Có phải Myanmar đang đứng trước bờ vực của một thảm họa khác?
29/05/2024 0 Bình Luận – Bởi Tiến sĩ Imran Khalid
Chính quyền quân sự Myanmar đang đối mặt với thách thức ghê gớm nhất kể từ khi nắm quyền lực ba năm trước. Một liên minh gồm các dân quân sắc tộc và các nhóm chống đảo chính đã phá vỡ các tuyến đường thương mại quan trọng và chiếm được các lãnh thổ và thị trấn chiến lược. Những cuộc xâm nhập vào các thành trì quân sự cũ này đánh dấu một sự thay đổi lịch sử trong động lực quyền lực, với lực lượng kháng chiến hiện đang kiểm soát gần một nửa đất nước – một thành tựu chưa từng có trong lịch sử đầy biến động của Myanmar. Tình trạng khó khăn của chính quyền phản ánh sự phức tạp ngày càng trầm trọng của bối cảnh chính trị Myanmar, đặc trưng bởi sự chia rẽ sắc tộc sâu sắc và dân chúng mệt mỏi với sự cai trị của quân đội.
Số liệu của Viện Chiến lược và Chính sách – Myanmar hé lộ một thực tế đáng lo ngại Xung đột đã nhấn chìm 221 thị trấn trong ba năm, với 141 thị trấn đang đứng trước bờ vực mất an ninh. Lực lượng đối lập đã chiếm giữ ít nhất 35 thị trấn, cho thấy quân đội đã thất bại trong việc duy trì quyền kiểm soát. Tình trạng bất ổn kéo dài này không chỉ phơi bày sự bất lực của chế độ trong việc khôi phục sự ổn định mà còn nêu bật khả năng phục hồi của các lực lượng đối lập. Trung Quốc làm trung gian cho các cuộc đàm phán hòa bình giữa Tatmadaw và Liên minh Anh em vào ngày 10-11 tháng 1 năm 2024 – dẫn đến lệnh ngừng bắn tạm thời ở miền bắc Myanmar. Tuy nhiên, Quân đội Arakan (AA) vẫn tiếp tục đụng độ với Tatmadaw ở Bang Rakhine, nơi quân này hiện kiểm soát một số thị trấn. Thành công này đã khuyến khích các nhóm đối lập khác, bao gồm các tổ chức kháng chiến dân tộc (ERO) và Lực lượng Phòng vệ Nhân dân (PDF), đã chiếm giữ chung ít nhất 35 thị trấn.
Chiến thắng của Liên minh Huynh đệ báo hiệu một giai đoạn mới cho phong trào kháng chiến ở Myanmar. Bất chấp việc Tatmadaw gia hạn tình trạng khẩn cấp, Chính phủ Thống nhất Quốc gia (NUG) và ba ERO – Mặt trận Dân tộc Chin (CNF), Đảng Tiến bộ Quốc gia Karenni và Liên minh Quốc gia Karen – đã đưa ra một tuyên bố chung ủng hộ việc xóa bỏ tình trạng khẩn cấp. sự cai trị của quân đội và thành lập một liên minh dân chủ liên bang. Sự đa dạng của các nhóm kháng chiến, mỗi nhóm có chương trình nghị sự riêng, đặt ra những thách thức vô cùng phức tạp. Hiện tại, trạng thái cân bằng quyền lực đang bấp bênh khi chính quyền quân sự phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ các phe phái nổi dậy như Lực lượng Phòng vệ Nhân dân (PDF).
Lòng trung thành đang dao động của các nhân vật quân sự cấp cao, được chứng minh bằng việc đào tẩu, báo hiệu sự rạn nứt trong quyền lực của chính quyền dưới thời Tướng cấp cao Min Aung Hlaing. Tuy nhiên, mối đe dọa sắp xảy ra về một cuộc đảo chính khác đã tạo ra một sự bất ổn đáng sợ. Viễn cảnh về một nhà lãnh đạo mới nổi lên từ tình trạng hỗn loạn làm dấy lên lo ngại về sự tàn bạo ngày càng gia tăng, làm lu mờ sự đàn áp của chế độ hiện tại. Myanmar đang đứng ở ngã ba đường, nơi mỗi sự chuyển giao quyền lực đều mang lại những tác động sâu sắc đối với người dân nước này và khu vực. Khi cuộc khủng hoảng ngày càng sâu sắc, cộng đồng quốc tế phải tính đến khả năng đổ máu và đau khổ thêm của con người tại quốc gia đang gặp khó khăn này. Trong ba năm qua, và đặc biệt là trong những tháng gần đây, các phong trào kháng chiến đã đạt được những thắng lợi quân sự đáng kể, bảo vệ được những vùng lãnh thổ rộng lớn và thách thức những kỳ vọng.
