Chính sách tế nhị của Hoa Kỳ đối với Myanmar.

Posted on December 14, 2023 by webmaster1 in Bình Luận // 0 Comments

[Mỹ nới lỏng trừng phạt kinh tế Myanmar – ảnh minh họa trên internet]

Ngày 14 tháng 12 năm 2023
Bởi Nicholas Kong

Vào đầu thế kỷ XX, Hoa Kỳ trở thành siêu cường sau hai cuộc chiến tranh thế giới. Nhưng điều này phải trả giá bằng việc phải đối mặt với hàng loạt xung đột khu vực trên toàn cầu. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ chưa thành công, nếu không muốn nói là thất bại, ở Châu Á, Quần đảo Thái Bình Dương, Châu Phi, Châu Mỹ Latinh và Nam Mỹ chủ yếu vì Hoa Kỳ được coi là một siêu cường thống trị thay vì một đối tác đáng tin cậy thân thiện và hào phóng và trong một số trường hợp, với tư cách là một người chiếm đóng hơn là một người giải phóng.

Câu chuyện về mối quan hệ Mỹ và Myanmar (hay còn gọi là Miến Điện) bắt đầu từ năm 1945. Myanmar, một quốc gia lớn hơn Texas, chiếm vị trí địa chính trị chiến lược giữa hai quốc gia đông dân nhất thế giới là Ấn Độ và Trung Quốc. Tuy nhiên, Myanmar phần lớn đã bị bỏ qua trên trường thế giới và bị các nhà hoạch định chính sách Mỹ đánh giá thấp vì lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia.

Có quan niệm sai lầm rằng Mỹ có ảnh hưởng hạn chế trong việc định hình tương lai của Myanmar. Đúng là tương lai của Myanmar phải được định hình bởi người dân Myanmar. Nhưng Mỹ có thể và phải đóng vai trò chủ động dẫn đầu thế giới tự do bằng cách kiên quyết đứng về phía đúng của lịch sử với các nguyên tắc tự do và dân chủ nhất quán, chứ không phải đóng vai trò phản ứng thông qua chính sách lặp đi lặp lại giống như thời Chiến tranh Lạnh hoặc chính sách gây hấn thụ động dưới cái bóng của Trung Quốc.
.

Vị trí của Myanmar (Miến Điện). Nguồn: CIA World Factbook.

Vào cuối Thế chiến II khi Chiến tranh Lạnh đang diễn ra, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ tập trung vào việc ngăn chặn sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản quốc tế trên khắp châu Á, bao gồm cả Myanmar. Hoa Kỳ lo ngại rằng chính phủ được bầu cử dân chủ của thủ tướng đầu tiên UNU, vốn bị suy yếu do nội chiến sắc tộc, không có khả năng ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản. Mối quan hệ Mỹ-Myanmar còn phức tạp hơn nữa do tàn dư của lực lượng Quốc Dân Đảng (KMT) còn sót lại xâm chiếm miền bắc Myanmar, được CIA hỗ trợ bí mật. Hoa Kỳ đã thay đổi hướng đi khi Quốc Dân Đảng được coi là mối đe dọa thường xuyên đối với an ninh và gây rối loạn nền kinh tế khu vực, một cái cớ để Trung Quốc xâm lược. Hoa Kỳ quan tâm đến việc cung cấp viện trợ kinh tế và quân sự để tăng cường khả năng của chính phủ U Nu trong việc chống lại quân nổi dậy cộng sản và để duy trì sự phụ thuộc vào Trung Quốc.(1)

Năm 1962 đánh dấu sự kết thúc của nền dân chủ ở Myanmar do cuộc tranh giành quyền lực giữa hai đảng lớn chứ không phải là các đảng tập trung thực hiện Hiệp định Pang Long với các dân tộc thiểu số. Thỏa thuận lịch sử được ký bởi đại diện của Shan, Kachin và Chin vào ngày 12 tháng 2 năm 1947, chấp nhận quyền tự chủ hoàn toàn về quản lý nội bộ đối với các khu vực biên giới. Lỗ hổng này được dùng làm cái cớ để quân đội tiếp quản, đầu tiên là một chính phủ tạm quyền với hiến pháp sai lầm vào năm 1958 và sau đó là cuộc đảo chính năm 1962 của Tướng Ne Win.

Chế độ độc tài của Ne Win đánh dấu sự khởi đầu của mối quan hệ lạnh nhạt với Mỹ, được cho là do ông không ưa Mỹ sâu sắc. Hoa Kỳ đã chiều chuộng Ne Win do chính sách không liên kết nghiêm ngặt của ông vào thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh. Khi quan hệ ngoại giao Trung-Mỹ lịch sử được thiết lập vào năm 1979, mối quan hệ với Myanmar cũng thay đổi phối hợp với các hoạt động chống ma túy.

