Đọc báo Pháp – 23/11/2020
Hậu trường cỗ máy truyền thông hái ra tiền của Obama – Thụy My
Khi mới bước vào Nhà Trắng, gia tài của hai vợ chồng ông Barack Obama được khai là 1,3 triệu đô la ; đến năm 2018 đã lên 40 triệu và sắp tới sẽ là 242 triệu đô la – theo trường đại học Washington. Một chuyên gia khẳng định : « Vì xã hội Mỹ chia rẽ nặng nề, thương hiệu Obama sẽ còn được ưa chuộng ». Ngược lại, tài sản của tỉ phú địa ốc Donald Trump lại « bốc hơi » mất 1 tỉ đô la khi làm tổng thống.
Tựa chính các báo Paris hôm nay đều dành cho thời sự nước Pháp, chủ yếu về đại dịch. La Croix chạy tựa « Làm thế nào dỡ bỏ phong tỏa thành công », Les Echos giải thích « Vì sao vẫn tiếp tục làm việc từ xa », còn Le Figaro cho biết « Nước Pháp chuẩn bị tiếp nhận vaccin Covid như thế nào ». Libération nói về phiên tòa xử ông Nicolas Sarkozy vì cáo buộc tham nhũng và hối mại quyền thế, khai mạc hôm nay. Đây là lần đầu tiên một cựu tổng thống Pháp phải ra tòa. Le Monde dành trang nhất cho nhà sử học Daniel Cordier, kháng chiến quân thời Đệ nhị Thế chiến, vừa qua đời ở tuổi 100.
« Thương hiệu nhượng quyền » Obama
Nhìn sang Hoa Kỳ, Le Figaro có bài viết về bộ máy truyền thông của hai vợ chồng Barack Obama, có thể giúp tài sản của cựu tổng thống tăng vọt lên 240 triệu đô la.
Được lăng-xê vào ngày 17/11 vừa qua tại 23 nước cùng một lúc theo kiểu các bộ phim bom tấn Hollywood, tập 1 hồi ký của tổng thống thứ 44 Hoa Kỳ đã là một hiện tượng. Bản in tại Pháp dày 850 trang, còn tại Mỹ và Canada đã bán được 890.000 bản ngay hôm ra mắt. Trước đây cuốn « Becoming » của cựu đệ nhất phu nhân xuất bản năm 2018 « chỉ » bán được 724.000 bản trong ngày đầu tiên, nhưng số bán tổng cộng đã lên đến 14 triệu cuốn.
Michelle và Barack đã trở thành một thương hiệu với vô số sản phẩm phái sinh, mang lại lợi nhuận rất lớn. Gần 65 triệu đô la qua hợp đồng với nhà xuất bản khổng lồ Penguin Random House, trên 50 triệu đô nhờ thương lượng với Netflix, cộng thêm tấm chi phiếu từ Spotify ước tính khoảng 20 triệu đô la để đổi lấy các postcast độc quyền…Và danh sách này còn lâu mới chấm dứt. Cần phải thêm vào 1001 món gia vị, từ các cuộc nói chuyện giá 400.000 đô la một buổi – tương đương một năm lương tổng thống Mỹ – cho đến những chiếc tách in các câu phát biểu mang tính sáng tạo, giá đến 20 đô.
Thăng tiến nhờ kỹ thuật số và được coi như thần tượng
Cặp vợ chồng quyền lực xuất hiện trên rất nhiều nền tảng khác nhau. Sau hai nhiệm kỳ ở Nhà Trắng, Obama đã xây dựng nên đế chế truyền thông của riêng mình. Thật ra tại Hoa Kỳ, việc một cựu tổng thống ra sách hay lập một quỹ riêng đã trở thành truyền thống. Bush, Clinton…đều đã thực hiện. Nhưng theo Louis Morales-Chanard, giám đốc chiến lược của Dentsu, Obama là người đầu tiên tiến xa như thế. « Đó là cặp vợ chồng tổng thống đầu tiên của kỷ nguyên truyền thông xã hội. Sự thăng tiến của họ trùng hợp với sự bành trướng ra quốc tế của Facebook, Twitter, YouTube, và họ đã biết khai thác rất sớm ».
Nếu sức mạnh « nhượng quyền », tên tuổi toàn cầu của Obama nhờ vào các nền tảng kỹ thuật số rất nhiều, thì sự thu hút của ông còn có các nguyên nhân khác. « Ngay từ khi mới bước vào Nhà Trắng, Barack Obama đã được coi như thần tượng thay vì chính khách. Là tổng thống Mỹ da đen đầu tiên, nên Obama trở thành biểu tượng » – Jean-Emmanuel Cortade de la Saussay, nhà sáng lập Story Mind, tổ chức nghiên cứu về thương hiệu và truyền thông nhận xét. Bằng chứng là vừa mới nhậm chức, Obama đã được tặng ngay…giải Nobel hòa bình !
