Điểm báo Pháp ngày 18-11-2015

Phân tích « Những điều kiện để biến Daech thành con số không », nhật báo La Croix đề cập đến các mặt trận chính trị, quân sự, tình báo, kinh tế và chủ thuyết tôn giáo.

Khủng bố Paris: Đề tài chiếm trọn các trang báo Pháp

Đề tài khủng bố tiếp tục chiếm trọn trang nhất và nhiều trang trong của các báo Paris hôm nay. Le Monde nhấn mạnh đến « Sự chuyển hướng về chính sách an ninh của ông Hollande ». Về ngoại giao, đó là thay đổi ưu tiên ở Syria, xích gần lại với Nga. Đối với chủ nghĩa khủng bố : sửa đổi luật cứng rắn hơn, tăng cường lực lượng. Về Hiến pháp, chính phủ chủ trương mở rộng quyền lực trong trường hợp « tình trạng khủng hoảng ». Còn về ngân sách, hiệp ước an ninh được đặt lên trên hiệp ước ổn định.

Le Figaro cho biết « Người dân Pháp sẵn sàng chấp nhận hạn chế tự do để được an toàn hơn ». Theo một cuộc thăm dò của Ifop thực hiện sau khi xảy ra các vụ khủng bố ở Paris và Saint-Denis, có đến 84% người Pháp chấm nhận bị kiểm soát nhiều hơn.

La Croix đặt câu hỏi : « Làm thế nào để tiêu diệt Daech (tổ chức Nhà nước Hồi giáo, hay IS) ? ». « Tiêu diệt », chính là từ ngữ Tổng thống Pháp đã dùng, khi nhắm đến tổ chức khủng bố chịu trách nhiệm về các vụ thảm sát ở Paris. Theo tờ báo, cần phải có những nỗ lực lớn lao về ngoại giao, quân sự và chủ yếu là tình báo.

Nhật báo L’Humanité cho rằng « Đây chính là lúc để thay đổi mục tiêu nhằm chiến thắng được Daech ». Theo tờ báo cộng sản, trước hết cần thiết lập một liên minh quốc tế dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, để giúp đỡ các chiến binh chống khủng bố tại Syria và Irak. Bên cạnh đó, cần chấm dứt thỏa hiệp với các quốc gia tài trợ cho Hồi giáo cực đoan. Đẩy nhanh việc thương lượng một giải pháp chính trị cho khu vực, mà ưu tiên hàng đầu là Syria. Cuối cùng là triển khai chính sách hỗ trợ phát triển cho cư dân trong vùng.

Libération nhìn sang nước « Bỉ, tại nơi sản xuất ra quân thánh chiến ». Các yếu tố thu thập được trong cuộc điều tra về các vụ khủng bố ở Paris đều hướng về Molenbeek. Tờ báo cánh tả dành đến 6 trang khổ lớn cho chủ đề này, thâm nhập vào trung tâm khu phố bình dân ở Bruxelles đã trở thành căn cứ địa cho bọn Hồi giáo cực đoan.

Còn tại châu Âu, nhật báo kinh tế Les Echos nói về việc « Bruxelles bật đèn xanh cho nỗ lực chiến đấu của Pháp » : các nước châu Âu sẵn sàng hỗ trợ Pháp tấn công quân thánh chiến.

Làm thế nào để tiêu diệt IS ?

Phân tích « Những điều kiện để biến Daech thành con số không », nhật báo La Croix đề cập đến các mặt trận chính trị, quân sự, tình báo, kinh tế và chủ thuyết tôn giáo.

Trước hết, cần thiết lập một liên minh quốc tế thực sự. Trước Quốc hội lưỡng viện hôm thứ Hai 16/11, Tổng thống Pháp François Hollande đã khẳng định: « Bachar Al Assad không thể là lối thoát trong một giải pháp chính trị, nhưng kẻ thù của chúng ta ở Syria chính là Daech ». Ông kêu gọi « tập hợp tất cả những ai có thể thực sự đấu tranh chống đội quân khủng bố này, trong khuôn khổ một liên minh quy mô và duy nhất ».

Như vậy kể từ nay, số phận của Assad đã trở nên thứ yếu. Các cường quốc trong đó có Hoa Kỳ, Nga và Liên hiệp Châu Âu, các quốc gia Ả Rập, Iran hôm 14/11 đã thỏa thuận về lịch trình chuyển đổi chính trị tại Syria để lập ra một chính phủ chuyển tiếp trong vòng sáu tháng tới, và tổ chức bầu cử trong vòng 18 tháng. Liên minh chống thánh chiến cần phải vượt qua những bất đồng quan trọng về số phận của Tổng thống Syria và về các mục tiêu không kích.

