Chớp nhoáng hy vọng đối với sự cọ xát của Campuchia
Tiệc thắp nến nhen nhóm để tranh cử các cuộc thăm dò ý kiến cấp xã sắp tới nhưng nếu nó cháy sáng quá có thể bị dập tắt trước cuộc tổng tuyển cử vào năm tới
By DAVID HUTTMAY 24, 2022
Những người ủng hộ Đảng Ánh nến của Campuchia vẫy tay chào trước khi tuần hành trong chiến dịch bầu cử cho cuộc bầu cử cấp xã ngày 5 tháng 6 ở Phnom Penh, Campuchia, thứ Bảy, ngày 21 tháng 5 năm 2022. Ảnh: Twitter
“Chúng tôi chỉ có thể yêu cầu và kêu gọi những người yêu dân chủ và đất nước của chúng tôi đoàn kết với Đảng Ánh nến”, ông Thạch Setha, chủ tịch của nhóm đối lập đang nổi lên khi Campuchia chuẩn bị cho cuộc bầu cử địa phương vào ngày 5 tháng 6.
Chỉ vài tháng trước, một số nhà quan sát nghĩ rằng đảng này, vốn đã sa sút kể từ năm 2012, có cơ hội cạnh tranh với Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) thống trị của đất nước, đảng này kiểm soát tất cả trừ một xã trưởng và mọi văn phòng chính trị khác trên toàn quốc.
Trước đây được gọi là Đảng Sam Rainsy, được đặt theo tên của nhà lãnh đạo đối lập chính của Campuchia có từ những năm 1990, Đảng Ánh nến chỉ mới khởi động lại các hoạt động chính trị của mình vào tháng 10 năm ngoái. Nhưng một số người hiện cho rằng nó có tác dụng làm suy yếu sự độc quyền của CPP đối với các vị trí được bầu ở địa phương, vốn có thể đóng vai trò như một bàn đạp cho cuộc tổng tuyển cử vào tháng 7 năm 2023.
Hơn 5.000 người đã tham dự đại hội đặc biệt của đảng vào ngày 15 tháng 5 để quyết định về một tuyên ngôn chiến dịch gồm bảy điểm. Các nhà tổ chức bữa tiệc chỉ dự kiến có 2.000 người tham dự, theo báo cáo. Bất chấp sự đe dọa rộng rãi của những người ủng hộ CPP, Đảng Ánh nến sẽ đưa ra các ứng cử viên ở tất cả trừ một số xã trong số 1.652 xã của đất nước, khiến đảng này cho đến nay trở thành đảng lớn thứ hai tham gia bỏ phiếu.
Tất nhiên, rất ít người mong đợi bên được hồi sinh sẽ giành chiến thắng. CPP cầm quyền, nắm quyền liên tiếp kể từ năm 1979, đã có một thế mạnh về chính trị trong 5 năm qua. Vào tháng 11 năm 2017, các ủy quyền của tòa án buộc phải giải tán đối thủ chính của họ, Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia (CNRP), đảng bị cáo buộc một cách gay gắt âm mưu một cuộc đảo chính do Mỹ hậu thuẫn.
Tất cả các nghị sĩ của CNRP đã bị đuổi khỏi quốc hội và nhiều người bỏ trốn khỏi đất nước vì lo sợ cho sự an toàn cá nhân của họ. CPP sau đó đã giành tất cả các ghế trong quốc hội cho mình tại cuộc tổng tuyển cử năm 2018 đầy gian khổ. Sam Rainsy, trước đây là lãnh đạo CNRP, đã sống lưu vong từ năm 2015.
Cambodian opposition leaders Sam Rainsy, front left, raises the hand of co-CNRP leader Kem Sokha in 2014. Photo: AFP / Tang Chhin Sothy
Kem Sokha, lãnh đạo khác của CNRP, đã bị bắt vì tội phản quốc vào năm 2017 và phiên tòa xét xử anh ta đang diễn ra gần 5 năm sau đó. Trong một cuộc đàn áp chống dân chủ trên diện rộng, các nhà hoạt động đã bị bắt giữ, các phương tiện truyền thông tự do bị đóng cửa và các cuộc biểu tình của bất kỳ đường lối nào bị cấm hầu hết.
Khi đăng ký đảng kết thúc vào đầu tháng này, Ủy ban Bầu cử Quốc gia (NEC) đã thông báo rằng Đảng Ánh nến sẽ chọn các ứng cử viên ở 1.632 trong số 1.652 xã của cả nước vào cuộc bỏ phiếu vào tháng tới. Bản thân đảng này cho biết họ đã đăng ký 1.649 ứng cử viên.
