Con đường quyền lực lớn hơn của Tập Cận Bình đi qua Đài Loan
Chủ tịch Trung Quốc không chỉ cho Joe Biden lộ trình ‘lãnh đạo trọn đời’ của mình
Tập Cận Bình và Joe Biden không phải là những người bạn như họ từng nghĩ. (Nikkei dựng phim/AP/Reuters)
KATSUJI NAKAZAWA, Nikkei senior staff writer NOVEMBER 17, 2022 04:00 JST
Katsuji Nakazawa là một nhân viên cấp cao và là biên tập viên có trụ sở tại Tokyo tại Nikkei. Ông đã dành bảy năm ở Trung Quốc với tư cách là phóng viên và sau đó là trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông là người nhận giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Vào cuối tháng 10, nhiều công ty nước ngoài hoạt động tại Đài Loan đã bắt đầu chuẩn bị kế hoạch sơ tán trong trường hợp chiến tranh nổ ra. Cuộc tranh luận tại Đại hội toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc vừa bế mạc gần đây có một phần lớn liên quan đến xu hướng này.
Chủ tịch Tập Cận Bình đã giành được nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là nhà lãnh đạo hàng đầu, nhưng bóng ma chiến tranh vẫn còn đeo bám.
Đó là bởi vì Tập Cận Bình đã không đạt được mục tiêu cuối cùng của mình là giữ vai trò lãnh đạo suốt đời — mặc dù đã sắp xếp các nhà lãnh đạo hàng đầu với các đồng minh của mình và có được quyền lực tối thượng.
Các công ty nước ngoài giờ đây phải lo lắng liệu một sự thống nhất vũ trang của Đài Loan có trở thành một lựa chọn để thực hiện mục tiêu cuối cùng đó hay không.
Việc thống nhất Đài Loan chắc chắn sẽ đưa Tập ngang hàng với Mao Trạch Đông về thành tích và cho phép ông ta giành được nhiệm kỳ thứ tư tại đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, vào năm 2027. Hơn nữa, giấc mơ phục hồi chức vụ chủ tịch đảng – mà Mao đã nắm giữ cho đến nay cái chết của ông — cuối cùng có thể trở thành sự thật thông qua một cuộc sửa đổi quyết liệt hơn nữa điều lệ đảng trong thời gian 5 năm.
Những người ra quyết định hàng đầu của Trung Quốc đều đứng sau Tập Cận Bình. (Ảnh của Yusuke Hinata)
Tập Cận Bình đã cho thấy rằng ông hoàn toàn ổn với việc bỏ qua tính hợp lý của kinh tế để theo đuổi “sự thịnh vượng chung”. Nhà lãnh đạo dường như không hề bối rối trước sự suy thoái kinh tế mà các chính sách của ông đã gây ra.
Cách tiếp cận da dày của anh ta khiến mọi người tự hỏi liệu anh ta có phi lý trong chính sách an ninh và đạt được lựa chọn Đài Loan hay không.
“Kể từ nửa cuối tháng 10, chúng tôi đã nhận được vô số câu hỏi từ trụ sở chính về kế hoạch duy trì hoạt động kinh doanh của chúng tôi”, một giám đốc điều hành công ty nước ngoài tại Đài Loan cho biết. “Thật khó để hoàn thành bất kỳ công việc nào.”
Các công ty nước ngoài hoạt động ở Trung Quốc đại lục cũng chia sẻ quan điểm này, đặc biệt là ở tỉnh Phúc Kiến, ngay bên kia eo biển Đài Loan.
Có thể thống nhất Đài Loan vào năm 2027? Ngoài việc tổ chức đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, Trung Quốc năm đó sẽ kỷ niệm 100 năm thành lập quân đội.
Nếu có nguy cơ chiến tranh, dù nhỏ đến đâu, các công ty đa quốc gia hoạt động ở cả hai bờ eo biển Đài Loan sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chuẩn bị bằng cách lập kế hoạch sơ tán cẩn thận và duy trì hoạt động kinh doanh.
Trong một báo cáo trước đại hội toàn quốc vào tháng trước vào ngày 16 tháng 10, ông Tập tuyên bố rằng Trung Quốc “sẽ không bao giờ hứa sẽ từ bỏ việc sử dụng vũ lực” đối với Đài Loan. Đây là lần đầu tiên ông đề cập đến việc sử dụng vũ lực trong một báo cáo trước đại hội đảng.
