Đọc báo Pháp – 18/11/2020
Iran nín thở chờ những loạt đạn cuối cùng của Donald Trump – Thụy My
Iran vừa nghiến răng vừa đếm: còn hơn 64 ngày nữa mới chuyển giao quyền lực. Những biện pháp trừng phạt của tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến Iran bị suy sụp sau hai năm rưỡi chịu đựng «áp lực tối đa» của Washington. Theo trang Axios, chính quyền Trump còn muốn áp đặt các trừng phạt mới mỗi tuần một lần, từ nay cho đến ngày 20 tháng Giêng!
Tựa chính các báo Paris hôm nay 18/11/2020 tập trung vào thời sự nước Pháp. Libération chạy tít «Doanh nghiệp nhỏ và cuộc chiến Black Friday». Le Figaro quan tâm đến việc hai bộ trưởng Nội Vụ và Tư Pháp giới thiệu dự luật nhằm «củng cố các nguyên tắc cộng hòa» chống Hồi giáo cực đoan. «Covid: Làm thế nào chống lại thuyết âm mưu» là tựa chính của Le Monde. Les Echos nói về «Kế hoạch mới của bộ Tài Chính cho những lãnh vực bị thiệt hại» vì đại dịch.
Riêng La Croix băn khoăn trước việc hai nước thành viên phủ quyết kế hoạch tái thúc đẩy và ngân sách châu Âu, chạy tựa «Ba Lan, Hungary: Liên Hiệp Châu Âu bị kẹt vào bẫy». Ở các trang trong, mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và các nước khác trong thời gian sắp tới được đề cập nhiều nhất.
Teheran hồi hộp chờ loạt trừng phạt mới của ông Trump
Libération dành hai trang báo cho « Cuộc chạy đua phá hoại của Donald Trump ở Trung Đông ». Israel đang tỏ ra hối hả, còn Iran chờ đợi « những loạt đạn cuối cùng » từ Washington.
Iran vừa nghiến răng vừa đếm : còn hơn 64 ngày nữa mới chuyển giao quyền lực. Phe cứng rắn nhất ở Teheran luôn ngờ vực, nhưng số còn lại và đa số người dân nghĩ rằng tương lai sẽ đỡ u ám hơn. Trong nửa cuối nhiệm kỳ, tổng thống Mỹ luôn tỏ ra nghiệt ngã với Iran. Donald Trump rút khỏi JCPOA (hiệp định nguyên tử ký ở Vienna năm 2015), và những biện pháp trừng phạt khiến kinh tế Iran – vốn đã quản lý tệ hại – bị suy sụp : tăng trưởng bị âm đến 9,5%, đồng tiền lao dốc. Những cuộc biểu tình nổ ra ở nhiều nơi, nhưng chế độ đã dùng vũ lực đè bẹp.
Đọc thêm: Tổng thống Trump có thể hành động gì trong hai tháng tới ?
Nước Cộng hòa Hồi giáo vẫn còn đó, sau hai năm rưỡi chịu đựng « áp lực tối đa » từ ông Trump và chính khách trung thành Mike Pompeo. Theo trang Axios, chính quyền Trump muốn áp đặt các trừng phạt mới mỗi tuần một lần, từ nay cho đến ngày 20 tháng Giêng.
Nhà phân tích Naysan Rafati của International Crisis Group nhận xét, Washington có những trừng phạt bổ sung khá thường xuyên trong ba tháng qua, và mới nhất sau bầu cử là nhắm vào các cá nhân, doanh nghiệp Trung Quốc, Đài Loan và Iran đã trợ giúp Teheran mua được các thiết bị cho chương trình đạn đạo. Mục tiêu là dựng lên những trở ngại để ngăn Joe Biden quay lại với JCPOA.
Liệu chính quyền ông Trump có đi xa hơn hay không ? New York Times nói rằng hôm thứ Năm tuần trước tổng thống Trump đã rút lại ý định không kích vào các địa điểm nguyên tử Iran vì nguy cơ leo thang. Nhà nghiên cứu Sanam Vakil thuộc Chattam House nhận định Washington có thể tìm cách « khiêu khích » khiến chế độ phải đáp trả. Theo Naysan Rafati, « Iran chờ đợi chính quyền Trump bắn ra những tràng đạn cuối cùng ».
Israel hy vọng có thêm ân huệ, các nước Ả Rập chờ thời
Về phía Israel, thủ tướng Benyamin Netanyahou tuy chúc mừng « Joe Biden, được cho rằng sẽ là tân tổng thống », nhưng vẫn giữ nguyên ảnh nền tài khoản Twitter chụp chung với ông Donald Trump.
Cây bút xã luận Anshel Pfeffer nhận định : « Người ta không có cùng trọng lượng khi là đồng minh thân cận nhất của Washington, so với lúc bị Nhà Trắng thờ ơ dưới thời Obama ». Theo các thăm dò, thì ông Trump có thể được bầu với 70% số phiếu tại…Israel. Trong suốt nhiệm kỳ của ngôi sao truyền hình thực tế, không có quốc gia nào trên thế giới được Washington ưu ái đến như vậy : cho dời đại sứ quán đến Jérusalem, ngưng viện trợ cho Palestine…
Đọc thêm: Iran: Bắn lầm máy bay, Soleimani…khi ‘người tính không bằng trời tính’
Nhà phân tích David Khalfa cho rằng trong thời gian này càng phải tránh bị coi là vô ơn. Nếu ông Barack Obama từng lợi dụng khoảng thời gian trước khi rời Nhà Trắng để thúc đẩy Liên Hiệp Quốc ra nghị quyết lên án Israel, thì theo Politico, nhóm của Mike Pompeo có thể chính thức coi nhiều tổ chức phi chính phủ như Human Rights Watch, Amnesty International, Oxfam là « bài Do Thái ».
Di sản quan trọng của Donald Trump trong khu vực là đã giúp bình thường hóa quan hệ giữa Israel với Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Bahrain và Sudan. Chuyên gia Khalfa dự đoán : « Ông Trump tuyên bố rằng có 9 nước Ả Rập nữa có thể ký thỏa thuận bình thường hóa, nhưng họ không có lợi gì khi thực hiện lúc này. Tốt nhất là chờ chính quyền mới lên để thương lượng món quà ra mắt ».
NATO : Mỹ không còn như thời hậu chiến, Biden không phải là Truman
Về quan hệ với châu Âu, Les Echos nhận định « Biden đối mặt với kỷ nguyên nghi kỵ giữa châu Âu và Mỹ ». Tuy ông Joe Biden khẳng định sẽ kết nối lại với Liên minh Bắc Đại Tây Dương, nhưng việc này ngày càng phức tạp vì đôi bên đang xa cách dần, chủ yếu do thành phần dân số Mỹ thay đổi. Hoa Kỳ năm 2020 không giống như hồi năm 1949 khi thành lập NATO, và Joe Biden cũng không phải là Harry Truman.
Trước ông Donald Trump, Barack Obama và Hillary Clinton đã muốn xoay trục sang châu Á, và chủ trương này không thể đảo ngược. Nước Mỹ quay sang phía Thái Bình Dương và Trung Quốc, đồng thời với việc xa dần châu Âu. Bởi vì thế giới ngày nay không giống như thời kỳ hậu Đệ nhị Thế chiến, khi Bắc Mỹ và Tây Âu thành lập liên minh để đối phó với Liên Xô.
Lúc lập nên NATO, dân Mỹ chủ yếu là gốc châu Âu, từ Anh, Đức, Ý, Ba Lan hoặc Pháp di cư sang. Nhà dân số học Jean-Claude Chesnas ước tính thời kỳ 1840-1880 có khoảng 9 triệu người châu Âu sang Hoa Kỳ sinh sống, và 1880-1914 là 21 triệu. Người Mỹ da trắng hầu hết gốc châu Âu vào thời đó chiếm đến 135 triệu trên tổng số 150 triệu dân, còn người da đen chỉ có 15 triệu. Nhưng đến thập niên 70, di dân từ châu Mỹ la-tinh và châu Á ồ ạt sang : người Mêhicô (11 triệu), kế đến là Trung Quốc (2,9 triệu), theo số liệu 2018.
Châu Âu kẹt giữa GAFAM và Con đường tơ lụa
Châu Âu có thể làm gì trước Biden và Tập Cận Bình ? Les Echos đặt câu hỏi. Đứng trước xung đột Mỹ-Trung, châu Âu thiếu vắng một chiến lược chung để đối phó.
Được Hoa Kỳ bảo vệ an ninh từ 75 năm qua, nay châu Âu không chỉ phải tự vệ mà còn trở thành chiến trường, nơi hai người khổng lồ tung ra đội quân kỹ thuật số và con đường tơ lụa. Hy Lạp đã giao nộp hải cảng đầu tiên cho Trung Quốc, Trung Âu nở nụ cười với Bắc Kinh nhưng vẫn ngóng chờ Mỹ, còn Anh quốc dứt áo ra đi.
Lẽ ra sau Brexit, châu Âu phải khởi động một giai đoạn mới với các chiến lược chính trị, khoa học và kinh tế tham vọng hơn, dựa trên khoảng 12 nước cốt lõi. Nhưng nay kể cả kế hoạch tái thúc đẩy cũng đang dậm chân tại chỗ. Tờ báo kết luận : Biden sẽ không cứu vãn châu Âu, mà chỉ làm vui lòng với những lời lẽ êm tai mà châu Âu muốn nghe.
Công nghệ vẫn là chủ đề xung đột
Nhà nghiên cứu Julien Nocetti của IFRI trên Le Monde cho rằng « Với Joe Biden, công nghệ vẫn là chủ đề xung đột địa chính trị ».
Tổng thống thứ 46 tương lai sẽ không lật ngược lại quan hệ với Trung Quốc. Từ khi còn làm phó tướng của Obama, Biden đã chứng kiến nhiều vụ tin tặc Trung Quốc tấn công, đánh cắp sở hữu trí tuệ…Hoa Vi (Huawei) tiếp tục bị trừng phạt tuy các quy định có nới lỏng đôi chút. Châu Âu còn phải chờ xem thái độ của Washington về công nghệ 5G, truyền dữ liệu và GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft). Điều nghịch lý là ông Trump đã giúp châu Âu có dịp nhìn ra những yếu kém của mình về công nghệ.
Các đại tập đoàn kỹ thuật số thở phào với Biden
Còn tại nước Mỹ, Le Monde nhận định « Việc Joe Biden đắc cử khiến thung lũng Silicon thở phào nhẹ nhõm », tuy những tên tuổi lớn vẫn cố giữ im lặng sau chiến thắng được loan báo của Biden.
