Hun Manet sẽ thiết lập lại quan hệ với phương Tây?
Sự chuyển giao triều đại được dự đoán trước của Campuchia có thể làm nghiêng chính sách khỏi địa chính trị và hướng tới đầu tư
Bởi DAVID HUTT – NGÀY 25 THÁNG 7 NĂM 2023
Thủ tướng Campuchia Hun Sen (trái) cùng con trai và có khả năng là người kế nhiệm, Tướng Hun Manet, tư lệnh lực lượng vũ trang, trong một cuộc duyệt binh ở Phnom Penh. Ảnh: AFP
Phnom Penh cuối cùng có thể hàn gắn quan hệ với phương Tây khi nước này trải qua quá trình kế nhiệm lãnh đạo chỉ có một lần trong một thế hệ mà Thủ tướng Hun Sen có thể trao lại quyền lực cho con trai cả của mình vào tháng tới.
Triển vọng về một thủ tướng mới ở Campuchia và một nội các trẻ trung, được định hình lại – một số người được đào tạo tại các trường đại học Mỹ – có thể dẫn đến sự tan băng trong sự ngờ vực lịch sử của Phnom Penh đối với phương Tây, cũng như thiết lập lại cách các chính phủ phương Tây đối phó với Hệ thống độc tài của Campuchia.
Về mặt phong cách, nếu không muốn nói là về bản chất, một chính quyền non trẻ do Hun Manet, con trai và là người thừa kế rõ ràng của vị Thủ tướng cầm quyền lâu năm, lãnh đạo, sẽ muốn có quan hệ tốt hơn với các nền dân chủ phương Tây, vốn cũng quan tâm đến việc cải thiện quan hệ ngay cả khi điều đó có nghĩa là phải trả giá. các nhà phân tích nói với Asia Times rằng họ ít chú ý đến các vi phạm nhân quyền và suy thoái dân chủ ở Campuchia.
Theo các kết quả không chính thức, Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) cầm quyền lâu năm đã thắng thêm một cuộc tổng tuyển cử rõ ràng là có gian lận vào Chủ nhật, chiếm tất cả trừ năm ghế trong quốc hội trong một cuộc tranh cử mà đảng đối lập khả thi duy nhất bị cấm cạnh tranh.
Với chiến thắng gần như chắc chắn, âm mưu thực sự tập trung vào việc Hun Sen, người nắm quyền từ năm 1985, sẽ từ chức để nhường chỗ cho Hun Manet kế thừa chức vụ thủ tướng.
Chính phủ mới
Những bình luận của Hun Sen trong những ngày trước cuộc bỏ phiếu dường như gợi ý rằng việc bàn giao sẽ diễn ra vào tháng tới khi một nội các mới được thành lập, được thiết lập để chứng kiến một sự thay đổi thế hệ sâu rộng khi các ông lớn tuổi của đảng nhường chỗ cho khuôn mặt trẻ trung, nhiều con cái hoặc người thân của họ.
Triển vọng về một thủ tướng mới ở Campuchia và một nội các tập trung vào giới trẻ – một số người, như Manet, được giáo dục ở phương Tây – đã khiến một số nhà bình luận phỏng đoán rằng đất nước này cũng có thể trải qua quá trình thiết lập lại chính sách đối ngoại.
Manet, 45 tuổi, được đào tạo ở Mỹ và Anh, nói tiếng Anh lưu loát và thường có hình ảnh quốc tế hơn cha mình, người lớn lên trong bối cảnh Mỹ can thiệp vào Campuchia trong những năm 1970.
Mối quan hệ của Campuchia với các quốc gia phương Tây, các đối tác xuất khẩu chính của nước này, đã xấu đi đáng kể kể từ năm 2017 khi CPP cầm quyền buộc phải giải tán đảng đối lập lớn nhất, Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia (CNRP) và các nhóm xã hội dân sự với những tuyên bố sai sự thật rằng họ đã tham gia vào một Âm mưu tiếm quyền do Mỹ hậu thuẫn.