Điều đó mang lại cho nó số lượng ứng cử viên cao nhất không phải là CPP cầm quyền, sẽ đưa ra danh sách các ứng cử viên cho mỗi xã trong số 1.652 xã. Theo báo cáo, bên lớn thứ ba sẽ chỉ có các ứng cử viên thực địa ở khoảng 40% số xã.
Các cuộc bầu cử địa phương thường đóng vai trò là bài kiểm tra đồng thời đối với tình cảm của cử tri tại các cuộc tổng tuyển cử sắp tới. Các ủy viên hội đồng xã cũng bầu ra các hội đồng cấp huyện, tỉnh và thành phố, cũng như có tiếng nói đối với người ngồi trong Thượng viện.
Các nhà phân tích chỉ ra rằng sự đe dọa ngày càng tăng của các nhà chức trách là một dấu hiệu cho thấy CPP coi đảng đối lập đang hồi sinh là một mối đe dọa. Trong những ngày gần đây, đảng cầm quyền đã san bằng mọi cáo buộc chống lại các ứng cử viên của Đảng Candlelight. Một số đã bị NEC cấm cạnh tranh, trong khi các phương tiện truyền thông ủng hộ chính phủ đang tấn công vì thời gian chiến dịch kéo dài hai tuần bắt đầu vào ngày 21 tháng 5.
Đảng Ánh nến theo dấu lịch sử của nó từ năm 1995 khi Sam Rainsy, một cựu bộ trưởng tài chính, thành lập Đảng Dân tộc Khmer. Tên của nó sau đó được đổi thành Đảng Sam Rainsy (SRP), là nhóm đối lập chính từ cuối những năm 1990 cho đến năm 2012 khi Rainsy và Kem Sokha thành lập CNRP.
SRP tiếp tục hoạt động độc lập kể từ khi nó kiểm soát các ghế trong Thượng viện. Nó được đổi tên thành Đảng Ánh nến, theo biểu tượng của đảng, vào năm 2017 khi chính phủ ban hành luật mới cấm các đảng cùng tên.
Rainsy, hiện đang sống lưu vong ở Pháp, đã liên tục tách mình ra khỏi đảng. Luật địa phương có nghĩa là một bên có thể bị giải tán bởi tòa án nếu nó có bất kỳ mối liên hệ nào với những tội phạm bị kết án. Rainsy có nhiều cáo buộc có động cơ chính trị chống lại anh ta.
“Ở Phnom Penh, lời nói hoặc cử chỉ dù là nhỏ nhất của tôi cũng bị theo dõi để tìm bất kỳ dấu hiệu ủng hộ Đảng Ánh nến nào để tìm cớ giải tán nó,” Rainsy viết trong một bài báo vào tháng Tư.
Sự tái xuất của đảng không phải là không có tranh cãi. Vào năm 2012, sự hình thành của CNRP được cho là “sự hợp nhất” giữa đảng cùng tên của Sam Rainsy và Đảng Nhân quyền của Kem Sokha, lúc đó là tổ chức chính trị lớn thứ ba. Ngay cả sau khi CNRP buộc phải giải thể vào năm 2017, kế hoạch đã được thống nhất là để quỹ CNRP ở nhà nhưng hoạt động ở nước ngoài cho đến khi các nhà lãnh đạo có thể tìm ra cách khôi phục hợp pháp.
Nhưng Sokha và những người ủng hộ ông đã phản ứng dữ dội khi Đảng Ánh nến tiếp tục hoạt động vào tháng 10 năm ngoái trong khi CNRP vẫn bị cấm, với một số thành viên cáo buộc Rainsy đứng sau lưng các đồng nghiệp CNRP của ông. “Tôi cũng xin khẳng định rằng tôi không liên quan và không chịu trách nhiệm về các hoạt động của ông Sam Rainsy và nhóm của ông ấy,” Sokha viết trên trang Facebook của mình vào tháng 11 năm ngoái.
Những người ủng hộ Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia (CNRP) hiện đang bị cấm tập hợp trong một cuộc mít tinh vào ngày cuối cùng của chiến dịch bầu cử xã ở Phnom Penh vào ngày 2 tháng 6 năm 2017. Ảnh: AFP / Tang Chhin Sothy
Dưới con mắt của những người theo dõi Kem Sokha, sự phục hồi của Đảng ánh nến đánh dấu sự tan rã cuối cùng của CNRP, vốn luôn bị phân chia giữa hai phe của các nhà lãnh đạo. Điều đó cũng không giúp được gì khi Đảng Ánh sáng thường xuyên kiểm tra CNRP, mặc nhiên thể hiện mình là người kế nhiệm.
Thạch Setha, chủ tịch Đảng Ánh nến, đã lưu ý gần đây rằng tổ chức này sẽ “sử dụng các chính sách cũ của chúng tôi, [và] thêm một số chính sách xã của CNRP… vì lập trường của Đảng Ánh sáng không khác với lập trường của CNRP.”
