Cộng đồng ‘chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc’ nghĩa là gì?
13 tháng 12 2023
Việt Nam và Trung Quốc đồng ý xây dựng ‘cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam – Trung Quốc’ khi Chủ tịch Tập Cận Bình trở lại Hà Nội sau sáu năm.
Hai nước đã không sử dụng cụm từ ‘cộng đồng chung vận mệnh’, một sáng kiến do nhà lãnh đạo Trung Quốc đề xướng cách đây 10 năm, khi mới lên nắm quyền.
Về ngôn từ, “nhất trí xây dựng” có thể hiểu đây mới là sự khởi đầu của một quá trình.
Chuyến đi của ông Tập diễn ra chỉ ba tháng sau khi Việt Nam và Mỹ đã tuyên bố nâng cấp mối quan hệ lên tầm ‘đối tác chiến lược toàn diện’, ngang bằng với Trung Quốc.
Chủ tịch Tập Cận Bình sang thăm để cải thiện quan hệ Trung-Việt ‘vừa yêu vừa ghét’
Chủ tịch Tập Cận Bình muốn thấy Việt Nam trong ‘bức tranh’ của trật tự Trung Hoa
Có khác nhau?
Trả lời BBC News Tiếng Việt trước chuyến thăm của ông Tập Cận Bình, Giáo sư Steve Tsang, từ Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Trường nghiên cứu Phương Đông và châu Phi (SOAS), trực thuộc Đại học London giải thích về khái niệm này, “Khái niệm gọi là ‘Cộng đồng cùng chia sẻ tương lai’ là thể hiện chưa đúng [misrepresentation] từ cụm từ gốc của Trung Quốc mà Tập Cận Bình đã dùng, đó là ‘Cộng đồng chung vận mệnh của nhân loại’.
Tập Cận Bình đề cập nếu là một phần của nhân loại thì nên tham gia cộng đồng chung vận mệnh đó.”
Nhiều người cho rằng ‘cộng đồng chia sẻ chung tương lai’ khác với ‘cộng đồng chung vận mệnh’.
Tuy nhiên trong Trung văn, khái niệm của có gốc ngữ nghĩa rộng hơn quan hệ hai nước: ‘cộng đồng chung vận mệnh’ là 人类命运共同体-renlei mingyun gongtongti – nhân loại vận mệnh cộng đồng thể, là đoạn ngắn của cả cụm từ về nhân loại mà phía TQ dịch sang tiếng Anh là ‘community of common destiny of mankind’ (CCD).
Giáo sư Alexander L Vuving, Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á – Thái Bình Dương Daniel K. Inouye đánh giá trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) rằng ‘cộng đồng chia sẻ tương lai’ chính là ‘cộng đồng chung vận mệnh’, và Trung Quốc đã thay đổi cách dịch nghĩa để tránh những ý nghĩa tiêu cực về ‘chung một vận mệnh’.
‘Cộng đồng chung vận mệnh’ CCD là gì và vì sao TQ muốn VN đi theo?
Giáo sư Alexander L Vuving cũng đưa ra một ẩn dụ “cây tre Việt Nam đang bị Gấu trúc Trung Quốc xơi từng miếng một”.
Reuters ngày 12/12 dẫn lời một nhà ngoại giao từ Hà Nội, nhận định “một tuyên bố, nhiều cách dịch,” khi nói đến cách diễn dịch cụm từ ‘cộng đồng chung vận mệnh’ này.
Như vậy Việt Nam đã trở thành quốc gia thứ tám, và có lẽ là cuối cùng trong Đông Nam Á tham gia cộng đồng do Trung Quốc dẫn đầu, sau Lào, Campuchia, Myanmar, Thái Lan, Brunei, Malaysia, và Indonesia. Giới quan sát nhận định, hai quốc gia còn lại trong ASEAN chưa tham gia cộng đồng này gồm Singapore và Philippines, và khó có khả năng hai quốc gia này tham gia trong tương lai.
Có thể thấy một khác biệt trong tuyên bố chung xây dựng ‘cộng đồng chia sẻ tương lai’ giữa Trung Quốc và Thái Lan hồi tháng 11/2022.