Mối quan hệ này phải đối mặt với một bước ngoặt bất ngờ vào năm 1988 khi có một cuộc nổi dậy chính trị trên toàn quốc do sự quản lý kinh tế yếu kém của “Con đường tiến tới chủ nghĩa xã hội của người Miến Điện” của Ne Win. Người đàn ông mạnh mẽ này đã bước xuống sân khấu chính trị, nhưng ông đã mở rộng chế độ tầng lớp bằng cách dàn dựng một cuộc đảo chính khác của Bộ trưởng Quốc phòng, Tướng Saw Maung, người đã bị cấp phó của ông, Tướng Than Shwe, thanh trừng vào năm 1993. Sự nắm quyền lực của quân đội được siết chặt cho đến khi các tướng lĩnh bị bóp nghẹt bởi những lệnh trừng phạt cứng rắn do Mỹ và phương Tây áp đặt.

Năm 2008, một hiến pháp đã được soạn thảo và tuyên bố rằng 25% số ghế trong quốc hội sẽ được bổ nhiệm bởi tổng tư lệnh, tướng Min Aung Hlaing, người được tướng Than Shwe lựa chọn kỹ càng, đảm bảo quân đội tiếp tục kiểm soát. Người đứng đầu mới nắm quyền tuyệt đối để bổ nhiệm 6 trong số 11 thành viên của Hội đồng Quốc phòng và An ninh, được thành lập vào năm 2011. Một chính phủ gần như dân sự, được bầu vào năm 2010 và do cựu tướng Thein Sein lãnh đạo, đã khởi xướng các cải cách chính trị và kinh tế 2011. Mỹ và các đồng minh dỡ bỏ lệnh trừng phạt kinh tế và tái thiết lập mối quan hệ chặt chẽ, trong đó có chuyến thăm đầu tiên tới Myanmar của một tổng thống Mỹ.

Mối quan hệ này càng được củng cố khi Liên minh Quốc gia vì Dân chủ do Aung San Suu Kyi lãnh đạo giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015. Bất chấp những bước cơ bản được thực hiện hướng tới quá trình chuyển đổi dân chủ, bạo lực quân sự vẫn gia tăng, dẫn đến những hành động tàn bạo khủng khiếp chống lại nhóm dân tộc Rohingya ở Bang Rakhine năm 2016-2017. Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt đối với tướng Min Aung Hlaing và tướng Soe Win vào năm 2019.

Vào ngày 1 tháng 2 năm 2021, Tướng Min Aung Hlaing đã cố gắng thực hiện một cuộc đảo chính với cáo buộc gian lận cử tri. Cuộc đảo chính đã vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ của dân thường Myanmar bởi các cuộc biểu tình ôn hòa, rộng rãi và Phong trào bất tuân dân sự. Hoa Kỳ dẫn đầu các nỗ lực quốc tế nhằm thúc ép quân đội đảo chính và kiềm chế bạo lực, nhưng chính quyền đã đáp trả bằng các cuộc đàn áp tàn bạo hơn nữa, lên đến đỉnh điểm là phản kháng vũ trang, được gọi là Cách mạng Mùa xuân. Nó được lãnh đạo bởi Chính phủ đoàn kết dân tộc [National Unity Government – NUG] và các đồng minh của Tổ chức cách mạng dân tộc [Ethnic Revolutionary Organizations – ERO]

Hoa Kỳ từ chối công nhận Hội đồng Hành chính Nhà nước State Administration Council (SAC) do chính quyền quân sự lãnh đạo và áp đặt các lệnh trừng phạt có mục tiêu từng bước một cách thận trọng theo EO14014 bắt đầu từ ngày 10 tháng 2 năm 2021. Các lệnh trừng phạt sẽ hiệu quả hơn nếu được áp dụng một cách thống nhất đối với các công ty, chẳng hạn như Ngân hàng Ngoại thương, Myanmar Myanmar Foreign Trade Bank ( MFTB), Ngân hàng Thương mại và Đầu tư Myanmar Myanmar, Investment and Commercial Bank (MICB), Doanh nghiệp Dầu khí Myanmar, Myanmar Oil and Gas Enterprise (MOGE), và nếu bị áp đặt cùng với Myanmar Economic Holdings Limited (MEHL) và Tập đoàn Kinh tế Myanmar (MEC) trước đó ngay sau cuộc đảo chính.(2,3)

USG đã thiết lập mối quan hệ với NUG nhưng chưa chính thức công nhận mối quan hệ này. Chính sách của Hoa Kỳ được giao cho Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) không phù hợp và kém hiệu quả trong khi vẫn quan sát NUG về năng lực quản lý và khả năng xây dựng sự thống nhất với các ERO để thành lập một liên minh liên bang dân chủ.