Một yếu tố khác : được cho là đại diện cho thiểu số, sự khoan hòa…cặp Obama nhanh chóng được xếp về phía thiện lương. Để cố định ý tưởng này, Barack Obama luôn cẩn thận duy trì hình ảnh một tổng thống dễ mến. Những giọt nước mắt của ông khi nghe nữ ca sĩ da đen Aretha Franklin hát, chiếc áo sơ mi xắn tay vẻ bình dân…không có gì là tình cờ, nhất là trên mạng xã hội. Với 126 triệu người theo dõi trên Twitter và 34 triệu trên Instagram, Obama tự giới thiệu theo thứ tự là « một người cha, người chồng, tổng thống, công dân ».
Một đòn bẩy nữa là tâm lý hoài cổ. Chuyên gia Saussay phân tích : « Trong khi các tiêu chí và giá trị bị nhạt nhòa, xã hội bị phân cực, Obama là hiện thân cho sự an toàn của thế giới cũ. Với quan điểm này, Donald Trump là nhiên liệu tuyệt vời cho cỗ máy Obama ».
Làm tổng thống : Obama giàu lên gần 200 lần, Trump mất 1 tỉ đô
Phải nói rằng hệ thống Obama hoạt động rất tốt. Liên kết với những tên tuổi số một thế giới về xuất bản như Penguin, về video như Netflix, dịch vụ âm nhạc kỹ thuật số như Spotify, đó là bảo đảm cho việc bước vào những diễn đàn có thể đưa tiếng nói của mình đi xa một cách mạnh mẽ. Cặp Obama tăng cường ảnh hưởng cùng lúc với việc kiếm tiền. Các đối tác quảng bá cho họ và là công cụ để thu hút khán giả. Tất cả các bên cùng có lợi.
Có người cho rằng cung cách hoạt động như trên chỉ đơn thuần với mục đích kinh doanh, được tổ chức hết sức khôn khéo ; người khác coi rằng không chỉ tiền bạc mà là « tiếp tục làm chính trị bằng các phương tiện khác ».
Cho đến nay, cặp Obama tỏ ra hoàn hảo, đụng vào bất cứ thứ gì cũng có thể biến thành vàng. Khi mới bước vào Nhà Trắng, tài sản của hai vợ chồng được khai là 1,3 triệu đô la ; đến năm 2018 đã lên 40 triệu và sắp tới sẽ là 242 triệu đô la, theo trường đại học Washington. Chuyên gia Saussay khẳng định : « Vì xã hội Mỹ chia rẽ nặng nề, thương hiệu Obama sẽ còn được ưa chuộng ».
Sắp tới Obama có thể đối mặt với đương kim tổng thống Donald Trump, được cho là có ý định lập ra tập đoàn truyền thông riêng. Như vậy phe nào cũng có thần tượng riêng của mình. Nghịch lý là mối đe dọa thực sự đến từ phe Dân Chủ, theo ông Saussay : « Bà Kamala Harris là Obama bis, sẽ là người cạnh tranh rất đáng ngại đối với kỹ nghệ Obama ». Trong khi chờ đợi, doanh nghiệp của Barack và Michelle hoạt động hết cỡ, còn tỉ phú Donald Trump, theo Forbes năm 2019, gia tài đã bị sụt mất 1 tỉ đô la khi làm tổng thống.
Tranh cử từ xa kiểu Biden có thể tiếp tục sau đại dịch ?
Về phần cựu phó tướng của Obama, được truyền thông cho là tổng thống tân cử, Le Figaro đặt câu hỏi « Chiến dịch tranh cử vô hình của Joe Biden có thể trở thành hình mẫu hay không ? »
Có một điều mà người ủng hộ của Biden lẫn Trump đều đồng ý : cuộc bầu cử tổng thống năm nay đã bị đại dịch làm đảo lộn ở tất cả các cấp độ. Ứng cử viên của đảng Dân Chủ từ tháng Ba đã tổ chức rất ít các cuộc mít-tinh, tránh tiếp xúc với người ủng hộ, và đội ngũ của ông hầu hết hoạt động trên mạng. Sonia Dridi, tác giả một cuốn tiểu sử về Joe Biden cho biết, quyết định này do những người thân cận nhất của ông đưa ra gồm bà vợ Jill, cô em gái Valerie và hai cộng sự Ted Kaufman, Tony Blinken.
Phe Biden đưa lên internet những cuộc mít-tinh, vận động, quyên góp… « Digital organizing team » (ban tổ chức kỹ thuật số) không ngừng mở rộng, với 60 người ở trung ương, 100 ở các bang tranh chấp, 200.000 tình nguyện viên. Do phải ở nhà vì đại dịch, những người tình nguyện có nhiều thì giờ hơn cho chiến dịch, đạt kỷ lục tiếp xúc 700 triệu lần so với 25 triệu hồi năm 2012.