Cụ thể, tựa đề tuyên bố chung thay vì “đồng ý xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai’, thì chỉ nêu “working towards” (có nghĩa là “hướng tới”) vì “tăng cường ổn định, thịnh vượng và bền vững”.
Trước đó, theo quan sát của BBC trên trang Facebook và YouTube của BBC News Tiếng Việt, dư luận đã phản ứng mạnh mẽ trước cụm từ “cộng đồng chung vận mệnh”, và phản đối việc Việt Nam tin tưởng, cùng chung một vận mệnh với quốc gia láng giềng khổng lồ phương bắc sau một ngàn năm Bắc thuộc và những khác biệt trong điều Bắc Kinh nói và làm trong các năm qua.
Trước đó, Giáo sư Alexander L Vuving đánh giá với BBC về cộng đồng này như sau, “Chúng ta cứ hiểu cộng đồng này là một cái bình không có rượu. Trung Quốc rao bán cái bình, nhưng chưa đổ rượu vào. Cái bình rất đẹp, và được quảng cáo rất hay, nói về những điều hay ho lắm, nào là Hiến chương Liên Hiệp Quốc, những điều mọi người đều mong ước cả… Thế nhưng rượu thì chưa đổ. Các nước thì đôi khi bị ép quá thì họ cứ nhận cái bình đã, Trung Quốc sẽ rót rượu vào sau.”
Ngoài ra việc xây dựng cộng đồng này được hai nước tuyên bố sẽ “phù hợp với Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế”.
Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng, nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế làm việc cho Quỹ Taiwan NextGen Foundation, Đài Bắc bình luận với BBC về ý này, “Việc thêm một đoạn khá dài và chi tiết như vậy rõ ràng có chủ đích và khá khéo léo, có thể nhằm “trấn an” người dân trong nước và cộng đồng quốc tế rằng Việt Nam sẽ tôn trọng và bám sát vào các nguyên tắc nêu trên trong quá trình xây dựng cộng đồng với Trung Quốc. Qua đó, ta có thể thấy Việt Nam – dù là quốc gia láng giềng nhỏ hơn so với Trung Quốc – vẫn “tôn trọng” Bắc Kinh – nhưng khéo léo không quá “nhún nhường” cường quốc này. Nói cách khác, Việt Nam vẫn nỗ lực tối đa để duy trì quan hệ ổn định với nước láng giềng lớn hơn, song song với đảm bảo không gian sinh tồn với các nguyên tắc và giá trị đan xen”, Tiến sĩ Sáng nhận định.
Reuters ngày 12/12 dẫn lời Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp từ Viện Iseas-Yusof Ishak ở Singapore đánh giá việc Việt Nam và Trung Quốc đồng ý xây dựng ‘Cộng đồng chia sẻ tương lai’ là “mang tính biểu tượng”.
“Việc Việt Nam thiếu niềm tin với Trung Quốc có gốc rễ sâu xa, và từ quan điểm của người dân Việt Nam, hầu như không có chuyện “chia sẻ chung vận mệnh” giữa hai nước trong bối cảnh Trung Quốc vẫn tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết Biển Đông”, ông nói.
‘Cộng đồng chung vận mệnh’ là mối bận tâm lớn của Chủ tịch Tập Cận Bình khi thăm Việt Nam?
36 văn bản thỏa thuận hợp tác, thay vì 45
Hình ảnh cây tre Việt Nam xuất hiện trong buổi thưởng trà hôm qua giữa ông Trọng và ông Tập cũng gây chú ý dư luận.
Tại tiệc trà, các loại trà đã được lựa chọn từ những vùng trà nổi tiếng ở Việt Nam như Hà Giang, Yên Bái, Mộc Châu (Sơn La), Lai Châu và Thái Nguyên, theo truyền thông nước này.
Một chuyên gia về quan hệ ngoại giao Việt – Trung trong nhiều năm qua nói với BBC News Tiếng Việt với điều kiện ẩn danh về hình ảnh bonsai Lưỡng long tranh châu làm nền trong buổi thưởng trà.