Kem Sokha, người vẫn đang chờ phán quyết của tòa án về tội phản quốc, bị cấm tham gia chính trị, mặc dù nhiều nhà phân tích nghi ngờ rằng ông có thể chấp nhận thỏa thuận ân xá hoàng gia từ Thủ tướng Hun Sen với điều kiện ông lãnh đạo CNRP đã được khôi phục nhưng đặc quyền.
Mặt khác, lịch sử của Candlelight Party phục vụ tốt cho điều đó. Tại cuộc tổng tuyển cử cuối cùng mà nó tranh chấp trước khi CNRP thành lập, SRP đã giành được 1/5 số phiếu phổ thông. Bộ máy của đảng rõ ràng đã được bôi dầu tốt và thiếu các vấn đề về cấu trúc mà nhiều đảng mới thành lập gặp phải. Các nhà vận động và tổ chức của nó đã làm công việc của họ trong nhiều năm.
Thạch Setha là một cựu chiến binh của cả SRP và CNRP. Son Chhay, phó chủ tịch đảng, là một trong những chính trị gia đối lập được kính trọng nhất của đất nước, từng phục vụ trong quốc hội từ năm 2003 đến năm 2017, bao gồm cả với tư cách là người đứng đầu CNRP.
Hơn nữa, bữa tiệc đã chọn ra nhiều gương mặt mới làm ứng cử viên, mang đến cho nó một hình ảnh mới nổi. Nhiều người Campuchia cảm thấy đảng này có được sự chấp thuận của Rainsy, người vẫn được nhiều người coi là biểu tượng ủng hộ dân chủ, người đã cạnh tranh với Hun Sen độc tài trong nhiều thập kỷ. Như Rainsy đã viết gần đây: “Không có gì ngăn cản tôi ủng hộ tinh thần mà không có bất kỳ sự tham gia tích cực nào với đảng”.
Tuy nhiên, dấu hỏi lớn là liệu Đảng Ánh nến có thể thu hút những người ủng hộ CNRP, những người đứng về phe đau khổ của Kem Sokha hay không.
“Chúng tôi không chắc liệu những người ủng hộ CNRP bị giải thể có ủng hộ Đảng Ánh nến hay không, do sự chia rẽ giữa những người ủng hộ Đảng Ánh sáng và những người ủng hộ Kem Sokha và Đảng Nhân quyền cũ của anh ấy,” Kimkong Heng, một nhà nghiên cứu cấp cao đang thăm viếng tại Cơ quan Phát triển Campuchia cho biết Trung tâm.
Không thể tưởng tượng được rằng những người trung thành của Kem Sokha tẩy chay lá phiếu hoặc cố gắng làm giảm ngọn lửa của Đảng thắp nến, có lẽ để trả đũa cho những gì họ cho là phe của Rainsy phá vỡ hàng ngũ. Thay vào đó, họ có thể bỏ phiếu cho Funcinpec, đảng bảo hoàng từng thống trị, hoặc Đảng Thống nhất Quốc gia Khmer (KNUP), một đảng ly khai Funcinpec.
Hai đảng đó lần lượt có số lượng ứng cử viên lớn thứ ba và thứ tư. Nhek Bun Chhay, lãnh đạo KNUP, hiện giữ chức vụ xã trưởng duy nhất không do CPP kiểm soát.
Thủ tướng Campuchia Hun Sen (C) chuẩn bị bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử khi vợ ông Bun Rany (L) trông giữ ở Phnom Penh vào ngày 29 tháng 7 năm 2018. Ảnh: AFP / Manan Vatsyayana
Đã có nhiều câu hỏi về việc cuộc bầu cử xã sắp tới sẽ diễn ra tự do và công bằng như thế nào. Mạng lưới Bầu cử Tự do Châu Á cho biết trong phân tích trước bầu cử rằng lá phiếu không có khả năng “công bằng, đáng tin cậy, minh bạch, toàn diện và hòa bình”.
Ou Virak, chủ tịch Tổ chức tư vấn của Diễn đàn Tương lai có trụ sở tại Phnom Penh, nói: “Thực tế Đảng Ánh nến vẫn chưa bị giải thể có thể được coi là thành công. “Họ rõ ràng được hỗ trợ và liên kết với Sam Rainsy, và về lý thuyết, chính phủ có thể gây ra nhiều rắc rối pháp lý hơn cho đảng,” ông nói thêm.
Ou Virak gợi ý rằng nó vẫn chưa bị giải thể có thể là do sự chia rẽ mà nó đang tạo ra giữa các phong trào đối lập, phù hợp với CPP hiện tại nhưng có lẽ không muộn hơn.
