Không còn gì để bán, các trạm xăng Việt Nam bắt đầu đóng cửa
Hàng chục triệu người Việt Nam phụ thuộc vào xe máy để đi làm và đi học, nhưng nhiều tài xế ở TP.HCM đang gặp khó khăn khi tìm xăng. © Thông tấn xã Việt NamTOMOYA ONISHI, nhà văn của Nikkei
Ngày 1 tháng 11 năm 2022 11:55 JST
HÀ NỘI - Các trạm xăng tại và xung quanh Thành phố Hồ Chí Minh, đầu tàu kinh tế của Việt Nam, đang bị buộc phải tạm dừng hoạt động do hết nhiên liệu.
Một loạt các phản ứng đối với thị trường xăng dầu hạn chế - bao gồm kiểm soát giá của chính phủ và lợi nhuận giảm của các nhà phân phối - đã làm vấn đề trở nên tồi tệ hơn, tăng gánh nặng cho các nhà máy lọc dầu trong nước.
Trong khi các nhà máy lọc dầu này đang tiến tới tăng sản lượng xăng dầu, Việt Nam sẽ mất nhiều thời gian để giải quyết triệt để những vấn đề cơ bản đằng sau cuộc khủng hoảng xăng dầu của mình.
Chính phủ vào giữa tháng 10 đã kêu gọi hai nhà máy lọc dầu tăng sản lượng ở mức tối đa có thể nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước. Chính phủ cũng yêu cầu các nhà phân phối đẩy nhanh việc giao hàng tới các trạm xăng.
PetroVietnam, công ty dầu khí nhà nước lớn nhất cả nước, đã phản ứng bằng cách nâng tỷ lệ vận hành của nhà máy lọc dầu Dung Quất ở tỉnh Quảng Ngãi từ 107% lên 109%. Một giám đốc điều hành nhà máy lọc dầu cho biết tỷ lệ này có thể được đẩy lên 110% hoặc thậm chí cao hơn, nếu chính phủ đưa ra yêu cầu thêm.
Các nhà máy lọc dầu nói chung tiết kiệm một số công suất sản xuất ngay cả khi tuyên bố chúng đang chạy ở mức 100%. Khi họ tăng cường sản xuất trong những trường hợp khẩn cấp, tỷ lệ hoạt động của họ có thể vượt qua 100%.
Tại nhà máy lọc dầu Nghi Sơn ở phía Bắc tỉnh Thanh Hóa, trong đó Idemitsu Kosan của Nhật Bản có cổ phần chính, sản lượng vào đầu năm đã phải cắt giảm đáng kể do không thể mua đủ vốn để nhập khẩu dầu thô. Tuy nhiên, kể từ tháng 4, nhà máy lọc dầu đã hoạt động gần hết công suất. Theo một nguồn tin từ nhà máy lọc dầu, nhà máy có đủ khả năng để tăng tốc độ vận hành.
Kể từ đầu tháng 10, hàng trăm cây xăng ở Thành phố Hồ Chí Minh, thủ đô lớn nhất cả nước và ở các thành phố lân cận ở miền Nam Việt Nam đã thỉnh thoảng phải tạm ngừng hoạt động vì không có gì để bán.
Một lý do cho điều này là các nhà phân phối đã không thể chuyển chi phí gia tăng của họ do mức giới hạn của chính phủ đối với giá xăng một cách hiệu quả, theo các nguồn tin trong ngành. Các nhà phân phối nhỏ hơn đã bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng, khiến họ không khuyến khích các trạm cung cấp vì lợi nhuận của họ quá ít ỏi.
Một lý do khác khiến các trạm xăng tạm thời đóng cửa là do thiếu các nhà máy lọc dầu ở miền Nam Việt Nam, nơi có Thành phố Hồ Chí Minh và chiếm khoảng 45% nhu cầu về dầu và các sản phẩm hóa dầu của cả nước.
Ngay tại thủ đô Hà Nội, một số người dân đã đổ xô đến các cây xăng vì lo ngại tình trạng khan hiếm xăng sẽ sớm lan ra phía Bắc. "Một trạm xăng khác đã đóng cửa", Nam, một người đi làm trông mệt mỏi đang đổ xăng cho xe máy của mình, nói. "Ở đây ít nhất tôi đã có xăng sau khi đợi 20 phút."
Xe máy là phương tiện phổ biến để đi làm và đi học trong nước, vì vậy tình trạng xăng dầu đang cản trở sinh hoạt hàng ngày của nhiều người Việt Nam.