Jack Dorsey (Twitter) và Mark Zuckerberg (Facebook) hôm qua đã bị Quốc Hội triệu tập – lần thứ hai trong vòng ba tuần lễ – để trả lời về việc kiểm duyệt tùy tiện của hai mạng xã hội này. Tim Cook, ông chủ Apple không trực tiếp chúc mừng Biden ; còn Sundar Pichai (Google) cũng vậy. Chỉ có Jeff Bezos (Amazon), từ bốn năm qua phải chịu đựng những đòn sấm sét của ông Donald Trump, là đăng lên Instagram ảnh của Biden-Harris. Tuy ngoài mặt cố thản nhiên nhưng trong thâm tâm họ đều vui mừng, dù thời kỳ Google có đường điện thoại trực tiếp với chính quyền Obama sẽ không quay trở lại.
Các đại tập đoàn cảm thấy an tâm vì Joe Biden đã chọn Ron Klain làm chánh văn phòng. Ông này là đồng lãnh đạo của sáng kiến « Rise of the rest » do nhà sáng lập AOL đưa ra, sau khi các Big Tech phát hiện những bang bầu cho Donald Trump bị đứng ngoài sự phát triển của kỹ thuật số. Trong nhóm mới có khoảng hai chục cựu viên chức thời Obama nay chuyển sang kỹ thuật số, còn bà Kamala Harris thì có mối giao tình riêng với phó tổng giám đốc Facebook, Sheryl Shanberg.
Về chống độc quyền, đến nay Joe Biden vẫn đứng giữa hai phe – bên chủ trương giữ nguyên trạng và bên muốn chia nhỏ Google và Facebook, như Elizabeth Warren hay Bernie Sanders. Nhưng các ông lớn công nghệ không lo : vào thời kỳ đại dịch và khủng hoảng kinh tế, ưu tiên không phải là tấn công vào lãnh vực đã góp phần làm cho Wall Street trở nên sung mãn.
Pháp : Bài học từ bầu cử tổng thống Mỹ
Riêng về phía Pháp rút ra được gì sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ? Theo tác giả Dominique Villepin trên Les Echos, bài học quan trọng nhất là sự đối đầu giữa hai phe cấp tiến và dân túy từ năm 2016 nay đã được khẳng định.
Cuộc đối đầu này từ thập niên 80 đã dần dần xuất hiện : Ronald Reagan đưa đảng Cộng Hòa nghiêng về hữu, và thu hút một phần cử tri bình dân xưa nay vẫn bầu cho Dân Chủ. Khuynh hướng này tăng lên vào đầu những năm 2000 dưới ảnh hưởng Tea Party và nay là Donald Trump. Song song đó, đảng Dân Chủ gom về phía cánh trung. Tình hình diễn ra tại Pháp cũng tương tự, khi Emmanuel Macron đối đầu với Marine Le Pen, hay tại Ý, Anh. Phải chăng sự ngăn cách tả-hữu đã được xóa nhòa ? Một bài học nữa là khi phe cấp tiến huy động được cử tri công nhân và bình dân như Joe Biden thì sẽ thắng được phe dân túy.
Còn Le Monde cho biết, sau khi Biden chiếm được lợi thế nhờ bầu qua thư tín, tại Pháp đã có những lời kêu gọi cho phép dùng phương thức này trong các cuộc bầu cử địa phương năm tới. Tuy nhiên chính quyền Pháp vẫn tỏ ra nghi ngại : việc bầu qua bưu điện đã bị hủy bỏ tại Pháp từ năm 1975 vì các vụ gian lận.
Tập Cận Bình được ca tụng thay cho Allah
Cũng trên Le Monde, nhà xã hội học Dilnur Reyhan bất bình « Phải chăng sinh mạng của hàng triệu người Duy Ngô Nhĩ không đáng kể so với vài bức biếm họa ? ». Chuyên gia này tố cáo « sự phẫn nộ có chọn lọc » của các nước Hồi giáo đang kêu gọi tẩy chay hàng Pháp vì biếm họa Mahomet, nhưng lại im tiếng trước số phận các đồng đạo tại Trung Quốc.
Đừng quên rằng trong danh sách đáng xấu hổ gồm 50 nước ủng hộ chính sách diệt chủng của Bắc Kinh, có phân nửa là các nước Hồi giáo, trong khi 23 nước khác phần lớn là phương Tây lên án các trại tập trung ở Tân Cương. Hàng ngàn đền thờ Hồi giáo bị phá hủy tại Hoa lục, giờ đây phải ca ngợi Tập Cận Bình thay vì Allah, phụ nữ Duy Ngô Nhĩ bị cưỡng bức triệt sản…Từ bốn năm qua, không một nhà lãnh đạo nước Hồi giáo nào dám mở miệng, và tệ hơn nữa là một số còn hợp tác với quỷ dữ.
Tin tổng hợp
(SCMP) – Oanh tạc cơ của Mỹ tiến vào vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc.
Ngày 17/11/2020, hai máy bay ném bom tầm xa loại B1B Lancer Mỹ vào vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc trên biển Hoa Đông. Đây là một động thái phô trương lực lượng rõ ràng và lúc Hải Quân Trung Quốc tiến hành một loạt cuộc tập trận lớn ở Biển Đông, biển Hoa Đông và Bột Hải.
(NHK) – Hoa Kỳ thử nghiệm thành công việc ngăn chặn một hỏa tiễn xuyên lục địa (ICBM).
Theo thông báo ngày 17/11/2020 của bộ Quốc Phòng Mỹ, đây là loại vũ khí mới do Mỹ và Nhật Bản hợp tác phát triển. Tên lửa đánh chặn SM3 Block IIA bắn đi từ một khu trục hạm hôm thứ Hai 16/11 đã tiêu diệt được mục tiêu là một tên lửa ICBM bắn lên từ một bãi thử ngoài khơi Hawaii.