“Trong tâm thức người dân Việt Nam, Rồng có vị trí đặc biệt về văn hoá, tín ngưỡng, đó là biểu tượng cho quyền uy tuyệt đối của các đấng Thiên Tử. Rồng cũng đứng đầu trong tứ linh “Long, Lân, Quy, Phượng”. Hình ảnh Rồng cũng xuất hiện thuở sơ khai với sự tích “con rồng, cháu tiên” và tập quán trồng lúa nước, trong đó Rồng đóng vai trò giúp gió mưa thuận hoà.
Hình tượng hai con rồng là biểu tượng lực Âm – Dương cân bằng, hạt châu lại là biểu tượng của thái cực, là biểu tượng của vũ trụ. Đây chính là biểu tượng của một trong hai thế lực âm (hoặc dương) đang chi phối vũ trụ (âm thịnh thì dương suy hoặc ngược lại). Còn bonsai Lưỡng long tranh châu làm khung nền khi tiếp Tổng Bí thư Tập Cận Bình thì quá xấu. Điều này sẽ làm khách thấy được “trình độ của Việt Nam”.
Ngoài ra hình ảnh cây tre của Việt Nam trong buổi thưởng trà, cũng được giới quan sát cho rằng mang dụng ý về phong cách ngoại giao cây tre mà ông Trọng nhấn mạnh trong những năm qua, dù có hiệu quả hay không, có thể vẫn là câu hỏi lớn trong những năm tới trước sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các siêu cường.
VN hưởng lợi khi TQ đầu tư vào Campuchia và Lào theo trục ‘đông-tây’
Hôm nay cũng là ngày cuối cùng ông Tập Cận Bình thăm Việt Nam.
Việt Nam và Trung Quốc cũng đã ký kết 36 văn bản thỏa thuận hợp tác, ít hơn con số 45 văn bản được đề xuất trước đó, theo nguồn tin từ một quan chức Việt Nam nói với Reuters, và không bao gồm các thỏa thuận liên quan đến khoáng sản quý và đất hiếm mà ông Tập đã hối thúc trước đó.
Các thỏa thuận bao gồm hai biên bản ghi nhớ về phát triển tuyến đường sắt xuyên biên giới, bao gồm hợp tác viện trợ phát triển đường sắt qua biên giới Việt Nam – Trung Quốc.
Quan chức hai nước trước đó đã ra sức thúc đẩy về một tuyến kết nối đường sắt nối liền thành phố Côn Minh của Trung Quốc và cảng Hải Phòng của Việt Nam, đi qua các khu vực giàu đất hiếm của Việt Nam, giúp tăng tốc việc nhập khẩu nguyên vật liệu từ Trung Quốc sang Việt Nam để lắp ráp, mở rộng hiệu quả Sáng kiến ‘Vành đai và Con đường’ (BRI) do Trung Quốc khởi xướng.
Hiện chưa rõ quy mô, và các điều khoản trong các khoản vay của Bắc Kinh dành cho Hà Nội sẽ ra sao liên quan đến dự án đường sắt này.
Cho đến nay, chỉ có tuyến đường sắt đô thị của Hà Nội là dự án duy nhất tại Việt Nam nhận các khoản vay từ Sáng kiến ‘Vành đai và Con đường’ (BRI) và không bị dánh nhãn là một phần của sáng kiến này, trong bối cảnh tâm lý ‘chống Trung’ ở Việt Nam.
Hai quốc gia cũng đồng ý cùng thúc đẩy sáng kiến “hai hành lang, một vành đai kinh tế”, là thuật ngữ từ phía Việt Nam dành cho các cơ sở hạ tầng do Trung Quốc hậu thuẫn.
Chuyến đi của ông Tập Cận Bình đến Việt Nam cũng được cho sẽ tăng cường các kế hoạch được cho là Con đường tơ lụa kĩ thuật số (Digital Silk Road), và hai quốc gia đã ký một vài thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực viễn thông và nền kinh tế số.
Nội dung của các thỏa thuận này vẫn không rõ ràng và giới chức tuyên bố việc tăng cường hợp tác viễn thông có thể bao gồm các cơ sở hạ tầng kỹ thuật số như mạng 5G và những tuyến cáp quang dưới biển.
Chủ tịch Tập Cận Bình sang thăm để cải thiện quan hệ Trung-Việt ‘vừa yêu vừa ghét’
https://youtu.be/JQneP2hkTCE