Một liên minh thực sự ?

Cho đến nay, chỉ có tổ chức Nhà nước Hồi giáo và Mặt trận Al Nosra có tên trong danh sách của Liên Hiệp Quốc về các nhóm khủng bố. Đa số các nhân tố ở Syria có các ưu tiên khác hơn là tiêu diệt IS.

Đối với Nga cũng như Iran, vấn đề Assad không thể là điều kiện tiên quyết. Việc can thiệp quân sự của Nga nhằm ngăn cản sự sụp đổ của chính quyền Syria. Còn theo cách nhìn của Ả Rập Xê Út, kẻ thù chính là Iran, nên việc Ả Rập Xê Út hỗ trợ các nhóm vũ trang ở Syria là nhằm ngăn ngừa chiến thắng của chế độ được Teheran và Hezbollah ở Liban ủng hộ.

Mục tiêu ưu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ là tránh việc thành lập một định chế tự trị Kurdistan tại Syria dọc theo biên giới nước mình, còn tại Irak, chính phủ do phái Shia thống trị không muốn chia sẻ quyền lực với thiểu số Sunni theo yêu cầu của phương Tây.

Về phần các nhóm đối lập vũ trang (khoảng 1.500 nhóm, theo như CIA, mà các nhóm mạnh nhất theo phong trào salafit), họ chỉ đoàn kết lại nhằm hạ bệ Bachar Al Assad. Tổng thể phức tạp này khiến việc thành lập liên minh chống thánh chiến duy nhất thêm khó khăn.

Tiến hành các hoạt động vũ trang mãnh liệt hơn

Hôm thứ Hai, Tổng thống Hollande đã khẳng định « Vấn đề không phải là kìm hãm, mà là tiêu diệt Daech ». Ngay lập tức Pháp đã tiến hành hai đợt không kích xuống Rakka, sào huyệt của bọn IS.

Với 24 phi cơ tiêm kích ném bom gồm 16 chiếc Rafale và 8 chiếc Super-Etandard mang theo, hàng không mẫu hạm Charles De Gaulle đang trên đường đến khu vực phía đông Địa Trung Hải sẽ tăng gấp ba năng lực oanh kích của Không quân Pháp, mà hiện nay chỉ dựa vào 6 chiếc Mirage 2000 và 6 phi cơ Rafale tại căn cứ ở các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất và Jordani. Pháp và Mỹ tăng cường trao đổi tin tình báo về các mục tiêu.

Về phía Nga, Vladimir Putin sau khi công nhận chiếc máy bay A321 của Nga bị rơi tại sa mạc Sinai là do khủng bố đặt bom, đã loan báo đẩy mạnh không kích và ra lệnh cho Hải quân Nga « hợp tác với đồng minh Pháp ». Hôm qua, các máy bay Nga đã oanh kích các vị trí của IS tại Rakka và Deirr Ez Zor tại Syria, trong khi trước đây bị chỉ trích là đánh vào phe nổi dậy ôn hòa chống Assad.

Theo các chuyên gia, kể từ đầu chiến dịch Chammal chống IS vào ngày 19/09/2014, Không quân Pháp đã oanh kích 288 vụ trong đó chỉ có 8 vụ trên lãnh thổ Syria, chiếm có 3,5% trong toàn liên minh, hết sức khiêm tốn nếu so với tỉ lệ không kích của Mỹ là 80%. Nhưng có đến 75% phi vụ máy bay Mỹ không thả bom vì sợ gây thiệt hại cho dân thường.

Các phi cơ Pháp bay trên độ cao đáng kể, chỉ có thể nhắm vào những mục tiêu cố định, chứ không thể tấn công xe cộ hay các nhóm quân cơ động. Pháp không triển khai trực thăng chiến đấu và không có các máy bay tương tự như A10 của Mỹ (có thể tấn công xe tăng, xe bọc thép), hay máy bay không người lái.

Phương Tây cũng như Nga đều không muốn can thiệp trên bộ, và không có bất kỳ nước Ả Rập nào sẵn sàng đưa bộ binh đến chiến đấu chống IS. Một chiến dịch trên bộ để tái chiếm các lãnh thổ bị quân thánh chiến chiếm đóng tại Syria và Irak không thể thực hiện được nếu không có được sự thỏa thuận với Ả Rập Xê Út và Iran.

