Ngô Nhân Dụng

Ông Donald Trump được đại hội đảng Cộng Hòa “tấn phong” làm ứng cử viên tổng thống năm nay. Vấn đề trước mắt của ông không phải là vụ bà Melania Trump, vợ ông, đã đọc bài diễn văn trong đêm khai mạc đại hội trong đó có những đoạn giống hệt lời bà Micehlle Obama nói trong đại hội đảng Dân Chủ năm 2008. Vấn đề này sẽ được các phụ tá của ông lo. Nhưng trong cuộc tranh cử sắp tới ông Trump sẽ phải giải thích cho cử tri Mỹ những điều ông nói trong mùa tuyển cử sơ bộ. Những tuyên bố nóng bỏng của ông về chính sách kinh tế, di dân, ngoại giao, vân vân đã giúp ông đánh bại các đối thủ, nhưng có khi đi ngược với chủ trương cố hữu của đảng. Dù đắc cử hay không vào Tháng Mười Một, ông Trump đã thay đổi đảng Cộng Hòa, do đó sẽ thay đổi chính trị nước Mỹ.

Về kinh tế, đảng Cộng Hòa xưa nay đề cao tự do mậu dịch, đảng Dân Chủ thường chống lại. Ông Trump tuyên bố sẽ xé bỏ cả hiệp ước NAFTA ký với Canada và Mexico 20 năm trước cũng như thỏa hiệp mậu dịch Thái Bình Dương TPP mới đây; và sẽ đặt hàng rào quan thuế ngăn cản hàng Trung Quốc sang Mỹ. Các hành động này có thể đưa tới một cuộc chiến tranh mậu dịch khiến nước nào cũng thiệt hại. Những công ty Mỹ lớn đang bành trướng ra thế giới đều lo ngại, như Boeing đang bán máy bay, hoặc Apple, Pfizer, General Motors, Fords đang hoạt động mạnh ở bên Tàu. Mặc dù ông Trump la lối rằng mậu dịch tự do khiến nước Mỹ bị thiệt nhiều hơn được lợi, các doanh nghiệp lớn không đồng ý. Eric Schmidt, chủ tịch công ty Alphabet (mẹ của công ty Google), nói rằng, “Mô hình kinh doanh Mỹ đã giúp chúng ta thành công trong 30, 40 năm qua bây giờ còn mạnh hơn bao giờ hết!” Mười công ty lớn nhất thế giới hiện nay, tính bằng giá trị cổ phần, đều thuộc nước Mỹ. Từ lúc kinh tế phục hồi năm 2009, sau cuộc khủng hoảng năm 2007, cho đến nay giá trị 500 công ty trong danh sách S&P 500 đã tăng 137%.

Một chủ trương mà ông Trump đã hô hào sẽ rất khó thực hiện, là bắt các công ty phải bỏ các nhà máy lập ở nước ngoài để đem công việc làm về trong nước. Nếu một ứng cử viên đảng Dân Chủ nói điều này thì ít người ngạc nhiên. Nếu mọi thứ đều làm ở nước Mỹ thì giá thành sản phẩm sẽ lên rất cao, nhiều công ty Mỹ sẽ phải bỏ cuộc vì không thể cạnh tranh trong thị trường thế giới với các hãng Châu Âu, Nhật Bản, Nam Hàn. Ðó là chưa kể ít người Mỹ muốn làm những việc đang giao cho công nhân các nước nghèo hơn.

Chính sách kinh tế của ông Trump đã bị giới kinh doanh phản đối. Các công ty lớn hiện nay bán 40% sản phẩm và dịch vụ trên thị trường quốc tế, chỉ có 60% trong nước Mỹ. Công ty Ford, Coca-Cola, Apple và các ngân hàng Wells Fargo, JPMorgan Chase đã cắt giảm hoặc ngưng không ủng hộ quỹ tổ chức đại hội đảng Cộng Hòa.

Hai lời hứa hẹn khác của ông Trump cũng rất khó thành công là xây một bức tường ở biên giới Mexico rồi bắt chính phủ nước này phải trả tiền, và trục xuất 11 triệu di dân bất hợp pháp. Rất nhiều người sẽ đặt câu hỏi với ông Trump là làm cách nào ông thực hiện được hai điều hứa hẹn đó.