Phnom Penh đã đơn phương hủy bỏ các cuộc tập trận quân sự với Mỹ và bắt đầu các cuộc tập trận với Trung Quốc cùng năm đó. Hun Sen sau đó đã chuyển hoàn toàn sự liên kết chiến lược của đất nước mình sang phía sau Bắc Kinh, đối tác thương mại lớn nhất kể từ năm 2012 và là nguồn đầu tư chính của nước này.
Kể từ đó, Trung Quốc đã bơm hàng tỷ đô la vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng quan trọng, chẳng hạn như việc xây dựng các cảng và đường cao tốc mới nhất của Campuchia.
Trong khi đó, quan hệ với Hoa Kỳ vẫn đặc biệt căng thẳng khi Washington cáo buộc rằng Phnom Penh có thể cho phép quân đội Trung Quốc đóng quân tại một căn cứ hải quân ở miền nam đất nước, nơi đang được các công ty Trung Quốc tái thiết mạnh mẽ.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Matthew Miller cho biết hôm thứ Hai: “Hoa Kỳ lo ngại rằng cuộc bầu cử quốc gia Campuchia ngày 23 tháng 7 không tự do và không công bằng,” đồng thời tuyên bố các hạn chế thị thực mới đối với các quan chức Campuchia và tạm dừng một số chương trình hỗ trợ nước ngoài.
Phát ngôn viên Matthew Miller cho biết “Khi Đảng Nhân dân Campuchia cầm quyền thành lập chính phủ mới, các nhà chức trách có cơ hội cải thiện vị thế quốc tế của đất nước, bao gồm bằng cách khôi phục nền dân chủ đa đảng thực sự, chấm dứt các phiên tòa có động cơ chính trị, đảo ngược bản án của những người chỉ trích chính phủ, và cho phép các phương tiện truyền thông độc lập mở lại và hoạt động mà không bị can thiệp.”
Virak Ou, người sáng lập và chủ tịch của tổ chức tư vấn Diễn đàn Tương lai, cho rằng sẽ có một sự thay đổi ngắn hạn về giọng điệu từ Phnom Penh sau khi cuộc kế nhiệm lãnh đạo diễn ra vào tháng tới.
“Người lính già mang nhiều vết sẹo cũ từ những ngày lạnh giá,” Ou nói, đề cập đến những căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh khi hầu hết các nước phương Tây ngầm ủng hộ Khmer Đỏ trong những năm 1980 sau khi lực lượng này bị lật đổ bởi những kẻ đào ngũ như Hun Sen, được Việt Nam liên kết với Liên Xô hậu thuẫn.
“Hun Sen không tin tưởng phương Tây, và phương Tây cũng khó coi Hun Sen và lực lượng bảo vệ cũ là một lực lượng hợp pháp và tích cực cho dân chủ. Mức độ mất lòng tin ngày càng sâu sắc,” Ou nói.
Lợi ích của Trung Quốc
Đồng thời, ông nói thêm, các nền dân chủ phương Tây cũng sẵn sàng thay đổi chiến thuật. Họ sẵn sàng gạt “một số lý tưởng về nhân quyền và dân chủ” sang một bên để hướng tới lập trường thực dụng hơn vì một Trung Quốc đang trỗi dậy đang tìm cách đưa Phnom Penh vào vòng an ninh của mình.
Theo Planet Labs, một công ty dữ liệu hình ảnh, hình ảnh vệ tinh về quá trình xây dựng đang diễn ra được chụp vào tháng trước tại Căn cứ Hải quân Ream cho thấy một cầu cảng đủ lớn để chứa một tàu khu trục hải quân.
Tài liệu quốc phòng mới nhất của Lầu Năm Góc về Trung Quốc tuyên bố rõ ràng rằng căn cứ hải quân Campuchia “sẽ là căn cứ nước ngoài đầu tiên của [Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa] ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”.
Đáng chú ý là khi Phnom Penh trải qua một sự thay đổi thế hệ, các đại sứ quán của hầu hết các nước phương Tây đang được cải tổ lại.
W Patrick Murphy, đại sứ Hoa Kỳ hiện tại, dự kiến sẽ rời đi ngay sau khi người thay thế được đề cử của ông được Thượng viện xác nhận, có thể là trước cuối năm nay.
Đại sứ Liên minh châu Âu tại Phnom Penh, Carmen Moreno, cũng đang trên đường ra đi, sẽ được thay thế vào đầu tháng 9 bởi Igor Driesmans, đương kim đại sứ EU tại Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Các đại sứ của Nhật Bản, Anh và Úc còn khá mới đối với đất nước này.
Hoa Kỳ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt có mục tiêu đối với một số quan chức Campuchia, bao gồm cả người đứng đầu đơn vị vệ sĩ cá nhân của Hun Sen. Nó để chương trình thương mại ưu đãi với Campuchia hết hạn vào năm 2021.
EU đã thu hồi một phần một số đặc quyền thương mại của Campuchia vào năm 2020 vì cáo buộc suy thoái dân chủ ở nước này.
Phnom Penh đã tuyên bố rằng họ tìm cách nối lại quan hệ với phương Tây, mặc dù có rất ít dấu hiệu cho thấy điều đó. Ngay cả trong bối cảnh bị trừng phạt, hầu hết các nước phương Tây vẫn là nhà nhập khẩu chính hàng hóa của Campuchia.
Thương mại của Mỹ với Campuchia đã tăng từ 3,4 tỷ USD năm 2017 lên 12,6 tỷ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu thương mại của Mỹ.
Mặc dù Bộ Ngoại giao được cho là muốn giữ thái độ trung lập, Hun Sen đã trở thành người chỉ trích mạnh mẽ cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào năm ngoái và Campuchia đã cung cấp các đội rà phá bom mìn để giúp đào tạo những người đồng cấp Ukraine của họ.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã cảm ơn Hun Sen vì lập trường của ông đối với cuộc chiến của Nga trong chuyến thăm hữu nghị tới Phnom Penh vào tháng 11 năm ngoái để dự Hội nghị cấp cao ASEAN thường niên mà Campuchia đăng cai với tư cách là chủ tịch của khối khu vực vào năm 2022.
Kể từ khi nhiệm kỳ của nó kết thúc vào đầu năm nay, Phnom Penh đã trở nên đàn áp hơn bao giờ hết.
Nó đe dọa giải tán Đảng Ánh nến đối lập, đóng cửa Đài Tiếng nói Dân chủ do phương Tây tài trợ, một trong những cơ quan báo chí độc lập cuối cùng còn lại, và kết án cựu lãnh đạo CNRP Kem Sokha 27 năm quản thúc tại gia về tội phản quốc ngụy tạo. từ cáo buộc của chính phủ rằng đảng hiện bị cấm đang âm mưu đảo chính do Hoa Kỳ hậu thuẫn.
Hun Sen cũng đã cáo buộc trong những tháng gần đây rằng Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ đã cử gián điệp đến Phnom Penh vào tháng 3 và dường như đổ lỗi cho Hoa Kỳ khi một số máy bay không người lái được phát hiện bay vào Campuchia từ nước láng giềng Việt Nam.
Hun Sen, cùng với con trai cả, đã đến thăm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Bắc Kinh vào tháng Hai, chuyến thăm thứ hai của họ tới thủ đô Trung Quốc.
Người cai trị do cha truyền con nối [Dauphin] được giáo dục ở phương Tây
Tuy nhiên, một số người cho rằng một khi nắm quyền, Hun Manet và chính quyền mới trẻ trung của ông sẽ thay đổi chính sách đối ngoại của Campuchia, ít nhất là về giọng điệu.
Manet theo học Học viện Quân sự ưu tú của Hoa Kỳ ở West Point, New York, và sau đó học tại Đại học New York và Đại học Bristol ở Anh. Ông đã tham gia một số cuộc tập trận do phương Tây lãnh đạo trong thời gian làm tư lệnh quân đội.
Một số quan chức trẻ khác dự kiến sẽ được bổ nhiệm làm bộ trưởng vào tháng tới, khi nội các mới được thành lập, cũng đã được đào tạo ở phương Tây. Chhay Rithysen, người có khả năng trở thành bộ trưởng kế hoạch nông thôn tiếp theo, đã học tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) ưu tú của Mỹ.