Tăng cường hợp tác tình báo

Để đối phó với một tổ chức khủng bố như IS, trong một cuộc chiến bất cân xứng giữa một Nhà nước với một tổ chức không lãnh thổ lẫn quân đội cụ thể, tất cả các nhà quan sát đều cho rằng tình báo là chìa khóa của mọi thành công, hoặc thất bại.

Theo giám đốc CIA, các mạng lưới khủng bố đều được huấn luyện và biết cách ẩn giấu các hoạt động của chúng. Như vậy các chính quyền châu Âu đứng trước thử thách rất lớn là giám sát các quân thánh chiến từ Irak và Syria trở về. Cần phải có sự hợp tác nhịp nhàng giữa các nước đang bị bọn khủng bố nhắm đến, đặc biệt là các nước có thái độ còn chần chừ như Thổ Nhĩ Kỳ mà vùng tiếp giáp với Syria thường là nơi quân thánh chiến xâm nhập.

Hướng thứ hai là tăng cường ngân sách cho cảnh sát, hiến binh và cơ quan tình báo Pháp, như Thủ tướng Manuel Valls đã loan báo hôm qua. Tại Anh, trước đó một hôm, Thủ tướng David Cameron cũng thông báo ý định tuyển thêm 1.900 nhân viên tình báo và an ninh cho các cơ quan nội vụ (MI5), ngoại vụ (MI6), tình báo mạng (GCHQ), hiện nay đang có 12.700 người.

Căt đứt các nguồn tài chính

Trên lãnh vực kinh tế, tổ chức Nhà nước Hồi giáo có phương tiện tài chính hết sức dồi dào, một lợi thế vượt trội so với Al Qaida. IS đã chiếm được một lãnh thổ rộng đến 250.000 km2 trải dài từ Syria đến Irak, với 10 triệu dân, giáp giới với Thổ Nhĩ Kỳ và Jordani nên có thể xuất khẩu. IS chiếm được rất nhiều tài sản, cộng thêm nguồn thu thuế, và sau khi chiếm Mossoul năm 2014, đã trở thành sở hữu chủ một phần kho bạc Nhà nước Irak lên đến 400 triệu euro.

Hiện nay IS có nhiều nguồn tài chính. Theo hai nhà nghiên cứu Jean-Charles Brisard và Damien Martinez, chỉ riêng trong năm 2014, tổ chức khủng bố này đã thu vào đến 2,8 tỉ euro. Trong đó 55% từ tiền bán dầu khí, 12% là thuế đánh vào doanh nghiệp và địa phương, 10% từ sản xuất phốt-phát, 10% bán xi-măng, 7% xuất khẩu nông sản, 4% từ tiền chuộc các con tin và 2% là tiền ủng hộ từ các gia đình Ả Rập giàu có.

Ngoài ra còn phải kể đến việc bán cổ vật, bông vải, thậm chí T-shirt xuất qua đường Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng chủ yếu là dầu lửa, khi IS chiếm được khoảng 15 mỏ dầu ở Irak năm ngoái, có được các thiết bị, kỹ thuật viên tại chỗ và thừa hưởng hệ thống xuất khẩu do Saddam Hussein thiết lập trong thời kỳ bị cấm vận, do các công ty tư nhân phụ trách.

Việc cắt đứt các nguồn tài trợ này là điều khả thi. Phi cơ của đồng minh có thể oanh tạc các xe bồn chở dầu. Pháp lâu nay ủng hộ biện pháp này, nhưng Mỹ không muốn vì sợ các tài xế, hầu hết là người Thổ Nhĩ Kỳ, trở thành nạn nhân. Nhưng sau các vụ khủng bố vừa rồi ở Paris, chỉ trong hôm Chủ nhật rồi Hoa Kỳ đã không kích ồ ạt, phá hủy 116 xe bồn. Triệt để hơn, còn một giải pháp nữa là Thổ Nhĩ Kỳ đóng cửa không cho các xe bồn chở dầu chạy qua.

Giải độc chủ thuyết Hồi giáo cực đoan

Hàng ngàn thanh niên ở châu Âu đã đi Syria tham gia « thánh chiến » trong những năm gần đây do trở nên cực đoan vì bị đầu độc bởi các diễn văn đầy thù hận trên internet, bị ảnh hưởng từ các giáo sĩ, tiếp xúc với một tên khủng bố trong nhà tù…Làm thế nào để giải độc cho các thanh niên này ?