Một số tiền khổng lồ 770 triệu đô la được đổ vào để quảng cáo trên internet. Chỉ riêng trong tháng Chín, Biden chi đến 330.000 đô la cho một công ty livestream và 535.000 đô la cho một công ty sản xuất nội dung trên mạng. Tuy đây là chiến dịch tranh cử đắt đỏ chưa từng thấy, nhưng phe Dân Chủ tiết kiệm được chi phí đi lại, quyên được tiền từ nhiều người hơn trên cả nước.
Liệu mô hình này có áp được dụng cho tương lai ? Một chuyên gia cho rằng không có gì thay thể được sự tiếp xúc trực tiếp giữa nhân vật mong muốn trở thành nguyên thủ tương lai với dân chúng. Tuy nhiên ảnh hưởng sẽ còn lâu dài : Biden giờ đây đối thoại liên tục với các cố vấn ở rải rác khắp nơi thông qua ứng dụng Zoom.
Vaccin ARN thông tin chống virus corona : Sự đột phá ngoạn mục
Trên lãnh vực y tế, Les Echos ca ngợi « Sự đột phá khó tin của các vaccin ARN thông tin » và cho biết « Paris cùng với Bruxelles đã thương lượng mua vaccin chống Covid như thế nào ». La Croix đặt câu hỏi « Xét nghiệm, cảnh báo, bảo vệ, chúng ta có thể đi đến đâu ? », còn Le Figaro nói về sự chuẩn bị của Pháp trong việc tổ chức nhận các lô vaccin và chiến dịch tiêm chủng.
Phải chăng các vaccin acid nucleic (ADN và ARN thông tin) là những vaccin của tương lai ? Tuy hãy còn quá sớm để khẳng định, nhưng kết quả ngoạn mục của BioNTech và Moderna với hai vaccin dựa trên ARN thông tin, đã chứng tỏ thành công từ sự huy động tổng lực toàn cầu, mà đại dịch xuất phát từ Vũ Hán là chất xúc tác.
Hồi thập niên 50, phải mất đến 9 năm để chế tạo và được cấp phép vaccin chống bệnh sởi. Thập niên vừa rồi, thời hạn trung bình để 21 vaccin được FDA cấp phép lưu hành là 8 năm, còn giờ đây hai phòng thí nghiệm trên đã hoàn thành quy trình trong vòng chưa đầy 1 năm. Đáng chú ý nhất là trong ba thập niên qua, vaccin ARN thông tin chưa bao giờ được thử nghiệm trên người và loài vật. Vaccin từ ADN thì đã được dùng trên cá hồi, gà, chó và ngựa.
Ngược với các loại vaccin hiện nay, các vaccin acid nucleic không hề chứa độc tố virus (đã được làm yếu đi, làm vô hiệu hóa hay phối hợp), mà là các chỉ định di truyền cho tế bào tự sản xuất ra kháng thể, các chỉ định này được « viết » ra dưới dạng ADN hay ARN thông tin.
Tin tổng hợp
(Asia News) – Hồng Kông: Phóng viên radio internet bị bắt.
Doãn Diệu Thăng, sáng lập viên radio internet Chanel D100, cùng người vợ và một thư ký bị bắt vào hôm nay, 23/11/2020, theo thông báo của luật sư. Với bút hiệu Giggs, nhà báo Hồng Kông trẻ tuổi này thường xuyên đưa tin về các cuộc tranh đấu của phong trào dân chủ. Tháng Hai năm nay, anh đã lập quỹ học bỗng giúp sinh viên sang Đài Loan du học. Chính quyền Hồng Kông quy cho nhà báo này tội rửa tiền và giúp đỡ các thanh niên tranh đấu chạy sang Đài Loan tị nạn khi bị truy bắt.
(RFI) – Western Union chính thức đóng cửa tại Cuba ngày 23/11/2020.
Theo các biện pháp trừng phạt mới của chính quyền Trump, tập đoàn chuyển tiền của Mỹ Western Union bị cấm làm ăn với Fincimex, một công ty tài chính Cuba. Từ tháng 06/2020, Fincimex nằm trong số 200 doanh nghiệp Cuba bị Washington coi là thuộc sở hữu của giới quân sự Cuba và không một doanh nghiệp nào của Mỹ đươc phép làm ăn với các công ty trên. Nguồn tiền người Cuba sống ở nước ngoài gửi về cho thân nhân trong nước là nguồn ngoại tệ lớn thứ ba cho Cuba, sau du lịch và dịch vụ y tế. Năm 2019, tổng cộng khoảng 3,5 tỉ đô la đã được chuyển từ nước ngoài về Cuba.
(RFI) – Dân Tây Ban Nha tuần hành bằng xe hơi để chống dự luật cải cách giáo dục.
