Châu Phi: Nhật đẩy mạnh cạnh tranh với TC

Hội nghị Nhật Phi, Ticad, lần thứ 6 sẽ kéo dài trong hai ngày, 27-28/08/2016 tại Nairobi (Kenya). Thủ tướng Abe với một phái đoàn hùng hậu trên dưới 80 người, bao gồm thành viên chính phủ, doanh nhân… sẽ đến tham dự. Phía Châu Phi có khoảng 30 nguyên thủ quốc gia, với những gương mặt có trọng lượng như tổng thống Nam Phi Jacob Zuma, không kể tổng thống nước chủ nhà là Uhuru Kenyatta. Theo giới phân tích, Châu Phi lần này đến với hội nghị trong tư thế khá chủ động, không chỉ để nhận trợ giúp, còn Nhật thì cho thấy ý chí làm khác với TC.

Sáng 25/08, lúc lên đường đến Kenya trước hội nghị, thủ tướng Abe nhấn mạnh là sức mạnh và chủ bài của Nhật là «công nghệ học có chất lượng cao và kỹ năng đào tạo nhân sự». Một viên chức cao cấp bộ Ngoại Giao Nhật, ông Shu Nakagawwa còn cho biết thêm là để đáp ứng yêu cầu các quốc gia Châu Phi, rất nhiều đại diện khu vực tư nhân có mặt trong lần đi này.

Theo AFP, từ khi hội nghị Ticad khởi đầu vào năm 1993, đây là lần đầu tiên hội nghị được tổ chức trên đất Châu Phi, chức không phải tại Nhật Bản, vì như giải thích của viên chức ngoại giao Nhật, các quốc gia Châu Phi tham gia hội nghị muốn cho thấy họ « chủ động hơn». Ban tổ chức hy vọng sẽ đạt được khoảng 60 nghị định thư và thỏa thuận thương mại trong hai ngày hội nghị.

Ba chủ đề lớn sẽ là nền tảng cho các cuộc thảo luận để đi đến văn kiện « Tuyên bố Nairobi»: Phát triển kinh tế (xây dựng hạ tầng cơ sở, đào tạo nhân sự và cải thiện năng suất), vấn đề vệ sinh, y tế, trong đó có bảo hiểm xã hội cho mọi người và cuối cùng là ổn định xã hội.

Ông Nakagawa nói thêm với hãng tin Pháp là Ticad mở rộng cho mọi giới, chứ không chỉ dành cho các quốc gia Châu Phi, các định chế, tổ chức quốc tế hay tác nhân lãnh vực tư cũng tham gia, và các cam kết đều được tôn trọng.

Vả lại theo viên chức này, từ hội nghị cuối cùng vào năm 2013, nhiều vấn đề mới đã xuất hiện và Châu Phi bị tác động mạnh: về kinh tế thì nguyên liệu tuột giá, về xã hội thì dịch bệnh Ebola hoành hành, về an ninh thì khủng bố gia tăng với những nhóm như Boko Haram.

Nhân hội nghị Ticad trước vào năm 2013, Nhật đã cam kết trợ giúp 3.200 tỷ yen ( 28 tỷ euro) cho châu Phi, trải ra trong 5 năm, trong đó 1.400 tỷ yen viện trợ trực tiếp. Theo chính phủ Nhật, 67% mục tiêu đã hoàn tất cuối năm 2015.

Cạnh tranh với TC

Đói với giới quan sát Nhật muốn đóng vai trò hàng đầu trong việc tài trợ và xây dựng hạ tầng cơ sở ở Châu Phi và ra sức ‘cạnh tranh’ với TC.

Trên thực địa, không kể việc tranh nhau trên các khoản tài chính, Nhật được xem như nhà « cung cấp » có chất lượng hơn, cho dù Nhật chậm chạp hơn và dự án không có quy mô lớn như TC.

Giáo sư Koichi Sakamoto, Đại học Tokyo, phân tích: “Nhât biết là phải cạnh tranh với TC, nhưng vì không đi theo được trên bình diện tài chính, nên Nhật đã phải chơi lá bài chất lượng.”

Theo một bộ trưởng Nhật đặc trách vấn đề tản quyền, Mwangi Kiunjuri, trong khuôn khổ Ticad 2013, Kenya được tài trợ cho nhiều công trình trong đó có trung tâm nhiệt điện ở Olkaria, và việc mở rộng cảng Mombasa.

Phía TC, một nhà nghiên cứu thuộc Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội nhận thấy là từ lâu TC là “kẻ thù tưởng tượng” của Nhật trong chiến lược ngoại giao ở Châu Phi. Nhật cũng đang nhìn Châu Phi đông dân cư như thị trường cuối cùng cần chinh phục.

Nếu đối với người dân bình thường ở Châu Phi, Nhật hiện diện qua những chiếc xe Toyota second-hand, rất đông đảo trên đường phố, thì các doanh nhân Nhật dang mong muốn bám rễ tại chỗ, nhưng lại thận trọng, đề phòng rủi ro đủ loại.

Tập đoàn điện tử Panasonic dự kiến phát triển loại điện thoại thông minh đặc biệt cho Châu Phi trong lúc không còn bán sang các nước giàu nữa. Ngay trong lãnh vực ẩm thực, các doanh nghiệp Nhật cũng tìm chỗ đứng: tập đoàn sản xuất mì ăn liền Nissin đã chế biến những loại thích hợp với khẩu vị Châu Phi và hợp tác với một trường đại học Kenya.

Lãnh đạo Kenya cho biết là họ hy vong là Ticad lần này «sẽ thúc đẩy kinh tế tại chỗ với những đề nghị mới về thương mại và chương trình đầu tư mới».