Có những khuyến khích kinh tế cho việc nối lại quan hệ. Du lịch phục hồi chậm sau đại dịch Covid-19 và đầu tư của Trung Quốc hạn chế hơn dự kiến. Nhiều quan chức ở Phnom Penh hiện nhận ra rằng Campuchia phải đa dạng hóa các liên kết thương mại và đầu tư và không thể phụ thuộc vào Bắc Kinh như trước đại dịch.
Theo một danh sách bị rò rỉ về các bộ trưởng mới có khả năng, mà Asia Times đưa tin vào tuần trước, Sok Chenda Sophea, hiện là người đứng đầu Hội đồng Phát triển Campuchia, một cơ quan chính phủ giám sát các khoản đầu tư nước ngoài, sẽ trở thành bộ trưởng ngoại giao mới vào tháng tới. .
Một nhà phân tích yêu cầu giấu tên cho biết Chenda Sophea sẽ tái tập trung Bộ Ngoại giao vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế.
Nhà phân tích cho biết, có một nhận thức rằng Bộ đã quá sa lầy vào các vấn đề địa chính trị, chẳng hạn như sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, và giờ đây cần phải xem mục tiêu chính của mình là thu hút đầu tư trong nước.
Sự thay đổi như vậy có thể thu hút các chính phủ phương Tây hiện đang quan tâm đến việc cung cấp thêm đầu tư cho Campuchia. Ngân hàng Đầu tư Châu Âu, bộ phận cho vay của EU, đã tăng cường chi tiêu ở nước này kể từ năm 2021.
Nhưng ít nhà bình luận mong đợi một sự sắp xếp lại chính sách đối ngoại lớn từ Phnom Penh.
Ou, thuộc nhóm chuyên gia tư vấn của Diễn đàn Tương lai, cho rằng việc nối lại quan hệ sẽ thiên về phong cách hơn là thực chất, “và nó có thể tồn tại trong thời gian ngắn”.
Ông nói thêm: “Thực tế là Trung Quốc là người ủng hộ quan trọng nhất của Campuchia và sẽ có rất ít động lực để khuyến khích Campuchia rời xa Trung Quốc”.
Các nhà bình luận nhấn mạnh rằng nền giáo dục phương Tây như của Manet ít ảnh hưởng đến các chính sách tương lai của một nhà lãnh đạo. Rốt cuộc, nhiều nhà độc tài trên thế giới đã học tại các trường đại học châu Âu hoặc Mỹ.
Nhà độc tài Bắc Triều Tiên Kim Jong Un học ở Thụy Sĩ. Phần lớn các nhà lãnh đạo của chế độ diệt chủng Khmer Đỏ của Campuchia đã được đào tạo ở Paris.
Hơn nữa, có những nghi ngờ về mức độ độc lập của Manet khi ông trở thành thủ tướng. Ngay cả sau khi Hun Sen từ chức thủ tướng, ông vẫn sẽ là chủ tịch đảng cầm quyền và có thể tạo ra một vị trí nội các mới cho mình.
Ở trong nước, Hun Sen vẫn sẽ cai trị từ phía sau hậu trường, nhận thức được rằng đứa con trai thiếu kinh nghiệm của mình và nội các mới, bao gồm những nhân vật trẻ trung không kém, sẽ cần sự hỗ trợ trong những năm đầu tiên. Hun Sen nhiều khả năng cũng sẽ tiếp tục tháp tùng con trai trong các chuyến thăm Bắc Kinh.
Bất chấp hình ảnh lịch thiệp của mình, Manet thường lặp đi lặp lại những lời lẽ chống phương Tây của cha mình. Giống như cha mình, Manet nói rằng chỉ có đảng cầm quyền mới có thể bảo vệ chủ quyền của Campuchia khỏi “những kẻ khủng bố” do phương Tây hậu thuẫn, ám chỉ đến CNRP bị cấm.
Sophal Ear, phó giáo sư tại Trường Quản lý Toàn cầu Thunderbird của Đại học bang Arizona, cho biết: “Nếu bạn xem các bài phát biểu của Manet, chúng bắt chước cha anh ấy, từ giọng nói và phong cách.
