Căng thẳng ở Trung Đông đe dọa an ninh châu Á
Mỹ và đồng minh nên tăng cường răn đe trước Trung Quốc, Triều Tiên
Tổng thống Mỹ Joe Biden phải cùng với các đồng minh chủ chốt của mình cân nhắc cách ngăn chặn Trung Quốc hoặc Triều Tiên lợi dụng xung đột ở Gaza và Ukraine. (Ảnh dựng phim của Nikkoi/Nguồn ảnh của Getty Images)
HIROYUKI AKITA, bình luận viên Nikkei29/10/2023 10:43 JST
TOKYO – Cuộc đụng độ giữa Israel và nhóm chiến binh Palestine Hamas đã giáng một đòn khác vào trật tự toàn cầu. Ngoài việc Nga xâm chiếm Ukraine, thế giới hiện phải đối mặt với một cuộc xung đột khác ở Trung Đông.
Hamas đã giết hại hơn 1.000 thường dân trong một cuộc tấn công bất ngờ vào Israel vào ngày 7 tháng 10. Không có lý do gì cho hành vi bạo lực như vậy, mặc dù vấn đề Palestine bị bỏ quên từ lâu là nguyên nhân dẫn đến sự giận dữ của Hamas. Hamas cũng đã bắt giữ hơn 100 người, bao gồm cả người nước ngoài, làm con tin và đe dọa giết họ. Israel có quyền hành động để tự vệ.
Điều đó nói lên rằng, câu hỏi đặt ra là cuộc tấn công trên bộ của Israel ở Dải Gaza sẽ tác động như thế nào đến Trung Đông. Có nhiều vấn đề đang bị đe dọa: Cần làm gì để giảm thiểu thương vong cho dân thường? Israel có thể giành quyền kiểm soát Gaza bằng vũ lực? Và ngay cả nếu có thể, liệu nó có dẫn tới sự ổn định trong khu vực?
Các chuyên gia an ninh phương Tây và Trung Đông có rất ít sự trợ giúp vì họ không biết mọi chuyện sẽ diễn ra như thế nào. Kịch bản xấu nhất là giao tranh ở Gaza sẽ trở thành vũng lầy và leo thang thành xung đột toàn khu vực.
Nếu xung đột ở Ukraine và Trung Đông leo thang và trở thành các cuộc chiến tranh lớn vượt ra ngoài khu vực, an ninh của eo biển Đài Loan và bán đảo Triều Tiên cũng sẽ bị ảnh hưởng sâu sắc: Mỹ không còn đủ sức mạnh quân sự để đối phó với các xung đột lớn ở hai nơi cùng một lúc.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, giữa, đứng cùng Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, phải, và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol tại Trại David, Hoa Kỳ vào ngày 18 tháng 8. (Getty/Kyodo)
Năm 2013, Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố Washington sẽ không còn là “cảnh sát thế giới” nữa, quân đội Mỹ sau đó đã ngừng chuẩn bị cho các cuộc chiến tranh hai mặt trận.
Quân đội Mỹ có thể đối phó thế nào nếu hai hoặc nhiều cuộc chiến tranh lớn, liên quan đến châu Âu, Trung Đông hoặc châu Á, nổ ra cùng một lúc? Tôi đã đặt câu hỏi này với Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Lầu Năm Góc khi ông đến thăm Nhật Bản vào tháng 7.
Cựu tướng hàng đầu của Mỹ nhăn mặt và nói điều quan trọng là đảm bảo rằng không ai nên “đặt câu hỏi như vậy”.
Milley nói: “Mỹ sẽ có cơ cấu lực lượng để có thể đối phó với một cuộc chiến lớn tại một thời điểm, nhưng nước này vẫn có thể ngăn chặn hoặc ngăn chặn chiến tranh ở nơi khác”. “Ý tưởng là ngăn chặn, ngăn chặn cuộc chiến đó xảy ra ngay từ đầu… để bạn không chỉ tham gia hai cuộc chiến, thậm chí không tham gia một cuộc chiến và chiến tranh đó sẽ không bao giờ xảy ra.”
Milley rõ ràng nghĩ rằng Mỹ sẽ phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng nếu Trung Quốc xâm chiếm Đài Loan, lợi dụng tình hình hỗn loạn ở Ukraine và Trung Đông, hoặc nếu Triều Tiên gửi quân vào Hàn Quốc vì lý do tương tự. Để ngăn chặn những hành động như vậy, Milley nhấn mạnh rằng Mỹ và các đồng minh phải tăng cường răn đe đối với hai nước.
