Các cuộc biểu tình rầm rộ sẽ buộc Xi thay đổi hướng đi Zero-COVID?
By: Willy Wo-Lap Lam – 28/11/2022 02:28 PM Tuổi: 7 giờ
Các sinh viên tại Đại học Giao thông Tây Nam ở Thành Đô, Tứ Xuyên, tổ chức một buổi cầu nguyện cho vụ cháy Urumqi ngày 24 tháng 11 (nguồn: Wikipedia)
Thất bại rõ ràng của Bắc Kinh trong việc xác định những cách thức mới để xử lý đại dịch COVID-19 trước điều mà nhiều người coi là cuộc biểu tình quần chúng lớn nhất kể từ phong trào sinh viên năm 1989 đã phơi bày khả năng hạn chế của ban lãnh đạo mới của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) trong việc xử lý các sự kiện bất ngờ mặc dù bộ máy giám sát và an ninh rộng lớn của nó. Tổng Bí thư ĐCSTQ Tập Cận Bình, người đã giành quyền kiểm soát gần như toàn bộ bộ máy đảng tại Đại hội Đảng lần thứ 20 vào cuối tháng trước, đã biến mất tăm sau khi hàng chục nghìn sinh viên tại ít nhất 50 khu học xá ở hàng chục thành phố tổ chức các cuộc biểu tình phản đối. đợt phong tỏa kéo dài ba năm liên quan đến đại dịch vào Chủ nhật, ngày 27 tháng 11. Đám đông trên đường phố của các thành phố bao gồm Thượng Hải, Bắc Kinh, Quảng Châu, Vũ Hán, Thành Đô và Urumqi cũng tổ chức các cuộc biểu tình nhanh (New York Times của Trung Quốc, ngày 28 tháng 11; Deutsche Welle Chinese , ngày 28 tháng 11).
Những người biểu tình không chỉ yêu cầu chấm dứt chế độ COVID “không khoan nhượng” có chữ ký của Tập mà còn kêu gọi giới thiệu các giá trị phổ quát bị đảng cấm, chẳng hạn như tự do cá nhân, tự do ngôn luận và pháp quyền. Một số người biểu tình thậm chí còn hô to những khẩu hiệu kích động như “ĐCSTQ, hãy từ chức” (共产党下台, Gongchandang xiatai) và “Tập Cận Bình, hãy từ chức” (习近平下台, Xi Jinping xiatai) (Liberty Times, ngày 28 tháng 11). Nhiều người giơ cao các mảnh giấy trắng, đồng thời tượng trưng cho sự kiểm duyệt báo chí ở Trung Quốc và sự thật rằng các cuộc biểu tình của họ không liên quan gì đến “các cuộc cách mạng màu” được cho là do “các thế lực thù địch nước ngoài” lan truyền (Đài phát thanh quốc tế Pháp, 27 tháng 11; Đài tiếng nói Hoa Kỳ, ngày 27 tháng 11).
Điểm đột phá?
Các hành động bất đồng chính kiến nổ ra một cách tự phát vào cuối tuần qua để phản ứng lại vụ hