Cuộc gặp giữa TT Mỹ Obama và lãnh đạo TC Tập Cận Bình sẽ không có gì “đột phá”
Tác giả: Hà Thanh Liên – Dịch giả: Hannah – 18 Tháng Chín , 2015
Tổng thống Mỹ Barack Obama (trái) bắt tay cùng Chủ tịch TC Tập Cận Bình, ngày 6 tháng 9 năm 2013, tại St Petersburg, Nga (ảnh Xinhua)
Chuyến viếng thăm cấp quốc gia đến Hoa Kỳ của lãnh đạo TC Tập Cận Bình khiến nhiều phương tiện truyền thông nước ngoài suy đoán về các chủ đề tiềm năng được đưa ra thảo luận trong cuộc hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama, từ những căng thẳng trong khu vực do các hoạt động của Bắc Kinh trên Biển Đông, vấn đề nhân quyền đến các vụ tấn công mạng.
Theo kết quả bầu chọn của Pew Center, các mối quan tâm khác trong quan hệ Trung-Mỹ gần đây bao gồm các vấn đề kinh tế nổi cộm như trái phiếu chính phủ Mỹ, sự chuyển dịch lao động sang TC, và thâm hụt thương mại của Mỹ.
Quyền con người, vấn đề nhập cư, và đường lưỡi bò 9 đoạn
Chắc chắn Mỹ sẽ thảo luận và xoáy sâu vào việc các luật sư nhân quyền bị giam giữ như Vương Vũ, Cao Du và một danh sách ân xá cũng có thể được đề xuất. Nhìn vào các cuộc họp vừa qua, những nỗ lực này không có khả năng đem lại kết quả. Có lẽ Bắc Kinh sẽ thể hiện sự “chân thành” và ân xá tù nhân Cao Du đang mắc trọng bệnh.
Các vấn đề xung quanh việc tranh cãi “đường lưỡi bò” thực sự chỉ là một cuộc đấu tranh quyền lực đối với những người đóng vai trò quyết định trong khu vực.
Tấn công mạng là một chủ đề nóng khác. Thông tin từ tình báo Mỹ về ranh giới mập mờ giữa hoạt động của quân đội TC và khối doanh nghiệp sẽ chỉ gặp phải sự phản đối từ Bộ Ngoại giao TC và những lời hùng biện từ Bắc Kinh, vì họ [Mỹ] không nắm một ai như Snowden thứ hai trong tay.
Ngay cả vấn đề xoay quanh “đường lưỡi bò” gây tranh cãi khẳng định tuyên bố của Bắc Kinh ở Biển Đông cũng có thể sẽ không đi đến đâu, bởi vì đó thực sự chỉ là một cuộc đấu tranh quyền lực đối với những người đóng vai trò quyết định trong khu vực.
Chủ đề dân nhập cư bất hợp pháp TC có thể sẽ được nêu lên tại hội nghị thượng đỉnh của Tập và ông Obama. Theo cơ quan di trú Hoa Kỳ, có khoảng 39.000 người TC ở Mỹ đang chờ trục xuất do cư trú trái phép, trong đó có 900 trường hợp “tội phạm bạo lực”. Có khả năng TC sẽ yêu cầu dẫn độ các quan chức trốn truy nã vì tham nhũng như Lệnh Hoàn Thành (em trai của quan chức cao cấp Lệnh Kế Hoạch đã bị phế truất) và Quách Văn Quý.
Vấn đề kinh tế
Khi các nhà sản xuất Mỹ rút khỏi thị trường lao động ngày càng đắt đỏ của TC cùng với vốn đầu tư và trang thiết bị sản xuất, nỗi ám ảnh người TC lấy đi công ăn việc làm của người Mỹ hiện nay không còn là một vấn đề đáng quan tâm. Khẩu hiệu “Made in USA, Again” do Tập đoàn Tư vấn Boston khởi xướng vào tháng 5 năm 2011 đang trở thành hiện thực, khi TC đang đối mặt với việc các nhà máy đóng cửa sản xuất và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao do đầu tư nước ngoài thu hẹp.
Trong năm 2010, phó thủ tướng Trương Đức Giang tiết lộ rằng các công ty nước ngoài cung cấp khoảng 45 triệu công ăn việc làm cho TC, và con số này lên đến hàng trăm triệu nếu tính đến các doanh nghiệp trong nước làm việc gián tiếp cho các nhà đầu tư quốc tế. Đối với TC, mất đi một phần ba hoặc một nửa trong số này thì thật là một cơn ác mộng.