Kể từ năm 2012, Hoa Kỳ đã cung cấp 1,2 tỷ USD để hỗ trợ quá trình chuyển đổi dân chủ và chuyển đổi kinh tế của Myanmar. Năm 2023, Quốc hội Hoa Kỳ đã phê chuẩn 130 triệu USD trong Đạo luật Phân bổ Hợp nhất để tài trợ cho Đạo luật Miến Điện của NDAA 2023. USAID/BHA đã phân phối 79,9 triệu đô la cho cuộc khủng hoảng khu vực và 17,3 triệu đô la cho cơn bão, và Bang/PRM đã phân bổ 14,4 triệu đô la cho cuộc khủng hoảng khu vực vào năm 2023.(4,7). Việc cung cấp viện trợ được thực hiện thông qua các tổ chức của Liên hợp quốc và được chính quyền quân sự trang bị vũ khí. Sự hỗ trợ xuyên biên giới còn bị chính phủ Thái Lan ủng hộ gây nguy hiểm hơn nữa. Vào năm 2024, Thượng viện đã phân bổ 121 triệu đô la để Bộ Ngoại giao sử dụng theo Đạo luật Miến Điện trong khi phiên bản dự luật của Hạ viện chỉ phân bổ 50 triệu đô la.(5,6)

Cuộc khủng hoảng ở Myanmar đã rơi vào tình trạng thất bại với các cuộc xung đột vũ trang kéo dài giữa các lực lượng tự do với nguồn tài chính hạn chế, quân phiệt thì giàu có nhưng thiếu sự hỗ trợ của người dân. Thương vong dân sự đang leo thang khi quân đội (Sit-Tat) tiến hành các cuộc không kích và thảm sát bừa bãi. Chính quyền đang phải đối mặt với những thất bại quân sự chưa từng có trên thực địa, nhưng cuộc nội chiến vẫn đang kéo dài khi quân đội có thể mua được vũ khí tiên tiến nhờ các chính sách vô cớ của Nga và Trung Quốc cũng như lệnh cấm vận vũ khí và nhiên liệu hàng không không hiệu quả.

Myanmar có chung đường biên giới dài 1.300 dặm với Trung Quốc, và sự nổi lên của sức mạnh kinh tế toàn cầu cũng như sự xây dựng quân sự ồ ạt của gã khổng lồ này đã làm tăng thêm quan điểm phổ biến rằng ảnh hưởng của Hoa Kỳ bị hạn chế bởi PRC 8)

Lịch sử đầy rắc rối của Myanmar sẽ không kết thúc trừ khi chế độ độc tài quân sự được giải quyết hay bị loại bỏ, và một liên bang được thành lập theo hiến pháp được thành lập bởi tất cả các nhóm dân tộc có quyền và cơ hội bình đẳng cũng như một chính phủ dân sự được bầu cử dân chủ được khôi phục.

Trò chơi kết thúc này sẽ không đạt được nếu không tiếp tục gia tăng thương vong và tàn phá đất nước hơn nữa trừ khi các lực lượng kháng chiến được Mỹ và phương Tây hỗ trợ một cách dứt khoát, bắt đầu bằng việc công nhận hoàn toàn NUG và hỗ trợ đáng kể cho hỗ trợ phi sát thương cho quản lý và viện trợ nhân đạo.

Theo Amb. Scot Marciel, “Chính phủ Hoa Kỳ, trong đó có tôi, chắc chắn đã mắc nhiều sai lầm trong chính sách của Myanmar, nhưng động lực ít nhất kể từ năm 1988 là dân chủ và nhân quyền.” Có thể đúng là nền tảng toàn cầu của chính sách đối ngoại của Mỹ sẽ khiến Bắc Kinh khó chịu. Tuy nhiên, chiến lược của Mỹ đối với Myanmar không nên là ăn miếng trả miếng với Trung Quốc mà nên thực sự trở thành một đối tác tốt và đáng tin cậy. Cả Bắc Kinh và Washington đều có mục tiêu chung là các biện pháp chống lại việc sản xuất và buôn bán ma túy, lừa đảo trên mạng, rửa tiền và ổn định khu vực ở Đông Nam Á.

Theo sự thúc giục của Amb. Marciel, Washington nên hỗ trợ các lực lượng tự do một cách chủ động và toàn diện hơn đồng thời nói rõ với CHNDTH rằng Hoa Kỳ sẽ hoan nghênh mối quan hệ tốt đẹp giữa bất kỳ chính phủ dân sự nào trong tương lai ở Naypyidaw và Bắc Kinh.

Một chính sách minh bạch và các hành động rõ ràng bao gồm việc thực thi Đạo luật Miến Điện sẽ làm giảm bớt sự lo lắng của Bắc Kinh. Bộ đôi này có thể phối hợp về các kế hoạch dự phòng trong SSR và DDR của Sit-Tat và khôi phục quốc gia bị chiến tranh tàn phá. Đã quá hạn để Hoa Kỳ đảm nhận vai trò dẫn đầu trong hỗ trợ nhân đạo bằng các phương tiện đổi mới vì chiến lược xuyên biên giới đã thất bại. Washington phải tiến hành đàm phán để giành được sự tin tưởng của người dân Myanmar và những người bạn toàn cầu tiềm năng khác đang theo đuổi tự do và hạnh phúc.

Tham khảo

https://www.eurasiareview.com/14122023-a-delicate-us-policy-on-myanmar-oped/

[Lê Văn dịch lại]

Cac Bai Khac