Chuyên gia Mỹ: Chiến lược Biển Đông của Hoa Kỳ còn quá rụt rè

Bộ Quốc phòng Mỹ hôm 21/08/2015 đã xác định quyết tâm chống lại việc TC quân sự hóa vùng Biển Đông, đe dọa quyền tự do hàng không và hàng hải trong khu vực. Tài liệu gọi là «Chiến lược an ninh hàng hải ở Châu Á Thái Bình Dương» nhìn chung đã được đánh giá tích cực vì làm rõ thêm lập trường của Mỹ chống các hành vi ỷ mạnh hiếp yếu, coi thường luật pháp quốc tế trong tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng Washington còn quá rụt rè trước TC.

Trong bài viết mang tựa đề «Chiến lược an ninh mới của Mỹ không đi đủ xa về Biển Đông», được đăng trên trang blog của nhật báo Mỹ Wall Street Journal vào hôm qua 24/08/2015, Giáo sư Andrew Erickson, thuộc Trường Hải chiến Mỹ (US Naval War College) đã phân tích kỹ tài liệu mới của Lầu Năm góc và cho rằng đó là một bước tích cực, nhưng không đủ sức ngăn chận dã tâm của TC.

Đối với Giáo sư Erikson, Lầu Năm Góc đã liệt kê được rõ ràng ba mục tiêu mà cho đến nay chỉ được nói phớt qua và rải rác. Đó là «bảo vệ quyền tự do hàng hải; ngăn ngừa xung đột và cưỡng chế; và thúc đẩy việc tuân thủ luật lệ và chuẩn mực quốc tế». Theo ông, mọi người đã chờ đợi một chiến lược mạch lạc như vậy từ lâu, do đó tài liệu của Bộ Quốc phòng Mỹ là một đóng góp tích cực.

Đối với chuyên gia theo sát vấn đề Biển Đông này, chiến lược mới của Mỹ hàm chứa nhiều điểm có thể gọi là tích cực. Trước hết là nêu bật được tầm quan trọng của các tuyến hàng hải quốc tế đối với các lợi ích của Mỹ. Kế đến là vạch trần được bằng tài liệu cụ thể tính chất áp đảo của lực lượng trên biển của TC so với tất cả những nước khác trong khu vực gộp lại, từ Nhật Bản, Indonesia, cho đến Việt Nam, Malaysia và Philippines, cũng như vạch trần được các hoạt động quá đáng của TC đặc biệt là tại Biển Đông, với việc bồi đắp đảo nhân tạo.

Ứu điểm thứ ba là xác định rõ thêm quyết tâm dấn thân của Mỹ vào khu vực Châu Á nói chung và Biển Đông nói riêng, đặc biệt trong lãnh vực quân sự và Quốc phòng.

Cho dù vậy, Giáo sư Erikson vẫn phê phán rằng chiến lược mới đó còn quá rụt rè và thể hiện một thái độ nhút nhát nào đó trước một TC ngoan cố.

Yêu tố đầu tiên mà chuyên gia này nêu bật là dù TC đã có rất nhiều hành vi bị cho là quá đáng, nhưng Hoa Kỳ vẫn có những lời lẽ thiếu dứt khoát, gần như là đánh đồng các hành động bồi đắp đảo của TC với hành động của nước khác chẳng hạn. Đối với giáo sư Erikson, Hoa Kỳ phải «đi xa hơn và nói rõ là đường 9 đoạn của Bắc Kinh không có cơ sở về luật pháp quốc tế».

Ngoài ra, Giáo sư Erikson cũng cho rằng chủ trương không gây căng thẳng quá mức của Washington đối với Bắc Kinh đã tạo ra cảm tưởng là Mỹ nhút nhát và khiếp sợ. Nhà phân tích này nêu bật sự kiện là chương về vấn đề «giảm thiểu rủi ro» trong bản chiến lược đã nói dông dài rằng Mỹ luôn luôn bày tỏ «quan ngại» với TC, trong lúc không thấy bất kỳ dấu hiệu nao núng nào từ phía đối phương. Đối với Giáo sư Erikson, lẽ ra chiến lược của Mỹ là phải bắn đi tín hiệu cho TC hiểu là Mỹ sẽ sẵn sàng va chạm để đối phó với một loạt hành vi tiêu cực của TC như đã từng có trong những năm gần đây.

Theo ông Erikson, TC đã gây sức ép lên các láng giềng, sách nhiễu cả tàu thăm dò Mỹ lẫn tàu của các nước khác trong khu vực (cắt cáp tàu thăm dò dầu khí của Việt Nam) và nuốt phăng lời cam kết trở về hiện trạng trước năm 2012 sau vụ đối đầu với Philippines về bãi Scarborough. TC cũng đã áp sát một cách nguy hiểm tàu chiến Mỹ Cowpens vào năm 2013, sách nhiễu máy bay trinh sát P 8 của Mỹ vào năm 2014, cắm giàn khoan trong vùng biển mà Việt Nam đòi chủ quyền và sử dụng vũ lực đánh đuổi tàu Việt Nam. Đó là chưa kể đến việc rầm rộ bồi đắp đảo trên quy mô lớn.

Nhìn chung, Giáo sư Erikson cho rằng Hoa Kỳ cần quyết liệt hơn với TC, có chính sách cụ thể hơn nữa để buộc Bắc Kinh phải trả giá cao cho hành động sai trái của họ.