Một chuyên gia về thánh chiến cho rằng Pháp đã bị chậm trễ đến 10 năm so với Đức, Anh. Các nước Bắc Âu từ đầu những năm 2000 đã có kinh nghiệm dựa vào các nhân viên xã hội, giáo sĩ Hồi giáo, cảnh sát, chuyên gia…

Chẳng hạn hiệp hội Wegweiser ở Đức có trụ sở ở đối diện đền thờ Hồi giáo trong các khu phố bình dân. Thành viên gồm các nhân viên xã hội theo đạo Hồi được Bộ Nội vụ trả lương, và các tình nguyện viên. Họ đánh động ý thức về mối nguy của thánh chiến tại các địa điểm cầu nguyện, trường học, câu lạc bộ thanh niên.

Tại Anh và Hà Lan, chính quyền không ngần ngại nhờ đến những nhà thuyết giáo, với những bài giảng đạo khác hẳn những kẻ tuyển mộ quân thánh chiến. Nhưng Nhà nước Pháp lâu nay vẫn do dự với ý tưởng can thiệp vào lãnh vực tín ngưỡng, hay tài trợ cho những nhà thuyết giáo.

Bên cạnh đó là việc giám sát không gian internet. Tuy các trang web cực đoan đã bị đóng, nhưng Facebook và Twitter vẫn tiếp tục đưa những thông tin tuyên truyền cho thánh chiến.

Liên Hiệp Quốc phải đứng ra chống lại IS

Theo luật sư Roland Weyl, chuyên gia nghiên cứu về Hiến chương Liên Hiệp Quốc được thông qua cách đây 70 năm, thì chính tổ chức quốc tế này mới là nhân tố chính phải đứng lên phất cờ chống lại Daech.

Trả lời phỏng vấn của L’Humanité, chuyên gia này cho rằng IS không phải là một Nhà nước, mà là một băng nhóm vũ trang đang đe dọa hòa bình thế giới. Thế nên Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc phải can thiệp, chứ không phải Hoa Kỳ hay Pháp phải chịu trách nhiệm không kích. Chính Hội đồng Bảo an, với lực lượng quốc tế Liên Hiệp Quốc phải đứng ra diệt trừ IS.

Trước câu hỏi, liệu năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an có thể sử dụng quyền phủ quyết để cản trở việc áp dụng Hiến chương Liên Hiệp Quốc, luật sư Roland Weyl khẳng định, năm nước này không phải là ban lãnh đạo Liên Hiệp Quốc. Quyền phủ quyết không có trong Hiến chương, vì đi ngược lại với nguyên tắc bình đẳng giữa các quốc gia. Tuy trên thực tế có thể ngáng chân Hội đồng Bảo an, nhưng đối với IS, chuyên gia này không tin có một thành viên nào lại sử dụng quyền phủ quyết.

Nước Pháp và cuộc chiến trong bóng tối

Trong bài phân tích mang tên « Tổng thống Hollande và cuộc chiến trong bóng tối » đăng trên Le Figaro, tác giả Philippe Gélie nhận định, hiện nay quân đội Pháp giống như một đội quân mang găng tay trắng phải đối phó với những kẻ thù đang rình rập, phục kích khắp nơi

Người Pháp hiểu rằng không thể thắng được một cuộc chiến chỉ bằng không kích hay đưa bộ binh sang chiến đấu như Hoa Kỳ đã làm ở Irak năm 2003, mà đây là một trận chiến trong bóng tối trước IS. Theo tác giả, từ gián điệp, điềm chỉ viên, tình báo viên thâm nhập đến việc mã hóa thông tin hay các loại hoạt động bí mật khác đều có thể được tiến hành, để đối phó với những kẻ thù vốn không tôn trọng bất kỳ giá trị nào.

Người Anh đã dành những nỗ lực chính cho việc này, chứ không quan tâm đến việc « tôn trọng luật pháp » như Pháp vẫn ưu tư. Chỉ có như thế mới mong phá vỡ được các âm mưu khủng bố trước khi tiến hành. Tác giả bài viết bày tỏ hy vọng, một phần của kế hoạch được Tổng thống François Hollande đã không được tiết lộ trước Quốc hội lưỡng viện hôm thứ Hai ở điện Versailles.