Hoa Kỳ thẩm định hỗ trợ tài chính cho việc xây dựng sân bay Campuchia
Ghi chú: Cách tiếp cận mới của Mỹ đối với Miên một Chỉ dấu cho chính sách mới của HK tại ÐNÁ)
Hoa Kỳ thẩm định hỗ trợ tài chính cho việc xây dựng sân bay Campuchia
Ấn tượng của một nghệ sĩ về Sân bay quốc tế Techo Takhmao của Phnom Penh, giai đoạn đầu tiên dự kiến sẽ mở cửa vào ngày 10 tháng 7. (Ảnh chụp màn hình từ trang web của Overseas Cambodia Investment Corporation) ANANTH BALIGA và MENG KROYPUNLOK 16 tháng 5 năm 2025
PHNOM PENH -- Chính phủ Hoa Kỳ đã thông báo rằng họ đang đánh giá xem có nên hỗ trợ tài chính cho một sân bay gần hoàn thành gần thủ đô Campuchia hay không, một động thái diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thuế quan gia tăng giữa hai nước, việc dừng hầu như toàn bộ viện trợ của Washington cho Phnom Penh và chỉ vài tuần sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến thăm quốc gia Đông Nam Á này. Tổng công ty Tài chính Phát triển Quốc tế (DFC) của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, được Tổng thống Donald Trump thành lập trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình để tài trợ cho các dự án của khu vực tư nhân, tuần này đã công bố đánh giá tác động môi trường và xã hội (ESIA) cho Sân bay Quốc tế Techo Takhmao ở tỉnh Kandal, cách thủ đô Campuchia 20km về phía nam. Các tài liệu, mở cửa để công chúng bình luận cho đến ngày 12 tháng 7, không nêu rõ quy mô hỗ trợ được đề xuất, các điều khoản tài trợ hoặc mục đích sử dụng tiền ngoại trừ việc nó dành cho giai đoạn đầu tiên của dự án. Nhưng chính phủ Campuchia đã tuyên bố giai đoạn đầu tiên của sân bay, với công suất hàng năm là 13 triệu hành khách, sẽ mở cửa vào ngày 10 tháng 7 nếu các cuộc kiểm tra và kiểm toán cuối cùng được thông qua.
Sân bay quốc tế hiện tại của Phnom Penh đã phục vụ 4,75 triệu hành khách vào năm ngoái, gần bằng công suất 5 triệu, theo nhà điều hành. Sân bay sẽ đóng cửa một ngày trước khi cơ sở mới mở cửa.
Sân bay quốc tế Techo Takhmao đang được phát triển như một liên doanh giữa chính phủ Campuchia, sở hữu 10%, và Tổng công ty đầu tư Campuchia ở nước ngoài (OCIC), một tập đoàn do ông trùm có ảnh hưởng Pung Kheav Se điều hành, người thân cận với cựu Thủ tướng Hun Sen, sở hữu phần còn lại.
Năm 2017, có thông báo rằng giai đoạn đầu tiên của sân bay sẽ có giá 1,1 tỷ đô la. Nhưng không có thông báo nào về số tiền đã chi, mặc dù phương tiện truyền thông địa phương đưa ra con số hơn 1,5 tỷ đô la.
Dự án đã phải đối mặt với những khó khăn về tài chính sau khi Ngân hàng Trung Quốc từ chối thỏa thuận tài trợ vào năm 2019. Sau đó, chính phủ Campuchia đã thúc đẩy trái phiếu -- cung cấp 5,5% mỗi năm với kỳ hạn ba năm -- do OCIC phát hành vào năm 2021 và 2022 để tài trợ cho việc xây dựng. Những trái phiếu này phần lớn được các ngân hàng, công ty bảo hiểm và tổ chức tài chính địa phương mua vào, thu về hơn 300 triệu đô la.
DFC xác nhận đang tiến hành thẩm định dự án sân bay, đồng thời cho biết thêm rằng sự hỗ trợ của họ có điều kiện là phải tuân thủ các tiêu chuẩn hiệu suất của International Finance Corporation, một bộ phận của World Bank Group, bao gồm cả việc tái định cư người dân.