(Reuters) – Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ thăm Việt Nam.
Nhiều nguồn tin chính thức từ phía Mỹ và Việt Nam ngày 17/11/2020 cho biết, Robert O’Brien sẽ có mặt tại Việt Nam từ ngày 20 đến 22/11/2020. Ông sẽ có nhiều cuộc họp cao cấp với các đối tác Việt Nam. Nhà Trắng chưa xác nhận tin.
(Nhân Dân nhật báo) – Trung Quốc lại tập trận ở Biển Đông.
Trên Twitter, trang People’s Daily, phiên bản tiếng Anh của Nhân Dân Nhật Báo Trung Quốc, cho biết đợt tập trận kéo dài từ ngày 17 đến 30/11/2020. Cơ quan An toàn Hàng hải Quảng Đông cảnh báo cấm mọi tầu bè đi vào khu vực. Còn theo Indo-Pacific News, đợt tập trận là nhắm đến mục tiêu xâm chiếm các hòn đảo của Đài Loan như quần đảo Đông Sa (Pratas) hoặc đảo Thái Bình (Taiping) mà Việt Nam gọi là Ba Bình.
(AFP) – Toàn bộ chiến đấu cơ F-16 của Đài Loan ngưng hoạt động để kiểm tra.
Đài Bắc ngày 18/11/2020 thông báo quyết định này liên quan đến 150 chiếc F-16 của Đài Loan sau vụ một chiếc máy bay và một phi công 44 tuổi bị mất tích tối thứ Ba 17/11/2020. Đây là sự cố thứ nhì xảy ra trong chưa đầy một tháng. Cách nay ba tuần một phi công tử nạn vì máy bay rơi trên biển.
(AFP) – Hồng Kông : Ba cựu dân biểu ủng hộ dân chủ bị bắt.
Theo cảnh sát, Ted Hui, Ray Chan và Eddie Chu bị bắt ngày 18/11/2020 vì gây rối tại Hội đồng lập pháp LegCo vào tháng 06/2020. Ba người này ném cây thối và phân bón lên thảm xanh trong LegCo trong khi Nghị viện Hồng Kông đang thảo luận về văn bản phạt 3 năm tù đối với bất kỳ ai khinh thường quốc ca Trung Quốc. Mùi hôi thối đã buộc Nghị viện Hồng Kông phải ngừng họp, sau đó luật được thông qua trong một phòng họp khác của LegCo.
(AFP) – Tổng thống Azerbaijan đến thăm vùng Thượng Karabakh.
Ngày 17/11/2020, truyền thông Azerbaijan công bố vidéo ghi hình tổng thống Ilham Ailev, cùng phu nhân – và cũng là phó tổng thống Azerbaijan, đã đến nhiều nơi biểu tượng của vùng Thượng Karabakh mà Azerbaijan đã giành lại từ lực lượng ly khai Armenia trong cuộc xung đột dữ dội kéo dài 6 tuần. Từ Thượng Karabakh, tổng thống Ilham Ailev tuyên bố không có quy chế tự trị cho vùng này và Azerbaijan là một quốc gia thống nhất. Tổng thống Azerbaijan còn nói Armenia sẽ phải trả lời trước các tòa án quốc tế vì đã tàn phá nhiều nơi ở Thượng Karabakh.
(AFP) – Một trong những thượng nghị sĩ cao tuổi nhất của Mỹ nhiễm Covid-19.
Trên mạng Twitter ngày 17/11/2020 Chuck Grassley, 87 tuổi, thông báo dương tính với virus corona. Ông Grassley thượng nghị sĩ bang Iowa ,cho biết, dù bị xét nghiệm dương tính, nhưng hiện thời sức khỏe vẫn « tốt » và không có triệu chứng Covid-19.
https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20201118-tin-t%E1%BB%95ng-h%E1%BB%A3p
Điểm tin thế giới 18/11:
Hệ thống Dominion có chức năng ‘xóa phiếu bầu;
Pháp thành ổ dịch lớn nhất châu Âu
Lục Du
Hôm nay, thứ Tư (18/11), mục Điểm tin thế giới của DKN xin gửi tới quý độc giả những tin sau:
Pháp thành ổ dịch lớn nhất châu Âu. Reuters cho hay, hôm thứ Ba (17/11) Pháp đã trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên vượt qua con số 2 triệu ca nhiễm virus viêm phổi Vũ Hán (tăng 14.524, tử vong 46.273 tăng 625) bất chấp việc nước này đã thực hiện cách lý xã hội trên toàn quốc từ ngày 30/10. Như vậy Pháp đã vượt qua Nga (1.971.013 ca nhiễm bệnh, 33.931 tử vong) trở thành vùng dịch lớn nhất châu Âu.
Hai cá nhân ở California gian lận bầu cử bị buộc tội. Breitbart cho biết, Carlos Antonio De Bourbon Montenegro, 53 tuổi và Marcos Raul Arevalo, 34 tuổi bị cáo buộc nhiều tội danh trong đó có hành vi nộp đơn đăng ký cử tri cho những người vô gia cư. Họ đã bị buộc tội trong một đơn kiện hình sự gồm 41 tội danh được nộp vào tuần trước. Montenegro đã nộp hơn 8.000 đơn đăng ký cử tri gian lận trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 10 năm nay.