CPP kiểm soát NEC, cơ quan này quyết định mọi thứ về cách cuộc bầu cử được quản lý và kiểm tra. Liên đoàn vì Dân chủ, một đảng đối lập đứng ở vị trí thứ ba với khoảng 5% phiếu bầu tại cuộc tổng tuyển cử năm 2018, cho biết họ sẽ tẩy chay lá phiếu vào tháng tới vì phản đối cách NEC quản lý các điểm bỏ phiếu.
Một số đã hỏi điều gì sẽ tạo nên thành công cho Đảng thắp nến khi xem xét tỷ lệ cược bất thường chồng lên nhau “Tôi sẽ tìm kiếm bất cứ thứ gì từ xa tương tự như hiệu suất CNRP trước đây để chỉ ra rằng Đảng ánh nến là người thừa kế thực sự”, nói Sophal Ear, phó hiệu trưởng và phó giáo sư tại Trường Quản lý Toàn cầu Thunderbird thuộc Đại học Bang Arizona.
Tại cuộc bầu cử địa phương cuối cùng vào năm 2017, được tổ chức chỉ vài tháng trước khi giải tán, CNRP đã chiếm khoảng 43% số phiếu phổ thông và lần đầu tiên chấm dứt tình trạng độc quyền của CPP đối với các chức vụ xã kể từ khi các cuộc bầu cử địa phương bắt đầu vào năm 2002.
Một tiêu chuẩn có thể đạt được hơn sẽ là sao chép kết quả bầu cử địa phương năm 2012 khi SRP giành được 20% số phiếu bầu. Nếu có thể đạt được một cuộc kiểm đếm có thể so sánh được, Đảng Ánh nến sẽ cho thấy hiện nay họ là lực lượng đối lập chính và có thể thuyết phục một số người trung thành của Kem Sokha cho nó một cơ hội dân chủ.
Một số nhà phân tích cho rằng Đảng Ánh nến cũng có thể thu hút cử tri từ một số trong số 16 đảng khác tranh chấp các cuộc bầu cử cấp xã, điều này sẽ giúp đảng này có cơ hội tốt hơn tại cuộc tổng tuyển cử năm sau.
Lựa chọn nhỏ: Một phụ nữ Campuchia bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử lần thứ sáu của đất nước ở Phnom Penh vào ngày 29 tháng 7 năm 2018. Ảnh: AFP / Tang Chhin Sothy
Nhưng thậm chí đó có thể là một thành tích đối mặt với Janus. Academic Ear cho rằng một Đảng dưới ánh nến mạnh mẽ cho thấy vào tháng tới sẽ chứng kiến CPP “đưa kẻ thù” vào đảng trước cuộc tổng tuyển cử tháng 7 năm 2023.
Các tòa án do CPP thống trị có thể dễ dàng tìm ra lý do để giải tán đảng, vì mối quan hệ lịch sử của nó với Rainsy cứ như một thanh kiếm Damocles bao trùm cả nhóm. CNRP, rốt cuộc, đã bị cấm cưỡng bức chỉ vài tháng sau khi nó xâm nhập vào cuộc bầu cử địa phương năm 2017.
Sau đó, nhiều chuyên gia cho rằng CPP đã xem xét cuộc kiểm phiếu của đối thủ và nghĩ rằng nó có thể đã giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử năm 2018, vì vậy đã nắm bắt cơ hội của mình ngay từ đầu. “Sự chống đối đã có trước đây. Một lần bị cắn, hai lần xấu hổ ”, Ear nói.
Nhưng thậm chí đó có thể là một thành tích đối mặt với Janus. Academic Ear cho rằng một Đảng dưới ánh nến mạnh mẽ cho thấy vào tháng tới sẽ chứng kiến CPP “đưa kẻ thù” vào đảng trước cuộc tổng tuyển cử tháng 7 năm 2023.
Các tòa án do CPP thống trị có thể dễ dàng tìm ra lý do để giải tán đảng, vì mối quan hệ lịch sử của nó với Rainsy cứ như một thanh kiếm Damocles bao trùm cả nhóm. CNRP, rốt cuộc, đã bị cấm cưỡng bức chỉ vài tháng sau khi nó xâm nhập vào cuộc bầu cử địa phương năm 2017.
Sau đó, nhiều chuyên gia cho rằng CPP đã xem xét cuộc kiểm phiếu của đối thủ và nghĩ rằng nó có thể đã giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử năm 2018, vì vậy đã nắm bắt cơ hội của mình ngay từ đầu. “Sự chống đối đã có trước đây. Một lần bị cắn, hai lần xấu hổ ”, Ear nói.
Theo dõi David Hutt trên Twitter tại @davidhuttjourno
https://asiatimes.com/2022/05/flicker-of-hope-for-cambodias-rubbed-out-opposition/
[Lê Văn dịch lại]