Công bằng, không chỉ là Dân chủ, là chìa khóa để vượt qua thế giới bị chia rẽ.

Nikkei Fairness Index sàng lọc các quốc gia đáng tin cậy hoặc rủi ro như các đối tác thương mại

Văn phòng Liên Hợp Quốc tại Geneva. Các cuộc xung đột như sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine ngày càng chia rẽ thế giới và làm chậm quá trình toàn cầu hóa. © Reuters
Biên tập viên Nikkei – 01/01/2023 03:59 JST

TOKYO – Toàn cầu hóa đang bị đình trệ khi các cuộc xung đột, bao gồm cả sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và cuộc xâm lược Ukraine của Nga, ngày càng chia rẽ thế giới. Tuy nhiên, các doanh nghiệp và người dân đôi khi sửa chữa những chia rẽ như vậy khi họ tìm kiếm con đường phát triển ở nước ngoài. Để chèo lái thế giới bị chia cắt này, “sự công bằng” sẽ là kim chỉ nam chính cho tất cả mọi người.

Tại biên giới Hoa Kỳ-Mexico, bên cạnh các làn đường dành cho “Xe tải rỗng” và “Hàng dễ hỏng lạnh” là biển báo ghi “Tesla”.

Cửa khẩu biên giới ở thành phố Columbia, thuộc bang Nuevo Leon phía bắc, là cửa ngõ dẫn đến nhà máy của gã khổng lồ xe điện ở Austin, Texas.

Làn đường đặc biệt, được đưa ra vào mùa xuân năm ngoái, giúp giao thương suôn sẻ hơn ở biên giới mà cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã cố gắng đóng cửa. Chính quyền của Trump không chỉ xây dựng các bức tường vật lý mà còn giúp Hoa Kỳ dễ dàng áp đặt mức thuế 2,5% đối với phụ tùng ô tô Mexico bằng cách thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ bằng hiệp định thương mại Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA).

Bất chấp những rào cản, các bộ phận tốt và rẻ của Mexico rất quan trọng đối với ngành sản xuất xe điện. Làn đường Tesla tượng trưng cho sự phụ thuộc lẫn nhau của hai nền kinh tế. Thương mại song phương của họ đạt mức cao kỷ lục 660 tỷ USD vào năm 2021.

Hơn nữa, một cây cầu đường sắt mới dự kiến sẽ được xây dựng qua biên giới ở Texas vào năm 2024. Trên thực tế, bức tường của Trump đang biến mất.

Làn đường Tesla, thứ hai từ trái sang, tượng trưng cho sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa Hoa Kỳ và Mexico. (Ảnh của Hiromi Sato)

Trong khi các doanh nghiệp ở Bắc Mỹ đang hàn gắn sự chia rẽ có động cơ chính trị đó, thì những doanh nghiệp ở Châu Âu hiện đang phải hứng chịu một sự chia rẽ mới do cuộc chiến ở Ukraine gây ra.

Một ví dụ điển hình là trung tâm mua sắm gọn gàng tên Zsar — có nghĩa là “hoàng đế” trong tiếng Nga — ở miền nam Phần Lan, cách biên giới Nga 2 km. Trung tâm thương mại 4 năm tuổi này đã nộp đơn xin phá sản vào tháng 10 sau khi chính phủ Phần Lan hạn chế nghiêm ngặt người Nga nhập cảnh do lo ngại về an ninh, làm cạn kiệt dòng người mua sắm từ bên kia biên giới.

Trung tâm mua sắm Phần Lan không đơn độc. Để trả đũa các lệnh trừng phạt của phương Tây, Nga gần đây đã cắt nguồn cung cấp khí đốt thông qua đường ống Nord Stream vận chuyển khí đốt của Nga sang Đức, khiến giá khí đốt ở châu Âu tăng vọt chưa từng thấy, phủ bóng đen lên nền kinh tế và đời sống người dân.

Với sự cạn kiệt của các mỏ dầu ở Biển Bắc trong tương lai gần, việc châu Âu chuyển hướng cung cấp năng lượng sang nước Nga tiếp giáp có vẻ hợp lý. Tuy nhiên, khi nhìn lại, nguy cơ phụ thuộc vào Nga đã cao trong nhiều năm, đặc biệt là khi Tổng thống Vladimir Putin ở Điện Kremlin và Moscow có lập trường bá quyền trong ngoại giao.

Chúng ta đã bỏ lỡ điều gì? Có lẽ có một mối quan hệ nhân quả đơn giản đang hoạt động ở đây: rằng bất kỳ hoạt động kinh tế nào, dù hiệu quả đến đâu, sẽ phải trả giá nếu nó thiếu công bằng.

Nikkei đã biên soạn Chỉ số Công bằng, đánh giá 84 quốc gia và khu vực trên thế giới và cho điểm từ 0 đến 100 bằng cách sử dụng 10 chỉ số dựa trên dữ liệu từ các tổ chức tư vấn và các tổ chức khác: ba chỉ số về ổn định chính trị và luật pháp, ba chỉ số về nhân quyền và môi trường, và bốn cho tự do kinh tế.