Lãnh đạo FEC tin có gian lận bầu cử trên diện rộng. Ông Trey Trainor, người đứng đầu Ủy ban Bầu cử Liên bang (FEC), cho biết trong một tweet hôm thứ Ba (17/11) rằng ông tin những gì luật sư chiến dịch tranh cử của Trump là Sidney Powell nói về các hành vi gian lận bầu cử của phe Dân chủ trên phạm vi rộng. Ông Trainor cho hay bà Powell là người “thẳng thắn và trung thực trong mọi vai trò mà bà ấy từng đảm nhận”, và nói thêm rằng, “nếu bà ấy nói có gian lận cử tri tràn lan trong # Election2020 [Bầu cử Mỹ 2020], tôi tin bà ấy”, theo Epoch Times.
Twitter thừa nhận sai lầm khi kiểm duyệt các cáo buộc đối với Hunter Biden. Giám đốc điều hành của Twitter, Jack Dorsey, đã thừa nhận điều này với các nhà lập pháp ở Washington hôm thứ Ba (17/11). Ông Dorsey biện minh với Ủy ban Tư pháp Thượng viện thông qua hội nghị video rằng họ kiểm duyệt thông tin về Hunter là dựa theo một chính sách của Twitter từ 2018 nhưng “sau khi xem xét thêm, chúng tôi thừa nhận hành động này là sai và đã sửa nó trong vòng 24 giờ”, theo Epoch Times.
Hải quân Mỹ muốn mở rộng lực lượng ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. Tư lệnh Hải quân Hoa Kỳ, Kenneth Braithwaite, đã kêu gọi lực lượng Hải quân Mỹ thành lập một hạm đội mới gần giao lộ của Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. “Chúng ta không thể chỉ dựa vào Hạm đội 7 ở Nhật Bản”, ông Braithwaite nói hôm thứ Ba (17/11) tại hội nghị chuyên đề thường niên của Liên đoàn Tàu ngầm Hải quân. “Chúng tôi muốn thành lập một hạm đội mới được biên chế”, theo Straits Times.
Trung Quốc thông báo tập trận ở Vịnh Bắc Bộ, cấm tàu thuyền ra vào. Từ ngày 17 đến ngày 30/11, Quân đội Trung Quốc tiến hành đợt tập trận ở phía tây bán đảo Lôi Châu, tức Vịnh Bắc Bộ. Tài khoản Twitter của tờ Nhân dân Nhật báo Trung Quốc bản tiếng Anh hôm 16/11 đăng tải tấm ảnh đảo Duy Mộng (thuộc quần đảo Hoàng Sa) kèm thông báo tập trận ở Biển Đông và cấm tàu bè qua lại trong bán kính 5 km, theo RFA.
CEO Facebook, Twitter tiếp tục ra điều trần. Hôm thứ Ba (17/11), Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg và Giám đốc điều hành Twitter Jack Dorsey đã ra điều trần trước Ủy ban Tư pháp Thượng viện về việc kiểm duyệt và các thông tin trong cuộc bầu cử tổng thống 2020. Trong buổi điều trần, Thượng nghị sĩ Mike Lee đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc buộc hai gã truyền thông khổng lồ này chịu trách nhiệm với việc kiểm duyệt tiếng nói của những người muốn bảo vệ truyền thống văn hóa trên nền tảng của họ, theo Breitbart.
Hệ thống Dominion có chức năng ‘xóa phiếu bầu. Epoch Times hôm thứ Ba (17/11) cho biết, hệ thống phần mềm bầu cử Dominion được sử dụng ở khoảng 30 tiểu bang của Mỹ trong kỳ bầu cử tổng thống 2020. Bà Sidney Powell, luật sư của Tổng thống Trump cũng là cựu công tố viên liên bang, nói rằng trong hướng dẫn sử dụng phần mềm Dominion thậm chí còn chỉ dẫn cách “xóa phiếu bầu”. Các phiếu bầu cho Tổng thống Trump có thể được kéo vào một thư mục khác và sau đó toàn bộ thư mục có thể bị xóa.
Oanh tạc cơ Mỹ tiến vào ADIZ Trung Quốc. Hai oanh tạc cơ B-1B Lancer của không quân Mỹ hôm thứ Ba (17/11) đã tiến vào vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) của Trung Quốc trên biển Hoa Đông. Theo dữ liệu của Aircraft Spots, chuyên trang theo dõi máy bay trên thế giới, hai oanh tạc cơ của Mỹ xuất phát từ căn cứ không quân Andersen trên đảo Guam, sau đó tiến vào ADIZ mà chính quyền Trung Quốc áp đặt trên biển Hoa Đông, theo SCMP.
Tạp chí xã hội
Nhà vệ sinh: Những cuộc cách mạng
làm thay đổi đời sống hàng tỉ người
Trọng Thành
Đại tiểu tiện là nhu cầu hàng ngày của mỗi người. Tuy nhiên câu chuyện xưa như Trái đất này lại không hề đơn giản với hàng tỉ con người. Gần một phần ba nhân loại không có điều kiện sử dụng nhà vệ sinh. Chưa kể vấn đề nhà vệ sinh không sạch, không an toàn. Kể từ năm 2013, Liên Hiệp Quốc chính thức coi ngày 19/11 hàng năm là Ngày Nhà vệ sinh Quốc tế. Mục tiêu của LHQ là tới 2030 toàn nhân loại đều được hưởng quyền sử dụng nhà vệ sinh sạch hàng ngày.