Một cố vấn của Bộ Quốc phòng Mỹ lập luận rằng một cuộc chiến tranh ở châu Âu sẽ không ảnh hưởng lớn đến an ninh châu Á vì lực lượng lục quân có thể sẽ đóng vai trò then chốt ở châu Âu, trong khi các trận đánh lớn ở châu Á có thể sẽ diễn ra trên biển. Mặc dù vậy, việc quản lý đồng thời các xung đột ở hai khu vực sẽ không dễ dàng đối với lực lượng Mỹ vì họ sẽ cần phải có đạn dược, tên lửa và máy bay ở cả hai nơi.
Do đó, quyết định của Nhật Bản vào tháng 12 năm ngoái về việc tăng gần gấp đôi chi tiêu quốc phòng cho đến năm tài chính 2027 và tăng cường liên minh với Washington là có lý. Một tin tốt nữa là các nhà lãnh đạo Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh ba bên vào giữa tháng 8 để tăng cường hợp tác an ninh.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tham dự buổi lễ chào mừng những người tham gia Diễn đàn Vành đai và Con đường ở Bắc Kinh vào ngày 17/10. (Sputnik/Reuters
Nhưng có rất ít chỗ cho sự lạc quan, đặc biệt là về tình hình ở eo biển Đài Loan.
Ở châu Á, cán cân quân sự Mỹ-Trung đã nghiêng về phía có lợi cho Bắc Kinh. Các lực lượng Hoa Kỳ ước tính rằng đến năm 2021, số lượng máy bay chiến đấu, tàu chiến mặt nước và tàu ngầm của Trung Quốc đã đạt gấp 5 đến 5,6 lần số lượng mà Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ nắm giữ ở mỗi loại.
Ngay cả khi bao gồm Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, ưu thế về số lượng của Trung Quốc vẫn không thay đổi. Tính đến năm 2021, Trung Quốc có số lượng máy bay chiến đấu gấp 3,7 lần và số tàu chiến mặt nước gấp 1,5 lần so với SDF. Vào năm đó, Trung Quốc có số lượng tàu ngầm nhiều gấp 2,5 lần Nhật Bản.
Lực lượng Nhật Bản và Mỹ đã âm thầm tiến hành các cuộc tập trận và mô phỏng các cuộc đụng độ có thể xảy ra với quân đội Trung Quốc ở những nơi như Biển Hoa Đông và Eo biển Đài Loan. Theo các nguồn tin của Nhật Bản và Mỹ, trong nhiều kịch bản, Mỹ và Nhật Bản bị Trung Quốc lấn át.
Trong bối cảnh đó, có vẻ tự nhiên là Trung Quốc và Triều Tiên sẽ tính đến việc lợi dụng tình hình nếu châu Âu và Trung Đông đồng thời chìm trong các cuộc chiến tranh tổng lực. Để ngăn chặn những suy nghĩ như vậy từ trong trứng nước, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc cần tăng cường hơn nữa khả năng răn đe chống lại Bắc Kinh và Bình Nhưỡng.
Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, trái, nói chuyện với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu tại Vladivostok, Nga, vào ngày 16/9. (KCNA/Kyodo
Một rủi ro ngày càng tăng khác là sự phụ thuộc nặng nề của châu Á vào năng lượng từ Trung Đông. Nhật Bản nhập khẩu hơn 90% lượng dầu thô từ khu vực này, còn Hàn Quốc con số này là khoảng 60%.
Thế giới sống sót sau bốn cuộc chiến tranh Ả Rập-Israel từ năm 1948 đến năm 1973 vì Mỹ có ý chí và khả năng lãnh đạo mạnh mẽ cần thiết để duy trì sự ổn định trong khu vực. Ngày nay nó thiếu cả hai.
Tuy nhiên, trước sự leo thang bạo lực gần đây giữa Gaza và Israel, Mỹ đã có kế hoạch khôi phục trạng thái cân bằng ở Trung Đông bằng cách làm trung gian hòa giải giữa Israel và Ả Rập Saudi.
Theo kế hoạch, Ả Rập Saudi và các quốc gia vùng Vịnh khác sẽ chung tay với Israel trong việc đối đầu với Iran. Điều đó có thể không loại bỏ được căng thẳng trong khu vực, nhưng nó có thể giúp mang lại sự ổn định nhất định. Cuộc tấn công bất ngờ của Hamas vào Israel đã dập tắt hy vọng đó, ít nhất là vào thời điểm hiện tại.
Một cuộc chiến tranh xảy ra ở nửa vòng trái đất có thể mang lại tình trạng hỗn loạn cho châu Á bằng cách này hay cách khác, như chúng ta đã biết từ lịch sử Thế chiến thứ hai. Mỹ và các đồng minh ở châu Á không bao giờ nên quên rằng ngày nay họ đang phải đối mặt với mối nguy hiểm tương tự.
www.nikkei.com [Lê Văn dịch lại]