Theo lời kêu gọi của nhiều tổ chức và ba đảng lớn thuộc phe cánh hữu, các cuộc tuần hành diễn ra khắp nơi trong cả nước hôm qua 22/11/2020 để phản đối « luật Celaa ». Dự luật cải cách giáo dục của chính phủ cánh tả bị nhiều người goi là một đạo luật « đáng khinh », bởi theo luật mới, tiếng Tây Ban Nha sẽ trở nên ít quan trọng hơn trong các lớp học so với các ngôn ngữ catalan, valencia hoặc galicia ở các vùng liên quan ; không còn các cơ sở giáo dục chuyên biệt cho người khuyết tật.
(AFP) – Belarus: 70 người biểu tình bị bắt.
Vài chục ngàn người Belarus hôm qua, 22/11/2020, lại xuống đường biểu tình ở nhiều khu phố tại thủ đô Minsk để phản đối tổng thống Loukachenko. Cảnh sát chống bạo động được được triển khai với nhiều xe thiết giáp và vòi rồng. Theo trung tâm bảo vệ nhân quyền Viasna, khoảng 70 người biểu tình đã bị bắt. Nhà đối lập Svetlana Tikhanovskai, đang tị nạn tại Litva, chỉ trích chính quyền đã « biến đất nước thành nhà tù » và hoan nghênh người biểu tình, cho rằng họ đang tiến thêm được một bước để đến « nước Belarus tự do và công bằng ».
(AFP) – LHQ: Thế giới không nên bỏ rơi Afghanistan.
Lãnh đạo Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc, Filippo Grandi, sau năm ngày thăm Afghanistan, trong một thông cáo ngày 23/11/2020 cho rằng « tương lai của hàng triệu người dân Afghanistan phụ thuộc nhiều vào thành bại của các cuộc đàm phán hòa bình cũng như các cam kết của cộng đồng quốc tế vì sự phát triển của đất nước ». Lãnh đạo cơ quan tỵ nạn của Liên Hiệp Quốc bày tỏ hy vọng hội nghị các nhà tài trợ trực tuyến bắt đầu từ hôm nay « sẽ là cơ hội để thể hiện sự cam kết đó một cách cụ thể và lâu dài ».
(AFP) – Berlin khuyến cáo các công dân song tịch tránh trở về Iran.
Theo giải thích của bộ Ngoại Giao Đức ngày 23/11/2020, những công dân Đức nào có quốc tịch Iran khi đến nước này có nguy cơ bị bắt « mà không có lý do rõ ràng ». Vẫn theo cảnh báo của bộ Ngoại Giao Đức, trong trường hợp bị chính quyền Teheran bắt giữ, hỗ trợ lãnh sự sẽ « bị hạn chế đáng kể, thậm chí là không thể. »
(AFP) – Viện bào chế AstraZeneca thông báo vac-xin chống Covid-19 hiệu quả 70%.
Ngày 23/11/2020 tập đoàn dược phẩm của Anh và Thụy Điển thông báo cùng với đại học Oxford, AstraZeneca đang thử nghiệm vac-xin chống virus corona và trung bình loại thuốc này hiệu quả 70%, thậm chí là đến 90% trong một số điều kiện. AstraZeneca cho biết thêm sẽ nhanh chóng sản xuất đến 3 tỷ liều thuốc vào năm 2021.
(AFP) –Chống Covid-19, bảy người chết tại Nga vì uống thuốc sát trùng.
Chính quyền Ikoutia ở miền Viễn Đông nước Nga ngày 23/11/2020 cho biết tai nạn xảy ra cách nay hai ngày. Tự điều trị Covid-19, dân làng Tomtor sử dụng thuốc sát trùng pha loãng, 7 trong số này đã thiệt mạng, hai trong tình trạng hôn mê. Giới điều tra phát hiện 5 lít thuốc sát trùng tại nhà các nạn nhân.
(Reuters) – Indonesia vượt ngưỡng nửa triệu ca nhiễm Covid-19.
Bộ Y Tế Indonesia ngày 23/11/2020 tổng kết từ đầu mùa dịch tới nay quốc gia Đông Nam Á này đã ghi nhận trên 502.000 ca dương tính với virus corona, hơn 16.000 bệnh nhân tử vong. Đây là quốc gia bị đại dịch tác hại nghiêm trọng nhất trong khu vực.
Điểm tin thế giới 23/11:
Bà Clinton chỉ trích ông Trump; Chính quyền Trump sẽ tiếp tục cứng rắn với Bắc Kinh
Lục Du
Mục Điểm tin thế giới ngày thứ Hai (23/11) của DKN xin gửi tới quý độc giả những tin sau:
Bà Clinton đăng đàn chỉ trích ông Trump.
Tiếp nối vợ chồng Obama, hôm thứ Sáu (20/11), cựu nữ Ngoại trưởng Mỹ viết trên Twitter lên án Tổng thống Trump vì không nhượng bộ quộc bầu cử. “Bảo vệ cái tôi của một người là không đáng so với việc làm tổn hại đến tính hợp pháp của nền dân chủ của chúng ta”, người từng thua “tức tưởi” ông Trump trong kỳ bầu cử 2016 viết, theo Breitbart:
Ông Pompeo nói chính quyền Trump sẽ tiếp tục là lực lượng tốt.