Mặc dù gia đình Hun đang củng cố quyền cai trị cá nhân của mình đối với Campuchia, các gia đình chính trị khác có mạng lưới riêng với các công ty Trung Quốc sẽ duy trì ảnh hưởng của họ.
Đặc biệt, gia đình của Bộ trưởng Quốc phòng Tea Banh được cho là có mối quan hệ chặt chẽ với các quan chức quốc phòng ở Bắc Kinh, và có những cáo buộc chưa được xác nhận rằng họ có liên hệ mật thiết với tội phạm có tổ chức của Trung Quốc ở tỉnh Sihanoukville, một lãnh địa của gia đình.
Tea Seiha, tỉnh trưởng tỉnh Siem Reap, dự kiến sẽ kế vị cha mình là Tea Banh làm bộ trưởng quốc phòng tiếp theo của đất nước.
Anh trai của Tea Banh là Tea Vinh là chỉ huy hải quân và do đó có mối liên hệ sâu sắc với các cáo buộc rằng quân đội Trung Quốc sẽ được phép tiếp cận Căn cứ Hải quân Ream. Vinh đã bị Hoa Kỳ trừng phạt vào năm 2021 vì các cáo buộc tham nhũng gắn liền với sự phát triển của căn cứ.
Tea Banh và các con của ông, bao gồm cả người kế vị có khả năng là Seiha, là những người Campuchia đầu tiên được tiêm vắc xin do Trung Quốc sản xuất trong đại dịch Covid-19, điều mà Hun Sen dường như không biết khi tuyên bố rằng ông sẽ là người đầu tiên tiêm vắc xin này. cú thọc.
Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp Trung Quốc cũng có mạng lưới với các gia đình chính trị quyền lực khác ở Campuchia, bao gồm gia tộc của Bộ trưởng Nội vụ Sar Kheng, người có con trai Sar Sokha được cho là sẽ thừa kế vị trí của ông.
Các nhà phân tích cho biết, vì các mạng lưới ảnh hưởng của Trung Quốc ở Campuchia không chỉ chạy qua gia đình Hun, nên bất kỳ nỗ lực nào nhằm sắp xếp lại mối quan hệ của đất nước với phương Tây đều có thể ảnh hưởng đến các mạng lưới đó, gây nguy cơ căng thẳng trong nội bộ đảng về những chiến lợi phẩm quyền lực.
Đồng thời, nền kinh tế Campuchia đã trở nên gắn bó với Trung Quốc. Mặc dù các chính phủ phương Tây, đặc biệt là EU, đã tăng cường đầu tư, nhưng tiền của Trung Quốc vẫn không thể thiếu ở Campuchia trong những lĩnh vực mà phương Tây không muốn cạnh tranh.
Các chính phủ phương Tây không muốn tài trợ cho việc xây dựng đường cao tốc hoặc cảng ở Campuchia. Đồng thời, các nhà đầu tư tư nhân phương Tây có một cổ phần rất nhỏ trong thị trường nhà đất hiện đang thất bại của Campuchia, thị trường dường như đang bùng nổ sau gần một thập kỷ tăng trưởng rầm rộ.
Một báo cáo từ Đài Á châu Tự do vào tuần trước đã nhấn mạnh mức độ nợ nần và nhà bị tịch thu kinh niên trong thị trường nhà ở của Campuchia, vốn đã bùng nổ trong những năm gần đây khi các nhà đầu tư bình thường của Trung Quốc bơm tiền vào một khoản đầu tư dài hạn, có vẻ ổn định.
Nhưng các khoản nợ xấu và các vụ trục xuất đang gia tăng, trong khi nhiều công trường xây dựng bị bỏ trống vì đầu tư của Trung Quốc và địa phương đã cạn kiệt.
Một chính quyền trẻ tuổi của Manet sẽ không muốn xảy ra một cuộc khủng hoảng lớn trong nhà ngay từ đầu và sự hỗ trợ từ Bắc Kinh có thể là cách duy nhất để ngăn chặn điều đó.
Theo dõi David Hutt trên Twitter tại @davidhuttjourno.
https://asiatimes.com/2023/07/will-hun-manet-reset-ties-with-the-west/
Lê Văn dịch lại