Giữa một năm đầy biến động, người dân Myanmar đã thể hiện khả năng phục hồi phi thường. Bất chấp bạo lực leo thang và quân đội vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, lời kêu gọi dân chủ của họ vẫn không hề nản lòng. Sự xuất hiện của Lực lượng Phòng vệ Nhân dân, bao gồm dân thường và các thành viên quân đội bất đồng chính kiến, làm tăng thêm sự phức tạp cho việc nắm giữ quyền lực của chính quyền.
Càng ngày chế độ càng bị cô lập và phòng thủ hơn. Bóng ma lờ mờ về một cuộc đảo chính quân sự khác ở Myanmar đòi hỏi sự chú ý ngay lập tức. Với việc các lực lượng nổi dậy giành được chỗ đứng và sự bất đồng chính kiến nội bộ nảy sinh trong chính quyền, nguy cơ các sĩ quan quân đội bất mãn nắm quyền là có thể thấy rõ. ASEAN, với tư cách là một bên tham gia chủ chốt, phải đối đầu trực tiếp với cuộc khủng hoảng này. Tái khẳng định cam kết của mình đối với dân chủ, nhân quyền và pháp quyền là điều tối quan trọng. Uy tín của ASEAN dựa trên khả năng duy trì những nguyên tắc này trong nghịch cảnh. Ưu tiên hàng đầu của ASEAN là nhắc lại sự cống hiến của mình cho các nguyên tắc dân chủ và lên án bất kỳ nỗ lực quân sự nào nhằm làm suy yếu sự quản lý dân sự.
Các nỗ lực ngoại giao cũng phải được tăng cường, tạo điều kiện cho đối thoại giữa chính quyền, phe đối lập dân sự và các bên liên quan khác. Bất chấp triển vọng mờ mịt, áp lực ngoại giao bền vững và các khuyến khích hợp tác có thể mang lại kết quả tích cực.
Vào cuối tháng 4, Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin đã đề xuất một kế hoạch hòa bình có sự tham gia của nhiều nước thành viên ASEAN để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Myanmar. Kế hoạch này tìm cách hợp tác với chính quyền quân sự Myanmar để mang lại hòa bình cho quốc gia đang chìm trong xung đột. Nhóm Troika ASEAN, bao gồm các nước chủ tịch trong quá khứ, hiện tại và tương lai (Indonesia, Lào và Malaysia), cùng với các thành viên ASEAN có liên quan khác, dự kiến sẽ triệu tập các cuộc họp để giải quyết khủng hoảng. Thái Lan, phối hợp với Lào, nước chủ tịch hiện nay của ASEAN, đang dẫn đầu các nỗ lực tổ chức các cuộc thảo luận quan trọng này.
Với việc chính quyền quân sự của Myanmar đang suy yếu, chính phủ của Srettha đã ủng hộ một cách đúng đắn các cách tiếp cận thực tế nhằm giảm thiểu dần dần cuộc khủng hoảng nhân đạo và gắn kết với chính quyền quân sự cũng như tất cả các bên liên quan ở Myanmar. Ngoài việc tìm kiếm giải pháp chính trị, ASEAN phải sẵn sàng cung cấp viện trợ nhân đạo để giảm bớt đau khổ cho người dân, bao gồm lương thực, chỗ ở và vật tư y tế. Các quốc gia thành viên nên cung cấp nơi trú ẩn cho những người chạy trốn cuộc đàn áp, thể hiện tình đoàn kết trong những lúc khó khăn. Khi đối mặt với cuộc khủng hoảng ở Myanmar, uy tín của ASEAN với tư cách là trọng tài khu vực xoay quanh việc duy trì các giá trị cơ bản và cung cấp hỗ trợ hữu hình cho những người có nhu cầu. Cộng đồng quốc tế, với sự dẫn dắt của ASEAN, phải hành động nhanh chóng để ngăn chặn đổ máu thêm và giảm bớt hoàn cảnh khó khăn của người dân Myanmar.
- Tiến sĩ Imran Khalid là nhà phân tích địa chiến lược và người viết chuyên mục về các vấn đề quốc tế. Ông thường xuyên đóng góp cho một số ấn phẩm uy tín nhất trong khu vực bao gồm South China Morning Post, TRT World, The Asia Times (Hồng Kông), Daily Sabah (Turkiye), Mail & Guardian (Nam Phi), The Jakarta Post, AJU Business Daily (Hàn Quốc), The Geopolitics, Bangkok Post, The Nation (Thái Lan), Brussels Morning (Bỉ) và Manila Times, v.v.
https://zip.lu/3joXZ – [Lê Văn dịch lại]