Theo Breitbarth, Ngoại trưởng Mỹ nói điều này với đài JNS của Israel trong một cuộc phỏng vấn được công bố hôm thứ Sáu (20/11). “Nước Mỹ sẽ phát huy tinh thần của mình để trở thành một lực lượng vì
điều tốt đẹp trên toàn thế giới. Và tôi rất tin tưởng rằng chính quyền Trump đã, đang và sẽ tiếp tục là một lực lượng có lợi không chỉ ở khu vực này [Trung Đông] mà còn ở mọi nơi mà Mỹ có thể có ảnh hưởng”, ông Pompeo nói.
Người sáng lập BLM yêu cầu Biden hỗ trợ ‘Lộ trình’ Bãi bỏ Cảnh sát, Trại giam’.
Những người sáng lập BLM (Black Lives Matter), bao gồm cả Patrisse Cullors người tự nhận theo chủ nghĩa Marx, đang yêu cầu một cuộc họp với chính quyền Joe Biden-Kamala Harris để đưa ra đề nghị này.
Chính quyền Trump sẽ tiếp tục cứng rắn với Bắc Kinh.
Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Robert O’Brien cho biết điều này khi nói chuyện với các sinh viên tại Học viện Ngoại giao Việt Nam vào Chủ nhật (22/11). “Rõ ràng, Tổng thống Trump đã rất cứng rắn với Trung Quốc và đã từ chối nhắm mắt làm ngơ trước hành vi xấu của họ”, cố vấn O’Brien nói. “Cho dù đó là hành vi ăn cắp tài sản trí tuệ của Mỹ hay các hành vi thương mại không công bằng, hoặc các hành vi bắt nạt hàng xóm hoặc đối tác của họ”, theo Aann.
Cố vấn An ninh Mỹ đề nghị Việt Nam không tái xuất bất hợp pháp hàng hóa Trung Quốc.
Bên cạnh đó, ông Robert O’Brien còn nói với các nhà lãnh đạo Việt Nam rằng họ hãy mua thêm hàng hóa của Hoa Kỳ như khí đốt tự nhiên hóa lỏng và thiết bị quân sự để tránh thuế quan của Mỹ, theo AP.
TT Putin nói chưa sẵn sàng công nhận chiến thắng của Biden. Ông cho biết: “Chúng tôi sẽ làm việc với bất kỳ ai có được niềm tin của người dân Mỹ. Nhưng niềm tin đó chỉ được trao cho một ứng viên mà chiến thắng được đảng đối lập công nhận, hoặc sau khi kết quả được xác nhận một cách chính đáng, hợp pháp”, Bloomberg dẫn lời ông Putin ngày 22/11 nói trên truyền hình quốc gia.
Bà Sidney Powell nghi vấn thống đốc Georgia nhận hối lộ của Dominion.
Nữ luật sư của Tổng thống Trump cho biết có cáo buộc rằng Dominion trả tiền cho các quan chức nhà nước, thậm chí có nghi vấn là Thống đốc bang Georgia Kemp đã dành một khoản tài trợ ngân sách “vào phút cuối” để sử dụng Hệ thống bỏ phiếu Dominion. Powell cho biết thêm nhóm pháp lý của bà đang nắm rất nhiều bằng chứng gian lận và “Hy vọng rằng tuần này chúng tôi sẽ chuẩn bị sẵn sàng để nộp hồ sơ” vụ kiện, theo Newsmax.
Đảng Cộng hòa khởi kiện ngăn Pennsylvania chứng nhận kết quả bầu cử.
The Epoch Times đưa tin, vào ngày 21/11, một nhóm các chính trị gia của đảng Cộng hòa đã thực hiện điều này với cáo buộc rằng quy chế bỏ phiếu qua thư vi phạm Hiến pháp của tiểu bang. Trước vụ kiện này một thẩm phán liên bang đã bác đơn kiện từ chiến dịch tranh cử của TT Trump.
Chính quyền Trump tiếp tục cử quan chức thăm Đài Loan.
Reuters đưa tin, Bộ ngoại giao Đài Loan (MFA) ngày 22/11 cho biết một quan chức Mỹ đã tới thăm hòn đảo song không cung cấp thêm thông tin chi tiết. Trong một thông báo ngắn, MFA cho hay họ “hoan nghênh chuyến thăm của một quan chức Mỹ”, tuy nhiên, vì lịch trình chưa được công bố nên họ không thể đưa ra giải thích hay bình luận gì thêm.
Tạp chí việt nam
Việt Nam : Quyên góp hỗ trợ miền trung bị thiên tai
Thu Hằng
Chín cơn bão và áp thấp nhiệt đới đã tàn phá miền Trung Việt Nam chỉ trong hai tháng, từ giữa tháng 09 đến giữa tháng 11/2020 (từ bão số 5-Noul đến bão số 13-Vamco). Thiệt hại do các cơn bão gây ra ước tính lên tới 29.300 tỉ đồng (tương đương với 1,3 tỉ đô la), theo bản tin Cập nhật Tình hình Kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 11 được Ngân Hàng Thế Giới công bố ngày 13/11.