Mặc dù ông Tập cũng nói rằng Trung Quốc “sẽ tiếp tục cố gắng thống nhất hòa bình với sự chân thành và nỗ lực tối đa”, phần này đã không thu hút được nhiều sự chú ý. Điều này là tự nhiên vì ông ấy cứ nhắc đi nhắc lại về “an ninh” — gợi nhớ đến thời đại Mao Trạch Đông.
Hơn nữa, toàn văn hiến pháp sửa đổi của đảng được công bố bốn ngày sau đại hội quy định rằng Trung Quốc sẽ “kiên quyết phản đối và ngăn chặn những phần tử ly khai tìm kiếm ‘sự độc lập của Đài Loan’.”
Ở Trung Quốc, điều lệ đảng có trước hiến pháp của đất nước. Điều lệ ràng buộc không chỉ tất cả các hành động của đảng mà còn cả các động thái của chính phủ Trung Quốc.
Sự nguy hiểm của sự sửa đổi này là bất kỳ phong trào nào của Đảng Dân chủ Tiến bộ của Đài Loan đều có thể bị Bắc Kinh coi là một động thái hướng tới độc lập và việc sử dụng vũ lực sẽ có lý do pháp lý.
Tập Cận Bình và Joe Biden, những người đã từng đi du lịch với nhau trong sáu ngày, giờ đang vạch ra những lằn ranh đỏ và yêu cầu đối phương không được vượt qua chúng. © Reuters
Trong bối cảnh căng thẳng như vậy, ông Tập và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã có cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên tại Bali, Indonesia, vào thứ Hai.
Trong cuộc họp kéo dài ba giờ, ông Tập nhấn mạnh với ông Biden rằng vấn đề Đài Loan là “điều cốt lõi trong các lợi ích cốt lõi của Trung Quốc” và là “nền tảng của nền tảng chính trị trong quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ.”
Ông nhấn mạnh đó là “lằn ranh đỏ đầu tiên không được vượt qua trong quan hệ Trung Quốc-Mỹ”.
Biden sau đó nói với các phóng viên: “Tôi không nghĩ rằng có bất kỳ nỗ lực sắp xảy ra nào từ phía Trung Quốc nhằm xâm chiếm Đài Loan.”
Nhưng không có chuyện Tập tiết lộ cho Biden lộ trình thống nhất Đài Loan. Làm như vậy có nghĩa là từ bỏ một bí mật quốc gia cũng như làm mất uy tín một vũ khí chính trị mà ông dự định sử dụng trong chính trường trong nước trong 5 năm tới.
Cuối cùng thì một hoạt động của Đài Loan có nằm trong vở kịch hay không thì chỉ có một người, chính ông Tập, biết được.
Trung Quốc từ lâu đã tuyên bố rằng vấn đề Đài Loan là công việc nội bộ của Trung Quốc. Nhưng sự thật là nó hẹp hơn thế. Đó là một công việc của Xi có liên quan mật thiết đến các trận chiến chính trị của ông ta. Đó là một trò chơi mà chính quyền Biden có rất ít ảnh hưởng, nếu có.
Cuộc gặp ở Bali cũng mang tính lịch sử vì trước đây nó đã chấm dứt những nỗ lực kéo dài hàng thập kỷ của Trung Quốc nhằm thiết lập “một kiểu quan hệ siêu cường mới” với Mỹ.
Ông Tập đã mơ ước và theo đuổi một mối quan hệ như vậy kể từ khi trở thành nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc vào năm 2012. Một năm sau, ông Tập đề xuất ý tưởng về việc hai cường quốc cùng lãnh đạo thế giới với Tổng thống Barack Obama
Joe Biden và Tập Cận Bình, 11 năm trước tại Bắc Kinh. © Tân Hoa Xã/Kyodo
Năm 2011, Xi và Biden, cả hai đều là phó tổng thống của quốc gia họ, đã đi du lịch cùng nhau và thiết lập mối quan hệ cá nhân thân thiết.
Sau khi hội đàm với ông Tập, Biden đã thưởng thức bữa trưa với cháu gái Naomi tại Nhà hàng Yaoji Chaogan lâu đời gần Gulou, hay Tháp Trống của Bắc Kinh, trong một khu phố cổ của thủ đô Trung Quốc.