Bồn cầu giật nước – cuộc « cách mạng » đầu tiên
Từ hàng nghìn năm nay, mỗi nền văn minh trong quá trình phát triển đều tìm kiếm các phương thức xử lý chất thải đại tiểu tiện, đặc biệt đối với các khu vực tập trung dân cư đông đúc. Tuy nhiên, cho đến kỷ nguyên công nghiệp hóa, việc đi đại tiện trong môi trường thiên nhiên là điều phổ biến. Ngay tại châu Âu, cho đến tận cuối thế kỷ XIX, không hiếm khách bộ hành thỏa mãn nhu cầu ngay trên đường phố. Trong gia đình, giới quý tộc, thị dân sử dụng bô để đi vệ sinh. Kể từ khi kỹ sư người Anh Joseph Bramah phát minh ra bồn cầu water-closets (WC) vào cuối thế kỷ XVIII, phương tiện này đã bắt đầu được nhân rộng khắp nơi. Trong thế kỷ XX, tại các đô thị lớn, người ta xây dựng các hệ thống cống ngầm để đưa chất thải bài tiết ra xa khỏi các khu vực trung tâm. Hiện tại, đối với hàng tỉ người tại các nước phát triển, tầng lớp trung lưu ở các nước đang phát triển, bồn cầu, hố xí giật nước đã trở thành tiện nghi tối thiểu, không thể thiếu.
Ngành công nghiệp đầy triển vọng
Tại một số quốc gia công nghệ như Nhật Bản hay Hàn Quốc, sản xuất nhà vệ sinh, bồn cầu thậm chí trở thành một ngành công nghiệp đầy triển vọng. Việc cải thiện bồn cầu, hố xí giúp mang lại nhiều tiện nghi hơn cho con người. Nhà vệ sinh là một không gian quan trọng trong gia đình, nơi người ta nghỉ ngơi, thư giãn, đọc sách, giải trí. Đây cũng có thể là nơi bố trí các phương tiện đo lường hàng ngày nhiều chỉ dấu về sức khỏe, giúp cho việc phát hiện sớm các bệnh như ung thư trực tràng, tiểu đường, béo phì hay mất trí nhớ…, để kịp thời can thiệp.
Tuy nhiên, đối với hàng tỉ cư dân trên Trái đất, sử dụng nhà vệ sinh hàng ngày vẫn còn là một điều xa xỉ. Trong lịch sử nhân loại, vấn đề nhà vệ sinh có lẽ chưa bao giờ trở nên cấp thiết như hiện nay, khi dân số tăng cao, đô thị hóa tăng tốc, trong lúc nước sạch đang ngày càng trở nên khan hiếm, các cơ sở hạ tầng để bảo đảm việc xử lý chất thải bài tiết là điều rất nan giải đối với đông đảo các cộng đồng dân cư nghèo.
4,2 tỉ người không có nhà vệ sinh sạch, an toàn
Tại các vùng nông thôn, không có điều kiện sử dụng nhà vệ sinh cũng đồng nghĩa với việc rất nhiều người phải mất thời gian tìm kiếm nơi giải quyết nhu cầu trong thiên nhiên. Bên cạnh đó, chất thải do bài tiết không được xử lý là nguồn gốc gây đủ loại dịch bệnh, như dịch tả, dịch thương hàn… các loại bệnh tật liên quan đến nước bẩn nói chung. Dịch tả hàng năm cướp đi mạng sống của 2,2 triệu trẻ em trên thế giới, đa số là các em nhỏ dưới 5 tuổi, và chủ yếu tại các nước nghèo. Chưa kể tình trạng, không có nhà vệ sinh buộc phụ nữ phải ra ngoài khi có nhu cầu, là nguyên nhân chủ yếu của nạn cưỡng hiếp phụ nữ, như tại Ấn Độ.
Theo một số nghiên cứu quốc tế, tình trạng không có nhà vệ sinh có đặc biệt nghiêm trọng tại vùng châu Phi phía nam sa mạc Sahara, tại Pakistan hay Ấn Độ. Riêng tại Ấn Độ, khoảng 600 triệu cư dân không có điều kiện sử dụng nhà vệ sinh. Đa số sống tại các vùng nông thôn. Bên cạnh việc nhà vệ sinh là điều xa xỉ với khoảng 2,5 tỉ dân cư, có tổng cộng « 4,2 tỉ người không có điều kiện sử dụng nhà vệ sinh sạch và an toàn », theo số liệu của Liên Hiệp Quốc năm nay 2020.
Ngay tại một quốc gia phát triển như Pháp, theo liên minh Coaliation eau tập hợp các tổ chức dân sự hành động vì nước sạch và vệ sinh cho tất cả mọi người, vẫn còn đến hơn 6% dân số Pháp, tức gần một triệu người phải sống trong những nơi ở không có bồn cầu và nước. Gần đây, vấn đề nhà vệ sinh nơi công cộng tại Việt Nam cũng được chú ý hơn. Năm 2018, ông Lê Văn Hiệp, chủ tịch Hiệp hội Nhà vệ sinh Việt Nam, cho biết các nhà vệ sinh công cộng trên cả nước « gần như chưa đạt tiêu chuẩn ».
Một trong 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc
Từ 20 năm nay, vấn đề nhà vệ sinh đã được nhiều tổ chức phi chính phủ vận động để được công luận coi như là một yếu tố hệ trọng đối với sự tiến bộ, với sức khỏe và phẩm giá con người. Sáng kiến tổ chức Ngày Nhà vệ sinh Quốc tế, do một hiệp hội Singapore đề xuất năm 2001, đã được Liên Hiệp Quốc công nhận vào năm 2013. Nước sạch và hệ thống xử lý chất thải bảo đảm vệ sinh nằm trong mục tiêu thứ 6 trong số 17 mục tiêu Phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc, được Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua vào năm 2015.