Bão lũ đã làm 243 người chết và mất tích, khoảng 7,7 triệu người sống trong các khu vực bị ảnh hưởng và khoảng 219.000 ngôi nhà bị hư hỏng hoặc bị phá hủy, vẫn theo báo cáo của Ngân Hàng Thế Giới. Bão số 13 (bão Vamco) quét qua nhiều tỉnh miền Trung trong hai ngày 15 và 16/11 không gây thiệt hại về người, nhưng đã làm tốc mái hơn 1.500 ngôi nhà, khiến nhiều cây xanh gãy đổ, bờ biển tan hoang, bờ, kè sạt lở.
Chín tỉnh miền trung, từ Nghệ An đến Bình Định, là khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất, đặc biệt là những đợt mưa lớn từ 06 đến 22/10 gây sạt lở đất nghiêm trọng và đại hồng thủy. « Tại một số địa điểm, nước lũ vượt quá mức cao nhất lịch sử trước đó được ghi nhận vào năm 1979 hoặc 1999 », theo báo cáo của Liên đoàn Hội Chữ Thập Đỏ và Lưỡi Liềm Đỏ (FICR).
Nạn nhân của thời tiết dị thường
Bão chồng bão, lũ chồng lũ, nước chưa kịp thoát, người dân chưa kịp gia cố nhà cửa từ cơn bão trước, đã phải đón trận bão mới chỉ cách nhau 2 đến 3 ngày. Nhiều khu dân cư trở thành ốc đảo giữa biển nước mênh mông. Giao thông bị cắt, người dân bị cô lập nhiều ngày trước khi được cứu hộ và nhận được nhu yếu phẩm.
Xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình nằm trong khu vực bị lũ lụt kéo dài. Sau hơn một tháng, đến giữa tháng 11/2020, tình hình vẫn còn rất khó khăn cho bà con Vân Kiều ở bản Sắt, nằm trong một thung lũng hẻo lánh. Nước lũ lên ngập đến tận sàn và mái hầu hết các ngôi nhà sàn trong bản trong gần 3 tuần, thay vì chỉ vài ngày như những năm trước.
Trả lời RFI Tiếng Việt, ông Hoàng Minh Hà, bí thư đảng ủy xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, cho biết thêm khó khăn :
« Vừa rồi xã Trường Sơn cũng chịu ảnh hưởng vì đợt mưa, lũ lụt trong tháng 10 và chịu thiệt hại rất nặng nề. Trên toàn địa bàn xã có đến 7 đơn vị, bản là có nguy cơ sạt lở, có hai đơn vị nằm ở vùng rốn lũ, gọi là lũ nhưng là lụt lội. Đảng ủy và chính quyền địa phương cũng đã nhanh chóng di dời bà con đến các điểm an toàn.
Trong đợt mưa lũ từ ngày 17-19/10, tại bản Sắt đã có nguy cơ sạt lở rất cao. Đặc biệt năm nay, do diễn biến mưa lũ bất thường, nước đã dâng lên và không thoát được trong suốt gần 20 ngày. Tại bản Sắt đã xuất hiện một vết nứt dài khoảng 700 mét, có nguy cơ sạt lở cao, ảnh hưởng đến đời sống của bà con bản Sắt. Ở đó có 34 hộ và chúng tôi cũng đã kịp thời di dời bà con qua địa bàn an toàn và dựng tạm nhà lán để bà con sinh sống.
Bà con gặp nhiều khó khăn ở nhà lán trong diễn biến mưa lũ phức tạp và mùa đông giá rét đến gần. Vì vậy, chúng tôi luôn bám sát bà con trong thời gian bố trí khu tái định cư mới. Chúng tôi bảo đảm an ninh trật tự, giữ gìn vệ sinh môi trường để tránh tình trạng dịch bệnh cục bộ xảy ra ».
Hậu quả của mưa lũ và sạt lở vẫn hằn lại ở xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Tạm thời các điểm sạt lở đã được khắc phục, các tuyến đường đã được nối lại để có thể giúp người dân, đặc biệt là bà con bản Sắt. Ông Hoàng Minh Hà cho biết tiếp :
« Hiện tại bà con 34 hộ với 152 khẩu đang ở trong 23 lán tạm thời, lán bạt. Hiện giờ, chúng tôi cũng đang gấp rút lên các phương án để khảo sát vị trí an toàn để tái định cư bà con. Chúng tôi đang vướng mắc một số thủ tục pháp lý, đang tiến hành thủ tục báo cáo cơ quan cấp trên để giải quyết và cũng có đề nghị cấp trên bố trí kinh phí để tái định cư, ổn định nơi sống cho bà con trong thời gian tới. Vừa rồi tỉnh hỗ trợ trước mắt 1 tỉ đồng để chúng tôi làm thủ tục thành lập các phương án khu tạm cư và sửa lại đường đi cho bà con, để đảm bảo phương tiện thông suốt.