Nhưng ông Donald Trump đã chinh phục được đa số các cử tri Cộng Hòa trong mùa bầu cử sơ bộ, và có thể sẽ thu hút nhiều cử tri Dân Chủ chia sẻ những mối lo chung mà ông đã làm nổi bật lên, trong khi đa số các nhà chính trị khác không muốn nhắc tới.

Một điều làm nhiều người Mỹ lo lắng là vai trò của người da trắng đang bớt quan. Di dân thuộc đủ các sắc mầu gia tăng. Ðặc biệt là người gốc Châu Mỹ La Tinh, đa số rất ngoan đạo và chú trọng đến đời sống gia đình bền chặt, cho nên sanh đẻ nhiều hơn. Các công ty sản xuất hàng tiêu thụ đều biết số khách hàng gốc La Tinh đang tăng thêm 2% mỗi năm, trong lúc số người tiêu thụ da trắng giảm bớt với tỷ lệ tương đương. Trong 40 năm nữa, người da trắng sẽ ít hơn so với tổng số các công dân Mỹ thuộc sắc dân khác.

Vì vậy, nhiều người Mỹ không hề thắc mắc khi ông Trump tỏ ra kỳ thị. Như khi ông đặt câu hỏi về tính công bằng của Thẩm Phán Gonzalo Curiel, người chủ tọa một phiên tòa xử ông, gợi ý rằng ông Curiel là một người gốc Mexico, nhóm di dân mà ông Trump đã xỉ vả nặng lời. Nhiều người ủng hộ ông cũng không thắc mắc khi ông ám chỉ rằng Tổng Thống Barack Obama có cảm tình với lực lượng Quốc Gia Hồi Giáo (IS) ở Iraq và Syria.

Người da trắng cảm thấy họ đang mất thế, đang bị kỳ thị ngược. Vụ một cựu chiến binh da đen giết mấy cảnh sát viên da trắng ở Dallas khiến mọi người lên án phong trào “Trọng mạng sống da đen” (Black Lives matter) đổ mọi tội lên đầu cảnh sát là nguyên nhân gây ra đầu óc thù nghịch đưa tới tội ác này. Ðại biểu Steve King, Cộng Hòa ở tiểu bang Iowa đã bắt mạch đúng tâm trạng này, mới tuyên bố rằng cả nền văn minh hiện nay của nhân loại, phát xuất từ Châu Âu và Mỹ, là do người da trắng theo Thiên Chúa Giáo xây dựng. Tinh thần tự cao về mầu da đi đôi với tôn giáo có thể kích thích rất nhiều cử tri bỏ phiếu, bất kể xưa nay họ ủng hộ đảng nào. Cho nên, ông Trump không ngần ngại khi đòi cấm không nhận người Hồi Giáo nhập cư nước Mỹ.

Nhiều người Mỹ cũng bị thu hút khi ông Trump chống các đại công ty đã lũng đoạn chính trị nước Mỹ qua việc vận động nghị trường (lobby). Các nhóm “lóp bi” này đang sử dụng mỗi năm ba tỷ Mỹ kim để vận động các nhà lập pháp và các cơ quan hành pháp, xúi họ làm ra những luật lệ có lợi cho các nhóm quyền lợi riêng tư (special interest groups). Vì vậy, những đại công ty có đủ các mánh khóe giảm bớt thuế và làm giầu (công ty Apple, lớn bậc nhất thế giới, chỉ trả thuế 18%, sau khi được giảm và miễn nhiều thứ). Hơn nữa, các đại công ty cũng càng ngày càng chiếm phần thị trường tập trung rộng lớn hơn. Một điều khiến dân Mỹ bất mãn là lợi tức và tài sản của người giầu gia tăng nhanh trong khi người nghèo phần lớn vẫn đứng yên tại chỗ. Ông Trump đã lên án “Phòng Thương Mại Hoa Kỳ,” tổ chức lóp bi lớn nhất của các công ty Mỹ, là “hoàn toàn bị các nhóm quyền lợi riêng tư lũng đoạn.” Tháng Sáu vừa qua, ông Trump đã nhắc nhở giới lãnh đạo động Mỹ rằng họ đang bị các chính trị gia và các nhà tài phiệt phản bội!

Với những ý kiến trên, nhiều người Mỹ da trắng với lợi tức không cao sẽ ủng hộ ông Trump, dù họ thuộc khuynh hướng Dân Chủ hay Cộng Hòa. Họ lo lắng không thể cạnh tranh với các công nhân ngoại quốc, hoặc các di dân. Họ lo lắng tầm quan trọng của người da trắng và niềm tin Thiên Chúa Giáo bị giảm bớt trong một nước Mỹ đang thay đổi. Họ có thể tin Donald Trump là người sẽ đảo ngược hiện tượng đó.