Sin Chansereyvutha, người phát ngôn của Ban thư ký nhà nước về hàng không dân dụng Campuchia, cho biết ông không thể bình luận vì các cuộc thảo luận với DFC vẫn đang diễn ra. "DFC đang tiến hành. Chúng tôi đang chờ kết quả", ông cho biết. OCIC đã không trả lời các yêu cầu bình luận.
Các nhà phát triển cho biết họ muốn hoàn thành giai đoạn thứ hai, bao gồm đường băng thứ hai và mở rộng sức chứa hành khách lên 30 triệu người, vào năm 2030. Chưa có ngân sách ước tính nào cho đợt mở rộng này được công bố.
"Hoa Kỳ chắc chắn đang cố gắng chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc tại Campuchia, đặc biệt là sau khi Trung Quốc tham gia vào việc nâng cấp Căn cứ Hải quân Ream của Campuchia", Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales và là chuyên gia về Đông Nam Á, cho biết.
Nếu Hoa Kỳ tài trợ cho sân bay mới, Thayer nói thêm, điều này sẽ đánh dấu sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington đối với Campuchia.
Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ đã tập trung vào việc chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại Campuchia, đặc biệt là việc Bắc Kinh tài trợ cho việc nâng cấp Căn cứ Hải quân Ream. Hoa Kỳ tuyên bố quân đội Trung Quốc sẽ có quyền tiếp cận độc quyền vào cơ sở này, một cáo buộc có một số cơ sở sau thông báo của Campuchia về một trung tâm hậu cần chung với Trung Quốc tại Ream.
Một báo cáo của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ từ năm 2021 cho biết Campuchia đã từ chối lời đề nghị của Hoa Kỳ về việc cải tạo hai cơ sở do Hoa Kỳ tài trợ tại Ream, một nỗ lực rõ ràng khác của Hoa Kỳ nhằm chống lại khoản đầu tư của Trung Quốc vào Campuchia.
Khả năng DFC tài trợ cho sân bay này xuất hiện trong bối cảnh chính quyền Trump có nhiều chính sách đối đầu với Campuchia.
Quốc gia Đông Nam Á này nằm trong số các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi mức thuế "có đi có lại" của Trump được công bố vào tháng 4, với mức thuế đề xuất là 49%. Trump tuyên bố Campuchia đang "kiếm bộn tiền" từ Hoa Kỳ.
Mặc dù các mức thuế này đã bị hoãn lại cho đến tháng 7, trong khi chờ đàm phán, chính quyền Trump đã áp mức thuế 3.500% đối với hàng xuất khẩu năng lượng mặt trời từ Campuchia vào cuối tháng 4. Quốc gia này cũng nằm trong "danh sách vàng" về nhập cư, yêu cầu phải đáp ứng một số yêu cầu không xác định, nếu không, công dân của họ có nguy cơ phải đối mặt với lệnh cấm đi lại của Hoa Kỳ.
Các cáo buộc vi phạm nhân quyền cũng đã gây ảnh hưởng đến dự án Sân bay quốc tế Techo Takhmao. Báo cáo nhân quyền thường niên của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ năm 2021 và 2022 đã nêu rõ những người bị cưỡng chế di dời khỏi đất đai của họ xung quanh sân bay và cáo buộc rằng công ty của Kheave Se đã khai hoang đất nông nghiệp của cư dân và chào bán tài sản của họ với giá thấp hơn giá thị trường.
Báo cáo ESIA của DFC nêu bật "những tác động lớn" trong quá trình thu hồi đất cho dự án và đối với sinh kế của cư dân sống quanh sân bay, yêu cầu xác nhận rằng người dân đã được bồi thường "cuối cùng và công bằng" và thiết lập các chương trình phục hồi sinh kế, cùng với các khuyến nghị khác.
Naly Pilorge, giám đốc tiếp cận cộng đồng của Liên đoàn Campuchia vì sự thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền, cho biết báo cáo đã nêu ra một số lượng "khủng khiếp" các hành vi vi phạm các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến dự án.
Ananth Baliga và Meng Kroypunlok là những người viết bài đóng góp
[Lê Văn dịch lại]