Sáng 19/11, Sở Nông nghiệp Phát triển Nông thôn cũng đã lên, bàn phương án về địa điểm và có mức hỗ trợ cho bà con để qua tái định cư. Còn huyện xây trường và nhà văn hóa. Hiện chúng tôi cũng mới xây dựng phương án thôi, chứ để làm được hay không thì chúng tôi cũng đang chờ nguồn kinh phí. Nhưng trước mắt, chúng tôi phải ổn định được 34 hộ đó qua điểm an toàn, còn điểm cũ thì chịu. Điểm cũ có nguy cơ sạt lở rất cao, và giờ chưa ai kết luận được là trong điều kiện khô ráo thì có sạt lở hay không, nên chúng tôi không để bà con trở lại khu vực cũ sinh sống ».
Tinh thần « tương thân tương ái », « Lá lành đùm lá rách »
Chính phủ Việt Nam và chính quyền địa phương đã khẩn trương triển khai ứng cứu người dân những vùng bị thiên tai. Các nhà hảo tâm, tổ chức và cá nhân, nhanh chóng vận động quyên góp, không quản khó khăn đến tận nơi để hỗ trợ đúng người đúng hoàn cảnh, như ví dụ của nhiều nghệ sĩ, các đoàn từ thiện từ các chùa, các hiệp hội… Ngày 24/10, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu « không gây khó khăn cho các nhà hảo tâm » đang làm công tác cứu trợ cho người dân miền Trung.
Ở nước ngoài như tại Pháp, Đức hay Hungary, nhiều bà con Việt kiều và sinh viên kêu gọi chung tay giúp người dân miền Trung. Số tiền quyên góp được của họ không lớn như những mạnh thường quân có ảnh hưởng, nhưng được đưa đến đúng chỗ, đúng tay người khó khăn nhờ những mối liên hệ tại quê nhà. Chị Lê Thị Hoa, nhà hàng Sen Việt, quận 3 Paris, là một người như vậy, thường xuyên tham gia làm thiện nguyện :
« Khi miền Trung, đợt vừa rồi bị lũ lụt quá nặng, qua thông tin đài báo thì thật sự là ai cũng cảm thấy đau xót cho đồng bào của mình. Mình cũng muốn đóng góp một phần nhỏ để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn hơn, đang gặp hoạn nạn.
Nhân việc này, tôi cũng nghĩ ra là qua các kênh Facebook hoặc các nhóm, tôi đã kêu gọi mọi người, trong đó có bạn bè cũng như người thân, nếu ai muốn cùng đồng hành thì đóng góp cùng tôi để chuyển về giúp đỡ đồng bào ở miền Trung. Đó là việc từ tâm của mình, chứ không có lý do gì cả.
Số tiền đó, tôi chuyển về cho một hội bạn của tôi đi vào tận nơi để quyên góp cho một xã ở Hà Tĩnh. Các bạn ở nhà quyên góp thì sẽ mua sang hiện vật. Còn tiền tôi chuyển về, tôi nhờ các bạn làm riêng phong bì để hỗ trợ các em có hoàn cảnh khó khăn hơn ở vùng đó để mua sách vở. Mọi người đã chuyển tình cảm của tôi cũng như là bạn bè tôi đến đúng tay người nhận. Chúng tôi trực tiếp làm, chứ không qua tổ chức nào cả ».
Charly HO, một nhiếp ảnh gia Pháp, gốc Cam Bốt và Việt Nam, có cách quyên góp rất riêng, kết hợp với hai hiệp hội Asia New Generation Vietnam và Securité pour Tous (An Toàn Cho Tất Cả Mọi người). Anh giải thích với RFI Tiếng Việt :
« Mọi chuyện bắt đầu với Roland Beaumont, chủ tịch hội Asia New Generation, khi anh nói với tôi về những khó khăn liên quan đến lũ lụt ở Việt Nam. Với tư cách là một nhà nhiếp ảnh, một nghệ sĩ, tôi thấy cần huy động được tối đa cộng đồng để giúp đỡ những gia đình bị nạn ở miền Trung Việt Nam, vì có rất nhiều gia đình không có điều kiện và bị mất hết trong đợt thiên tai.
Chúng tôi đưa ra ý tưởng tổ chức những buổi chụp ảnh tại Lyon. Sau đợt phong tỏa, người dân ở thành phố này có thể tham gia gây quỹ, với 5 euro và đổi lại là một bức ảnh chân dung do tôi chụp. Thực ra, chúng tôi muốn khởi động dự án từ đầu tháng 11 nhưng rồi phải tạm hoãn vì đợt phong tỏa thứ hai (do dịch Covid-19 tại Pháp). Tuy nhiên, trên trang Facebook « Ensemble et maintenant », chúng tôi vẫn tiếp tục kêu gọi quyên góp cho người dân miền Trung. Dù dự án chụp hình bị dời lại sau đợt phong tỏa, mọi người vẫn có thể góp 5 euro và giữ lại biên lai, sau đó, họ mang biên lai đến buổi chụp hình và tôi sẽ chụp chân dung miễn phí.
Hiện tại, chiến dịch « 1 bức chân dung 5 euro » vì Việt Nam và Cam Bốt, đã được ấn định ngày ở Lyon. Sau đó, cùng với anh Sun-lay Tan, thuộc hiệp hội Sécurité Pour Tous (An toàn cho tất cả mọi người), chúng tôi sẽ tổ chức đợt chụp chân dung tại Paris và vùng phụ cận, cụ thể là tại quận 13 Paris và Bussy-Saint-George.
Như vậy hiện tại đang có ba sự kiện đã được lên chương trình. Tuy nhiên, chúng tôi chưa có ngày chính xác cho sự kiện ở Paris và vùng phụ cận, vì Pháp vẫn trong thời gian phong tỏa. Chúng tôi chờ thêm để xem có thể làm được vào lúc nào. Lý tưởng nhất đối với chúng tôi là làm sớm nhất có thể. Nhưng nếu vì phong tỏa, người dân ngại di chuyển do sợ bị phạt, thì việc này sẽ phức tạp và sẽ không thành công ».
« Tích tiểu thành đại », những khoản tiền được quyền góp từ khắp nơi sẽ giúp người dân vùng thiên tai giảm bớt được gánh nặng, có kế sinh nhai để có thể nhanh chóng ổn định cuộc sống, như trường hợp của bản Sắt, theo giải thích của bí thư đảng ủy xã Trường Sơn, ông Hoàng Minh Hà :
« Về trước mắt, giờ chúng tôi cũng đang kêu gọi các nguồn kinh phí để sau khi hoàn thiện thủ tục pháp lý, chúng tôi sẽ xây dựng lại một khu tái định cư trong bản Sắt qua một điểm mới, đối diện bản cũ và phải xây dựng lại hai điểm học tập : một điểm là trường mầm non và điểm trường học và xây dựng lại nhà văn hóa của bản. Xây dựng thế nào đó, hỗ trợ cho bà con xây dựng được 34 nhà để 34 hộ bà con trong bản Sắt ổn định sinh sống, đảm bảo cuộc sống hàng ngày. Điều này là rất cần thiết.
Chúng tôi cũng lo nhất là mùa đông giá rét sắp về, sợ nhất là dịch bệnh, đặc biệt là trẻ em và người già rất dễ nhiễm các bệnh về phổi và hô hấp. Ở các lán rất thấp, không thể làm cao hơn được, do đó độ ẩm trong lán rất cao, nguy cơ tiềm ẩn về các bệnh này rất lớn ».
Liên Hiệp Quốc và « Kế hoạch ứng phó với lũ lụt tại Việt Nam năm 2020 »
Ở quy mô lớn hơn, sau khi chính phủ Việt Nam kêu gọi sự hỗ trợ và cứu trợ khẩn cấp của quốc tế, nhiều tổ chức quốc tế và đại sứ quán một số nước đã hỗ trợ tài chính và hàng hóa thiết yếu với tổng trị giá trên 10,18 triệu đô la. Ngoài ra, Liên Hiệp Quốc đứng ra lập « Kế hoạch ứng phó với lũ lụt tại Việt Nam năm 2020 » kêu gọi 40 triệu đô la để hỗ trợ 177.000 người dân thuộc nhóm những người dễ bị tổn thương và chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do lũ lụt ở các tỉnh miền Trung.
Thông cáo của Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam ngày 04/11/2020, trích phát biểu của ông Kamal Malhotra, điều phối viên thường trú Liên Hiệp Quốc : « Liên Hiệp Quốc, các đối tác cứu trợ nhân đạo và Hội Chữ Thập Đỏ đang tập trung vào việc đáp ứng nhu cầu của những người dễ bị tổn thương nhất trong những khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt. Họ cần được hỗ trợ để được cứu sống ngay lập tức, cũng như những hỗ trợ phục hồi để giúp họ xây dựng lại cuộc sống và sinh kế ».
Số tiền 40 triệu đô la sẽ được chia cho những lĩnh vực : bảo vệ (1,5 triệu đô la), y tế (1,5 triệu), dinh dưỡng (3 triệu), giáo dục (5 triệu), nước sạch-vệ sinh-dịch tễ (WASH, 9 triệu), lương thực, nông nghiệp, sinh kế (9,5 triệu), nhà cửa (10,5 triệu).
Thời gian cũng rất cấp bách để khắc phục hậu quả vì từ giờ đến cuối năm 2020, miền Trung Việt Nam sẽ còn có thể bị thêm 2 đến 3 cơn bão khác.