Ấn Độ là quốc gia có nỗ lực nổi bật để cải thiện tình trạng này. Năm 2014, chính quyền Ấn Độ khởi sự chương trình Swachh Bharat (tức « Ấn Độ sạch sẽ » bằng tiếng Hindi), với tổng trị giá 25 tỉ đô la, nhằm phát triển nhà vệ sinh đặc biệt tại các vùng nông thôn, đẩy lùi tình trạng giải quyết nhu cầu vệ sinh trong thiên nhiên, vốn là một truyền thống lâu đời. Đối với chính phủ Việt Nam, vấn đề nhà vệ sinh trong trường học được coi là một trọng tâm. Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) và bộ Y Tế Việt Nam, năm 2008, có gần 90 % trường học ở nông thôn Việt Nam không có nhà vệ sinh đạt tiêu chuẩn. Theo số liệu chính thức của bộ Giáo Dục Việt Nam công bố hồi tháng 10 vừa qua, tỉ lệ này đã thu hẹp, nhưng vẫn còn hơn 30% số nhà vệ sinh tại các trường học chưa đạt yêu cầu.
Vượt qua rào cản tâm lý
Nhân Ngày Nhà vệ sinh Quốc tế năm nay, kênh truyền hình Pháp – Đức Arte công chiếu bộ phim « Toilettes sans tabou » (tạm dịch là : Chuyện nhà vệ sinh, nói thẳng không e dè). Phim đưa công chúng đến trước hết với Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi nhà vệ sinh đã trở thành một tiện nghi ngày càng được chăm chút, đầu tư. Ngay từ nhỏ, trẻ em đã được làm quen với các biện pháp vệ sinh, khá thường xuyên là qua các hình thức vui chơi, giải trí. Poopoo Land là một trong các công viên giải trí nổi tiếng của Hàn Quốc, với nhiều trò chơi cho phép du khách khám phá « hệ thống tiêu hóa của con người ». Các chất thải qua con đường bài tiết, những gì bình thường được coi là đồ uế tạp, trở nên gần gũi, dễ thương qua trò chơi, qua các hình ảnh, thậm chí các món ăn. Vượt qua những kiêng kị là con đường giúp thay đổi triệt để nhận thức, hành vi.
Nếu như tại các quốc gia phát triển, vượt qua các kiêng kị nhìn chung là điều không mấy khó khăn, một chút hài hước có thể đã đủ, thì tại những nước như Ấn Độ, những cản trở phải vượt qua về mặt tâm lý, cũng như về phương tiện vật chất là rất lớn. Đương kim thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, trong cuộc tranh cử năm 2014, đã coi kế hoạch phủ kín nhà vệ sinh khắp cả nước là một trong các mục tiêu vận động chính. Chương trình có tham vọng xây dựng hơn 100 triệu nhà vệ sinh cho 500 triệu dân. Trong phát biểu vận động cho kế hoạch này, ông Modi đã để lại một câu nói được nhắc lại khắp nơi : « Nhà vệ sinh còn quan trọng hơn cả đền đài ! ».
« Quan trọng hơn cả chùa chiền »
Năm 2017, hãng phim Bolywood của Ấn Độ tung ra một bộ phim gây chấn động, dựa trên câu chuyện có thực về một cô gái kiên quyết không về nhà chồng, nếu không có nhà vệ sinh. Cô gái Ấn Độ Anita Narre, nguyên mẫu của nhân vật chính trong bộ phim « Toilet : A Love Story » tâm sự : « Nếu như chồng tôi không xây cho tôi nhà vệ sinh này, thì tôi sẽ buộc phải trở lại nhà bố mẹ tôi. Và như vậy tôi sẽ không thể lập gia đình, có con. Cả cuộc đời tôi sẽ bị hoài phí ! ». Rất nhiều gia đình đã noi gương cô gái làm nhà vệ sinh. Trước khi thủ tướng Modi khởi sự chương trình nhà vệ sinh toàn quốc, cô gái trẻ Anita Narre được coi là một người thúc đẩy « cuộc cách mạng nhà vệ sinh » (kể từ năm 2012).
Nói đến những thay đổi lớn trong lĩnh vực nhà vệ sinh ở Ấn Độ, không thể không nói đến bác sĩ Bindeshwar Pathak, lãnh đạo tổ chức dân sự Sulabh International cổ vũ cho nhân quyền và môi trường, từ nửa thế kỷ nay đã nỗ lực tìm kiếm những con đường khác nhau để phát triển nhiều loại nhà vệ sinh cho các tầng lớp dân cư với mức sống khác nhau. Bác sĩ Bindeshwar Pathak đặc biệt gắn liền việc phát triển nhà vệ sinh với việc cải thiện điều kiện của những người thuộc đẳng cấp tiện dân ở Ấn Độ, từ muôn đời nay phải gánh vác công việc bẩn thỉu, dọn dẹp chất bài tiết cho dân cư các đẳng cấp trên. Phát biểu trong bộ phim của Arte « Toilettes sans tabou », ông nói : « Hệ thống này, phương thức này đã có từ 5 nghìn năm nay, cho đến khi người Anh đến Ấn Độ. Họ đã xây dựng hệ thống ống dẫn chất thải ngầm tại Calculta năm 1870. Tuy nhiên, công nghệ rất đắt đỏ này đã không cho phép chấm dứt cách thức truyền thống, dọn dẹp nhà vệ sinh bằng tay, do những người thuộc đẳng cấp tiện dân thực hiện. Tôi đã phải tìm kiếm giải pháp cho vấn đề kỹ thuật, cũng như giải pháp cho vấn đề xã hội ».