Món ăn nổi bật trong thực đơn của nhà hàng là chaogan, một món ăn thoải mái dành cho những người dân Bắc Kinh bình thường được chế biến bằng cách hầm gan và ruột lợn.
Xi đã tháp tùng Biden trong phần lớn chuyến công du sáu ngày của ông tới Trung Quốc, chuyến công du này cũng đưa những người đàn ông này đến Thành Đô, ở tỉnh Tứ Xuyên phía tây nam. Bầu không khí thoải mái.
Khi đã chắc chắn vào năm 2020 rằng Biden sẽ tiếp quản vị trí tổng thống Hoa Kỳ từ Donald Trump không thể đoán trước, Tập có thể đã cảm thấy nhẹ nhõm vì nghĩ rằng mình biết rõ về Biden.
Nhưng cũng giống như bản thân ông Tập đã thay đổi trong những năm tiếp theo, Biden đã thay đổi diện mạo sau khi chuyển đến Nhà Trắng vào tháng 1 năm 2021, áp dụng chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc so với những người tiền nhiệm.
Rõ ràng với Tập rằng giấc mơ về một “mối quan hệ cường quốc” với nước Mỹ của Biden là không thể. Anh ấy thậm chí không đề cập đến nó trong cuộc họp ở Bali.
Tập Cận Bình đã đổi hướng vào tháng 4 khi đề xuất Sáng kiến An ninh Toàn cầu trong bài phát biểu quan trọng được phát qua video tại lễ khai mạc hội nghị thường niên của Diễn đàn Bác Ngao về Châu Á ở tỉnh Hải Nam.
Đề xuất hoành tráng, bao trùm toàn thế giới, gợi nhớ đến các đế chế Trung Quốc cổ đại trải dài trên nửa phía đông của Á-Âu, với các quốc gia chư hầu vươn tới Thái Lan và Ấn Độ ngày nay.
Cái gọi là sáng kiến an ninh của Tập Cận Bình cũng liên quan mật thiết đến chiến lược truyền bá dần hiện đại hóa kiểu Trung Quốc – được nhấn mạnh tại đại hội đảng – như một mô hình phát triển cho phần còn lại của thế giới.
Động thái này và các động thái khác chủ yếu nhằm tăng cường quan hệ với các nước mới nổi và đang phát triển, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi. Chúng cũng được liên kết với Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc lãnh đạo, kêu gọi tạo ra một vùng kinh tế lớn nối liền Trung Quốc và châu Âu bằng đường bộ và đường biển.
Sau khi kết luận rằng Trung Quốc và Mỹ sẽ không sớm trở thành đối tác thân thiết, Tập Cận Bình đang cố gắng giành được sự hợp tác từ các nước mới nổi và đang phát triển.
Máy bay của Bộ Tư lệnh Chiến trường phía Đông của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan vào ngày 7 tháng 8, vài ngày sau khi Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đến thăm Đài Bắc. © Tân Hoa Xã/AP
Không đời nào Biden – người đang buộc phải cắt giảm dòng chảy chất bán dẫn và các công nghệ tiên tiến khác sang Trung Quốc – sẽ đồng ý với đề xuất Sáng kiến An ninh Toàn cầu của Tập.
Trong cuộc gặp ở Bali với ông Tập, Biden nói rằng ông không muốn chứng kiến sự chia rẽ kinh tế Mỹ-Trung. Nhưng chính trị quốc tế đang đi theo hướng ngược lại với nhận xét của Biden.
Cuộc gặp Biden-Tập đã kết thúc mà không có bất kỳ tiến triển nào trong việc thu hẹp những khác biệt sâu sắc về vấn đề Đài Loan. Các công ty nước ngoài hoạt động ở cả hai bờ eo biển Đài Loan sẽ phải duy trì các kế hoạch kinh doanh liên tục của họ.
Việc ông Tập không thể trở thành “lãnh đạo trọn đời” tại đại hội toàn quốc vừa kết thúc đã tạo ra sự mất cân bằng trong nền chính trị trong nước của Trung Quốc. Đó là một vấn đề đe dọa an ninh thế giới.
Cộng đồng toàn cầu không có lựa chọn nào khác ngoài việc tự chuẩn bị cho một cuộc khủng hoảng vĩnh viễn, bề ngoài là về Đài Loan, ít nhất là trong 5 năm tới.
https://asia.nikkei.com
Lê Văn dịch lại