Dù ông Trump có đắc cử hay không, ông cũng sẽ ảnh hưởng trên nền chính trị nước Mỹ trong nhiều thập niên tới. Lịch sử Mỹ cho thấy nhiều ứng cử viên tổng thống thất bại nhưng các ý kiến của họ vẫn sống và trở thành ý kiến của đa số trong một thế hệ, hay nhanh hơn.

Vào cuối thế kỷ 19, William Jennings ra tranh cử tổng thống cho đảng Dân Chủ. Ông kêu gọi phải cho phụ nữ quyền bỏ phiếu; phải thâu thuế cho chính phủ liên bang (lúc đó không thâu thuế); phải tổ chức bầu các nghị sĩ Thượng Viện mà lúc đó do các tiểu bang đề cử. Jennings tranh cử ba lần đều thất bại, nhưng trước khi ông chết thì nước Mỹ dã thực hiện đủ ba điều này.

Năm 1964, Nghị Sĩ Barry Goldwater tranh cử cho đảng Cộng Hòa với chủ trương “Cực đoan để bảo vệ tự do không có tội gì hết.” Ông chủ trương giảm bớt quyền hành của chính phủ liên bang, cắt thuế càng nhiều càng tốt, chống phong trào đòi dân quyền (cho người da đen), và chống Cộng đến cùng khắp thế giới; ông được ông Ronald Reagan ủng hộ. Ông Goldwater thất cử, chỉ thắng tại 6 tiểu bang. Nhưng từ đó các ý kiến trên đã thu hút thêm nhiều cử tri cho đảng Cộng Hòa, như dân ở miền Nam nước Mỹ, những người gốc Ý, Ireland, Ba Lan, và nông dân ở miền Trung Tây (Midwest). Bốn năm sau, ứng cử viên Richard Nixon, rồi đến Ronald Reagan năm 1980, đã thắng cử nhờ một cuộc liên kết mới do Goldwater tạo nên.

Năm 1972, ông Nixon đã thắng George McGovern, ứng cử viên Dân Chủ, trong 49 tiểu bang. Ông McGovern thất bại vì đa số cử tri Mỹ lúc đó không chấp nhận những ý kiến được nêu lên trong đại hội đảng Dân Chủ, như quyền bình đẳng của những người đồng tính luyến ái, như đề nghị phải có mức lợi tức tối thiểu cho mọi người dân, do chính phủ bảo đảm. Dù ông McGovern thất bại thảm thương, ngày nay nước Mỹ đã thực hiện cả hai ý kiến trên. Năm 1972, McGovern thắng phiếu của các phụ nữ đang đi làm nhiều hơn nam giới, ông được giới có học ủng hộ nhiều hơn giới lao động, và chiếm 87% phiếu của người Mỹ không da trắng. Trong mấy cuộc bầu cử gần đây, ông Obama đã đắc cử nhờ phiếu của những tầng lớp cử tri này.

Nhiều điều ông Donald Trump nói cũng đã được các nhà chính trị cùng đảng nêu lên. Năm 1992, ông Pat Buchanan muốn đảng Cộng Hòa đưa ra tranh cử tổng thống. Trong bài diễn văn đầu tiên ông đã hứa: “Lên làm tổng thống, việc đầu tiên tôi sẽ làm là dựng một bức tường đôi để ngăn chặn 95% di dân bất hợp pháp!” Năm đó, ông Ross Perot ra tranh cử độc lập, chia phiếu của cựu Tổng Thống George W.H. Bush, với lời hứa sẽ chấm dứt cảnh dân Mexico làm cho bao nhiêu công nhân Mỹ thất nghiệp. Cho tới nay, những ý kiến đó vẫn thu hút rất nhiều người Mỹ, nhất là giới lao động da trắng.

Hy vọng của ông Trump là số người Mỹ da trắng đi bầu năm nay sẽ tăng lên ít nhất 5%, nhờ sức thu hút của cá nhân ông (năm 2012 chỉ có 64% đi bỏ phiếu). Ông cũng hy vọng sẽ chiếm phiếu của những người vẫn bầu cho đảng Dân Chủ nhưng lo sợ trước tự do mậu dịch và lo di dân cướp việc làm. Nhưng dù đắc cử hay không, ông Trump cũng đang làm cho đảng Cộng Hòa thay đổi. Trong tương lai, nước Mỹ có thể sẽ thay đổi hệ thống lưỡng đảng hiện nay, vì các sợi dây liên kết những nhóm dân chúng khác nhau cùng ủng hộ mỗi đảng có thể sẽ đứt đoạn../.