Tổ chức của bác sĩ Bindeshwar Pathak đang có kế hoạch tiếp tục phát triển hàng chục triệu nhà vệ sinh công cộng trên khắp Ấn Độ.
Nhà vệ sinh xử lý tại chỗ: Điều kiện cho phát triển bền vững
Nhà vệ sinh đủ tiêu chuẩn không chỉ là điều kiện bảo đảm sức khỏe cho hàng tỉ con người mà việc xử lý tốt các chất phế thải có thể mang lại các nguồn lực lớn cho phát triển bền vững. Tại châu Âu, việc sử dụng nhà vệ sinh rất tốn nước, đến 9 lít một lần. Gần đây mới bắt đầu có nút ấn tiết kiệm nước. Nhiều nỗ lực cách tân công nghệ để giảm lượng nước sử dụng. Trong bộ phim của Arte, bà Cecile Dekeuwer, chủ tịch Weco, một công ty Pháp chuyên phát triển « nhà vệ sinh sinh thái » nhấn mạnh với công chúng tầm quan trọng của việc tiết kiệm nước, và việc xử lý phế thải bài tiết tại chỗ :
« Nước tại Pháp hiện tại không đắt. Chúng ta có xu hướng coi đây là một tài nguồn không cạn kiệt. Chúng ta đã ưu tiên giải pháp tất cả thải ra theo hệ thống cống ngầm trong những năm 1980. Mọi người đặt câu hỏi : vì sao lại phải thay thế hệ thống này, bởi chúng ta đã được thừa hưởng một cơ sở hạ tầng có sẵn. Tuy nhiên, một mặt, nước không phải là tài nguyên vô tận. Chúng ta biết là lưu lượng các dòng sông, nguồn cung cấp nước sạch đã giảm từ 10 đến 40%. Mặt khác, để duy trì một hệ thống cống ngầm như vậy là hết sức tốn kém. Và hệ thống này cũng gây tác hại đến môi trường, với khoảng 20% lượng rò rỉ. Hệ thống của chúng tôi trong tương lai sẽ được sử dụng tại Pháp, nhưng trước mắt tại nhiều quốc gia đang trỗi dậy, nơi không có hệ thống cống ngầm ».
Chủ tịch công ty Weo giới thiệu với công chúng đôi nét về công nghệ nhà vệ sinh sinh thái : « Đây là một bồn cầu của Weco, một toa lét bình thường, giật nước. Khác biệt là công nghệ ở đằng sau. Nước tiểu và phân đưa vào bể phốt nổi này, được xử lý bằng con đường sinh học, cho phép những phần rắn của chất thải phân hủy, tan ra, thu nhỏ về thể tích. Phần chất lỏng được đưa vào máy điện phân. Quý vị thấy các bọt khí này không ? Đây chính là quá trình điện phân cho phép tiêu diệt dần các loài vi khuẩn. Làm cho nước trở nên trong. Nước sau đó sẽ được lọc và đưa trở lại hệ thống, để có thể dùng để rửa nhà vệ sinh lần nữa, cứ như thế mãi theo chu trình khép kín như vậy ».
Theo một thống kê, nhân loại hàng năm tạo ra 720 triệu tấn phân, 570 triệu tấn nước tiểu. Tiết kiệm nước bằng việc tái chế nước thải đã qua sử dụng, biến nước tiểu và phân thành các nguồn dinh dưỡng cho cây trồng là đầu tư đáng kể cho phát triển. Một đô la đầu tư cho nhà vệ sinh cũng bảo đảm tránh được thiệt hại 5 đô la, do việc thiếu nước sạch, hay chi phí phải bỏ ra cho việc giải quyết các hậu quả y tế – môi trường, ước tính đến 260 tỉ đô la hàng năm, theo ông Bruce Gordon, người điều phối chương trình Nước, Vệ sinh và Sức khỏe của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Cuộc cách mạng nhà vệ sinh thứ hai
Trong các nỗ lực cách tân nhà vệ sinh trên quy mô toàn cầu, không thể không nói đến dự án « sáng tạo lại nhà vệ sinh » của Quỹ vợ chồng tỉ phú Bill Gates, khởi sự từ năm 2011. Mục tiêu dự án của vợ chồng Bill và Melinda Gates là huy động các công nghệ tiên tiến nhằm chế tạo nhà vệ sinh có thể hoạt động độc lập hoàn toàn, không phụ thuộc vào các hệ thống nước, điện hay cống ngầm, để có thể lắp đặt ở mọi nơi. Các chất phế thải được xử lý tại chỗ.
Từ hệ thống bồn cầu giật nước và cống ngầm, phổ biến nhiều nơi trên thế giới, với làn sóng công nghiệp hóa lần thứ nhất, giờ đây nhân loại đang bước vào một cuộc cách mạng mới, khi các cách tân nhà vệ sinh hướng đến tiết kiệm năng lượng, giảm mạnh đầu tư hạ tầng, tái sử dụng triệt để các chất phế thải. Một cuộc cách mạng hướng đến nhà vệ sinh cho tất cả mọi người, không những hạn chế triệt để các tác hại môi trường, mà còn tạo thêm nguồn lực cho phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu.