, các dịch bệnh như Ebola, nạn buôn ma túy, buôn vũ khí và buôn người. Hai bên cũng cam kết sẽ hợp tác về bảo đảm an ninh hàng hải và đối phó thiên tai. Về giáo dục, các lãnh đạo ASEAN và Hoa Kỳ quyết định sẽ đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ Chương trình Học bổng ASEAN-Mỹ.

TC “phản công” như thế nào? Như là để đáp lại những tuyên bố nói trên của Tổng thống Obama tại cuộc họp thượng đỉnh Đông Á sáng nay, thủ tướng Lý Khắc Cường đã đề nghị một hiệp ước “hữu nghị” với các nước Đông Nam Á, nhằm chứng tỏ rằng TC không hề là một mối đe doạ với các nước trong khu vực. Nhưng Lý Khắc Cường nhắc lại rằng tranh chấp chủ quyền Biển Đông nên được giải quyết giữa các nước có liên quan, hơn là trong khuôn khổ đa phương hoặc qua một tòa án trọng tài. Sau đó, tại cuộc họp thượng đỉnh ASEAN- TC, diễn ra ngay sau thượng đỉnh ASEAN – Hoa Kỳ, thủ tướng Lý Khắc Cường còn đề nghị với các nước tranh chấp chủ quyền Biển Đông tích cực thăm dò khả năng phát triển chung, cho đây là cách ” thực tiễn và hiệu quả ” để giải quyết các bất đồng.