Ba quốc gia Bắc Âu và Thụy Sĩ đứng đầu danh sách, tiếp theo là Nhật Bản ở vị trí thứ 11 và Hoa Kỳ ở vị trí thứ 17. Trung Quốc, Nga và Iran ở gần đáy. Giống như sự phụ thuộc của châu Âu vào năng lượng của Nga đã phản tác dụng, giao dịch với các quốc gia có xếp hạng công bằng thấp sẽ được coi là rủi ro trong tương lai.

Tsuneo Watanabe, một thành viên cao cấp của Tổ chức Hòa bình Sasakawa có trụ sở tại Tokyo, cho biết ông thấy chỉ số này hữu ích và nói thêm: “Các cơ quan nghiên cứu của Hoa Kỳ có xu hướng đánh giá các quốc gia khác trên cơ sở liệu họ có dân chủ hay không. Nhưng thế giới không bị chi phối bởi trục dân chủ so với chủ nghĩa độc đoán.”

Banri Ito, giáo sư tại Đại học Aoyama Gakuin của Nhật Bản, cho biết: “Các quốc gia thuộc khối thịnh vượng chung đã xây dựng các quy tắc về thương mại và tài chính xếp hạng cao trong bảng xếp hạng, điều này có ý nghĩa, bởi vì ý tưởng về sự công bằng làm nền tảng cho triết lý của các quy tắc.” Ông cũng gợi ý rằng chỉ số “sẽ tốt hơn nếu chúng tôi bổ sung các biện pháp quan trọng đối với hoạt động kinh doanh thực sự, chẳng hạn như quản trị chính phủ và tham nhũng ở mỗi quốc gia.”

Quá trình tái cơ cấu hoạt động kinh tế tập trung vào sự công bằng, chứ không phải hiệu quả kinh tế, đã bắt đầu.

Một tòa nhà khổng lồ màu bạc đã mọc lên giữa vùng hoang vu vô tận ở bang Arizona phía tây Hoa Kỳ: một nhà máy đánh dấu một sự thay đổi lớn đối với Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan, nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới.

Do hiệu quả kinh tế là ưu tiên hàng đầu của các công ty kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, TSMC từ lâu đã coi việc sản xuất ở Hoa Kỳ là tốn kém về lao động và các chi phí khác. Nhưng công ty hiện đã quyết định chấp nhận một số chi phí để tránh tập trung vào hòn đảo quê hương của mình. Nó cũng xem xét việc xây dựng nhà máy châu Âu đầu tiên ở Đức.

Đó là vào giữa thế kỷ 19 khi Vương quốc Anh bãi bỏ Luật ngô, luật đã bảo vệ nông dân của họ khỏi hàng nhập khẩu rẻ hơn và chuyển sang thương mại tự do. Nhưng khi nền kinh tế toàn cầu chững lại vào đầu thế kỷ 20, sự chia rẽ giữa các cường quốc ngày càng sâu sắc và động lực xây dựng các khối kinh tế ngày càng mạnh mẽ, dẫn đến hai cuộc chiến tranh thế giới.

Để không lặp lại những sai lầm tương tự, điều cần thiết là lấy sự công bằng làm nền tảng để hàn gắn khoảng cách. Các phán quyết hàng ngày của các công ty và cá nhân hiện được kỳ vọng sẽ hạn chế một chủ nghĩa giáo điều chạy trốn không tôn trọng các quy tắc quốc tế hoặc nhân quyền. Điều này cũng có thể mở ra cánh cửa đến một thế giới mới vượt ra ngoài sự phân đôi giữa dân chủ và độc tài.

Chỉ số công bằng Nikkei của các quốc gia và khu vực

Nikkei Fairness Index of countries and regions

*The total score may not match the sum of the three components because of rounding.

*Tổng số điểm có thể không khớp với tổng của ba thành phần do làm tròn thành số chẳn

10 Chỉ số bao gồm trong chỉ số công bằng Nikkei

<Sự ổn định về chính trị và luật pháp>

Quy trình bầu cử, từ Freedom House
Pháp quyền, từ Ngôi nhà Tự do
Đa nguyên chính trị và tham gia, từ Freedom House

<Nhân quyền và môi trường>

Tự chủ cá nhân và quyền cá nhân, từ Freedom House
Hoạt động môi trường, từ Đại học Yale
Tin tưởng vào người khác, từ Global Change Data Lab

<Tự do kinh tế>

Quyền tài sản, từ  the Heritage Foundation
Tự do thương mại, từ  the Heritage Foundation
Tự do lao động, từ  the Heritage Foundation
Tự do tài chính, từ the Heritage Foundation

Lê Văn dịch lại

• Share Post
• Twitter
• Facebook
• Google +1
• Email