Ý KIẾN ĐỘC GIẢ.- Thật ra, chẳng thích thú chút nào khi lạm bàn đến chuyện chính trị của người Mỹ. Nhưng vì ngưỡng mộ chiến thuật và sáng kiến độc đáo của Donald Trump, nên xin muốn có vài lời. Như mọi người đã thấy, Donald Trump không những đã đẩy một lần 17 chính trí gia thượng thặng của đảng Cộng hòa ra khỏi vòng “tiền vận động”, mà còn đánh bại luôn cả kế hoạch đảng nầy khi liên kết triệt hạ ông ta. Vốn đảng Cộng hòa xưa nay là một đảng bảo thủ kiên trì, mọi chính trị gia phải tuân thủ cương lĩnh mà đảng đề ra. Nhưng lần nầy, Trump chỉ mượn danh đảng mà thôi, đến nỗi thượng nghị sĩ Cruz, sau khi thua cuộc, đã phải thốt lên câu “không hiểu ông Trump theo đường lối nào và muốn nói gì”. Vâng, cái võ bọc cương lĩnh đảng Cộng hòa không cho phép các chinh khách “bảo thủ” dám nghĩ đến. Đúng như một nhà báo Mỹ đã nói: “Trump là con người chỉ muốn làm việc lớn” và chúng ta nên hiểu “việc lớn” là những việc cách mạng khác thường ít ai dám nghĩ đến. Hôm nay, Donald Trump đã được sự tiến cử hẳn đảng Cộng Hòa đã nhận ra rằng giá trị văn hóa Mỹ đã đến thời kỳ cần phải thay đổi.

Không nên căn cứ hoàn toàn vào những lời Trump phát biểu trong thời vận động tién cử trong nội bộ, mà vội cho rằng Donald Trump thiếu lời lẽ khiêm tốn ngoại giao, sẽ không tranh thủ được cảm tình thế giới hầu tạo ra một nước Mỹ “bậc nhất”. Nếu bảo rằng Trump không đủ thông minh, thiếu lời khéo léo, tôi cũng không tin. Vì nếu Trump thiếu cách ăn nói ngoại giao, thì hẵn hôm nay Trump không thể là nhà đại tỷ phi, mà ngược lại, sự nghiệp đã tiêu tan ngay sau thời kỳ ly dị 2 người vợ đầu tay. Nếu thiếu lời ăn nói để chinh phục đối phương thì Trump không thể có sự ngưởng mộ số người đại biểu Mỹ ngày càng đông như vậy. Do đó, chúng ta phải hiểu rằng những lời ông Trump phát biểu trong thời “tiền vận động” chỉ là chiến thuật. Mà đã là chiến thuật thì có thể ứng biến thay đổi.

Như đã nói ở trên, tôi chẳng quen biết gì về Donald Trump, tôi cũng chẳng thích thú gì nói về nước Mỹ, bởi vì, tôi đã kinh nghiệm qua 11 đời TT Mỹ kể từ sau TT Truman. Ông bà Mỹ nào lên làm tổng thống cũng có bổn phận đặt quyền lợi nước Mỹ lên hàng đầu. Ông bà Mỹ nào lên làm tổng thống cũng không cần quan tâm đến quyền lợi của kẻ khác, kể cả một khối cộng đồng người Mỹ không phải gốc Hoa Kỳ hay một quốc gia ngoài nước Mỹ. Nhưng qua báo chí và tình hình hiện tại, tôi ủng hộ lối ứng xữ “mới” của Trump. Và tôi tin rằng một khi Donald Trump đác cử tổng thống, thì không những chỉ đảng Cộng Hòa thay đổi, mà cả 2 đàng Dân Chủ và Cộng Hòa phải thay đổi đường lối chính trị, để dần dà tạo ra một nước Mỹ “mới”, nơi đây xã hội con người ngoài sự văn minh tột bực, còn có một nền Văn hoá Nhân Bản hơn./.

Lê Hùng Bruxelles

Trump Đọc Diễn Văn Nhận Đề Cử

CNN: 57% Cử Tri Mỹ Cảm Tình Diễn Văn Trump