PetroVietnam đã nâng tỷ lệ vận hành của nhà máy lọc dầu Dung Quất ở tỉnh Quảng Ngãi từ 107% lên 109%. (Ảnh: PetroVietnam)
Hai nhà máy lọc dầu đáp ứng hơn 70% nhu cầu trong nước đối với các sản phẩm dầu, nhưng họ đã gặp bất lợi kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, gây ra phản ứng dây chuyền trên thị trường năng lượng toàn cầu.
Một quan chức cấp cao của chính phủ cho biết hiện nay "các nước châu Âu đang mua một lượng lớn các sản phẩm dầu mỏ," một quốc gia nhỏ [như Việt Nam] khó có thể tăng lượng mua của mình."
Tại Việt Nam, chính phủ quy định giá bán lẻ xăng dầu, cứ 10 ngày thay đổi một lần để phù hợp với diễn biến giá cả trên thị trường quốc tế. Các nhà máy lọc dầu của đất nước phải chấp nhận sự ủy thác của chính phủ, có nghĩa là phải chịu đựng giá cả quốc tế đặc biệt biến động hiện nay.
Nhưng cũng có những yếu tố nội địa đằng sau những hạn chế về nguồn cung của Việt Nam. Đầu năm nay, tỷ lệ vận hành của nhà máy lọc dầu Nghi Sơn giảm, dẫn đến tình trạng thiếu xăng trên cả nước.
Chính phủ đang làm tăng thêm cảm giác khủng hoảng mặc dù thực tế là họ đang xem xét việc cập nhật giá thường xuyên hơn và thay đổi công thức mà họ sử dụng để thay đổi giá.
Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết việc điều chỉnh giá kịp thời hơn có thể giúp giải quyết vấn đề. Hiện tại, hệ thống kiểm soát giá có xu hướng khiến các doanh nghiệp liên quan đến dầu mỏ ngừng bán sản phẩm của họ khi họ chờ giá quốc tế tăng trở lại, tạo cơ hội cho họ tăng lợi nhuận.
Trong khi đó, các nhà phân phối phàn nàn rằng sự gia tăng chi phí vận chuyển gần đây không được phản ánh trong giá do chính phủ quy định và những rắc rối của họ càng thêm trầm trọng vào đầu năm nay khi chính phủ hạ giá bắt buộc đối với các sản phẩm dầu. Điều này dẫn đến thua lỗ do các nhà phân phối vẫn phải trả giá cao trên thị trường quốc tế. Bây giờ các công ty không thể duy trì đủ lượng hàng dự trữ.
Khi chính phủ khám phá các giải pháp, các nhà máy lọc dầu đang nói về việc tăng thêm công suất. Nhà máy lọc dầu Dung Quất của Tập đoàn Dầu khí đang có kế hoạch mở rộng công suất lọc dầu lên gần 20%. Điều đó sẽ cho phép nó sản xuất khoảng 170.000 thùng mỗi ngày vào năm 2026. Thực hiện kế hoạch này dự kiến sẽ tiêu tốn hơn 1,2 tỷ USD.
PetroVietnam thuộc sở hữu hoàn toàn của chính phủ. Các quan chức quản lý và chính phủ đang đàm phán cuối cùng để đưa kế hoạch vào thực hiện. Các vấn đề thách thức vẫn còn trong con đường - nguồn tài chính sẵn sàng và triển vọng rõ ràng để thực hiện việc mở rộng có thể bắt đầu.
Công ty cũng có kế hoạch xây dựng một khu phức hợp ở phía Nam tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu bao gồm một nhà máy lọc dầu và một nhà máy hóa dầu. Một nhà máy lọc dầu gần Thành phố Hồ Chí Minh được kỳ vọng sẽ giúp giảm chi phí vận chuyển các sản phẩm xăng dầu đến các trung tâm thương mại quan trọng và khu vực lân cận.
Ngay cả ở Việt Nam, nơi nền kinh tế tiếp tục phát triển nhanh chóng, nhu cầu về xăng khó có thể tăng đáng kể trong những năm tới, do các quy định về môi trường được thắt chặt và sự phổ biến ngày càng tăng của các loại xe điện khi quốc gia này chú trọng đến xu hướng khử cacbon toàn cầu.
Nếu nỗ lực khử cacbon của Việt Nam ngày càng mạnh mẽ, PetroVietnam có thể gặp trở ngại trong việc thực hiện các kế hoạch lọc dầu của mình.
Lê Văn dịch lại