Trong khi đó, các công ty TC ở Mỹ đã tuyển dụng 80.000 người, tăng đáng kể từ con số 15.000 năm 2010 và hầu như là 0 vào năm 2000.
Điều đáng lo ngại nhất là thâm hụt thương mại Mỹ đối với đối tác TC. Đây là hậu quả trực tiếp của việc chấp nhận TC như một thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Theo một báo cáo về hải quan của TC ngày 8 tháng 9, nhập khẩu và xuất khẩu của hai nước tiếp tục giảm trong tháng 8. Tổng doanh thu xuất khẩu đạt 197 tỷ USD, giảm 5,5 phần trăm. Kim ngạch xuất khẩu giảm chủ yếu là do sự suy giảm thương mại với Liên minh châu Âu và Nhật Bản, nhưng xuất khẩu sang Hoa Kỳ và các nước ASEAN vẫn duy trì tăng trưởng.
Thương mại Trung-Mỹ chiếm 14,1% tổng giá trị ngoại thương của TC, ở mức 355 tỷ USD, tăng 2 phần trăm.
Xuất khẩu TC sang Mỹ đạt tổng cộng 250 tỷ USD, tăng 5,9 phần trăm, trong khi nhập khẩu lên tới 93,75 tỷ, giảm 7,4 phần trăm.
Hoa Kỳ đã chỉ trích chính phủ TC làm trầm trọng thêm thâm hụt thương mại của họ bằng cách trợ giá xuất khẩu cho các doanh nghiệp trong nước (bán phá giá) trong khi đánh thuế cao nhập khẩu của Mỹ kết hợp với kiểm soát ngoại hối. Nhưng khi TC gia nhập WTO, không có yêu cầu cụ thể về chính sách ngoại hối của TC, và các vấn đề như trợ cấp chính phủ chỉ có thể được giải quyết bằng cách khởi xướng cơ chế tranh chấp nội bộ của WTO.
Hy vọng các cuộc đàm phán như vậy để thuyết phục TC bãi bỏ trợ giá và giảm thuế hầu như là không thể; trong bối cảnh suy thoái kinh tế hiện nay của TC, thậm chí điều này còn khó xảy ra hơn. Bất kỳ lời hứa nào của TC cũng chỉ là hứa suông.
Nắm giữ trái phiếu chính phủ Mỹ của TC: mối quan tâm chung
Nắm giữ đô la Mỹ trong dự trữ ngoại hối là một thực tế phổ biến trong các nước thị trường mới nổi, và trái phiếu chính phủ Mỹ thường là lựa chọn tốt nhất. TC hiện đang nắm giữ một lượng trái phiếu chính phủ chỉ đứng thứ hai sau Nhật Bản. Vào tháng 2 năm nay, tổng số trái phiếu chính phủ và chứng khoán Mỹ mà TC nắm giữ là 1,2 ngàn tỉ USD, chỉ hơi thấp hơn so với Nhật Bản.
Kể từ giữa tháng 8, khi TC công bố phá giá đồng nhân dân tệ, đô la Mỹ đã bị bán ra nhanh chóng. Để ổn định tỷ giá hối đoái của đồng nhân dân tệ và ngăn chặn đồng tệ mất giá, chính phủ TC đã bán khoảng 200 tỷ USD trái phiếu chính phủ.
Với khối lượng dự trữ ngoại hối mà TC nắm giữ, ảnh hưởng của TC trong việc bán trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ lớn hơn nhiều so với các nước khác. Trong năm tài chính vừa qua, trái phiếu chính phủ Mỹ đã giảm mỗi quý, vì các ngân hàng quốc doanh của TC phải mua vào nhân dân tệ để bình ổn tỷ giá hối đoái.
Đối với TC, để bảo vệ đồng tiền của mình khỏi tác động mất giá là rất quan trọng; hơn nữa, nước Mỹ bây giờ cũng thấy rằng hậu quả của việc nhân dân tệ mất giá không có nghĩa là có lợi. Cả hai bên đều có một “lợi ích chung” trong trái phiếu chính phủ Mỹ.
Tóm lại, không có gì để mong đợi nhiều từ chuyến thăm Mỹ sắp tới cua Tập Cận Bình. Những xung đột về lợi ích kinh tế khiến họ sẽ chỉ đồng thuận và hợp tác trên các chủ đề mơ hồ như biến đổi khí hậu, “chân thành”, và danh sách những “kỳ vọng”.