Căng thẳng Việt-Trung bùng phát trên Biển Đông.
Tommy Walker – 18/06/2024Ngày 18 tháng 6 năm 2024
Bất chấp hệ tư tưởng chính trị chung và sự hiểu biết lẫn nhau, Việt Nam và Trung Quốc vẫn thấy mình đang vướng vào những xung đột lâu dài trên vùng biển tranh chấp.
Việt Nam và Trung Quốc có mối quan hệ kinh tế và chính trị chặt chẽ. Năm 2008, hai chế độ độc tài đã thiết lập một “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”, không chỉ thúc đẩy hợp tác và ổn định mà còn tăng cường thương mại, với thương mại song phương vượt quá 171 tỷ USD (159 tỷ euro) vào năm 2023.
Nhưng bất chấp sự hợp tác chặt chẽ này, hai quốc gia châu Á vẫn phải nỗ lực xoa dịu căng thẳng về lãnh thổ tranh chấp ở Biển Đông, một tuyến đường thủy giàu tài nguyên và có ý nghĩa chiến lược. Bắc Kinh và Hà Nội đều khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, cách cả hai nước hàng trăm km.
Bắc Kinh hiện đang tiến hành mở rộng quân sự đáng kể và đã áp dụng lập trường hung hăng hơn trong việc khẳng định các yêu sách lãnh thổ của mình. Kết quả là, các cuộc đối đầu trực tiếp với các nước láng giềng trở nên thường xuyên hơn. Trong khi Philippines là trọng tâm chính, cuộc khủng hoảng cũng liên quan đến Việt Nam, Đài Loan, Malaysia và Brunei.
Tình bạn mong manh giữa Việt Nam và Trung Quốc?
Tranh chấp về quần đảo đã gây chú ý vào tháng 5 khi Việt Nam phản đối một tàu bệnh viện của hải quân Trung Quốc được triển khai trong quần đảo Hoàng Sa để điều trị cho một số binh sĩ Trung Quốc.
Nó khiến Tổng thống mới đắc cử của Việt Nam, Tô Lâm, nhấn mạnh rằng các nước láng giềng giải quyết những bất đồng trên biển và “tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của nhau”.
Bình luận của Lâm đã làm dấy lên các cuộc thảo luận về việc liệu mối quan hệ của Hà Nội với Bắc Kinh có đang rạn nứt hay không.
Tranh chấp về vấn đề gì?
Trung Quốc giành được quyền kiểm soát quần đảo Hoàng Sa vào năm 1974 từ miền Nam Việt Nam sau một trận chiến giành quần đảo này. Nhưng Việt Nam vẫn duy trì các quyền chủ quyền dựa trên Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông.
Theo Nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Bich Tran tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore, việc Việt Nam phản đối việc Trung Quốc kiểm soát quần đảo không có gì mới.
Bà nói: “Việc Việt Nam phản đối tàu bệnh viện Trung Quốc gần quần đảo Hoàng Sa cho thấy lập trường của Việt Nam ở Hoàng Sa là vững chắc. Việt Nam đã tận dụng mọi cơ hội để nhắc lại chủ quyền của mình đối với quần đảo này”.
Ông Trần chỉ ra rằng những bình luận của Chủ tịch Lâm không phải là sự thay đổi hướng đi của vấn đề.
Họ sẽ giải quyết xung đột như thế nào?
Năm 2011, Trung Quốc và Việt Nam đã ký một thỏa thuận nhằm giải quyết các tranh chấp trên biển. Mục tiêu chính là ngăn chặn căng thẳng leo thang và duy trì sự ổn định trong khu vực.
Thỏa thuận tái khẳng định cam kết của Bắc Kinh và Hà Nội đối với thỏa thuận ứng xử kéo dài hai thập kỷ và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết xung đột theo cách hợp tác và cùng có lợi.
“Cách tiếp cận của Việt Nam đối với Trung Quốc về Biển Đông đã nhất quán với thỏa thuận về các nguyên tắc cơ bản hướng dẫn giải quyết các vấn đề liên quan đến biển mà hai nước đã ký năm 2011”, ông Bich Tran nói với DW.
Sự leo thang mới nhất giữa Việt Nam và Trung Quốc xảy ra vào thời điểm Philippines tăng cường phản đối các yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh ở Biển Đông.
Hai quốc gia đã có những tranh cãi trong nhiều tháng qua về các hoạt động diễn tập nguy hiểm tại Bãi cạn Thomas thứ hai, mà Philippines gọi là Bãi cạn Ayungin, vốn là một phần của Quần đảo Trường Sa đang tranh chấp.
Tranh chấp trên biển khơi
Bãi cạn Second Thomas nằm trong khu vực bị Philippines chiếm đóng về mặt quân sự nhưng được một số quốc gia tuyên bố chủ quyền, trong đó có Trung Quốc.
Trung Quốc từ lâu đã mở rộng các đảo hiện có và thậm chí xây dựng các đảo mới cho mục đích quân sự ở Biển Đông.
Nhưng trong những năm gần đây, Việt Nam cũng tăng cường công tác nạo vét và chôn lấp.
Ông Trần nói: “Điều mới là Việt Nam bắt đầu áp dụng máy nạo vét hút cắt – phương pháp mà Trung Quốc đã sử dụng – giúp tăng tốc độ.
Collin Koh, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, cho biết, bất chấp việc Hà Nội mở rộng đảo, Bắc Kinh ít quan tâm hơn Manila.
“Việt Nam đã tiếp tế cho các lực lượng đồn trú của mình ở Trường Sa, tiến hành các chương trình xây dựng đảo và mở rộng cơ sở hạ tầng của riêng mình, nhưng Trung Quốc không hề tích cực can thiệp vào chúng – không giống như trường hợp của Philippines, nơi đã chứng kiến hàng loạt xung đột lặp đi lặp lại.” với Trung Quốc kể từ tháng 2 năm ngoái,” Koh viết trong email.
Hà Nội sẽ nhờ Washington giúp đỡ?
Bất chấp sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai chế độ cộng sản hà khắc ở châu Á, Koh tin rằng Việt Nam sẽ đứng vững trước Trung Quốc trong các tranh chấp lãnh thổ.
“Việt Nam khó có thể nhượng bộ quan điểm của mình về vấn đề Hoa Nam và tất cả những gì họ tìm kiếm là giải quyết vấn đề một cách hợp lý với Trung Quốc.”
Đồng thời, “Việt Nam cũng không có vẻ muốn gây hấn với Trung Quốc vì nước này vẫn đang vật lộn với các vấn đề kinh tế và chính trị trong nước”, theo Koh.
Ông nói: “Việc quản lý xung đột thay vì giải quyết vẫn sẽ là con đường phía trước”.
Chuyên gia ở Singapore tin rằng Hà Nội sẽ có cách tiếp cận chiến lược, thắt chặt quan hệ với đối thủ lớn nhất của Trung Quốc là Hoa Kỳ.
Washington và Hà Nội chỉ nối lại quan hệ ngoại giao vào năm 1995, hai thập kỷ sau khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc. Ties bước vào một giai đoạn mới khi hai đối thủ cũ ký kết “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” vào tháng 9.
Ông nói thêm: “Việt Nam có vẻ muốn chứng tỏ khả năng phòng ngừa của mình – khi liên quan đến vấn đề [Biển Đông], Hà Nội ít nhất có thể nhắc nhở Bắc Kinh rằng họ có một số người bạn hùng mạnh mà họ có thể khai thác nếu gặp khó khăn”.
https://zip.lu/3jFEX – [Lê Văn dịch lại]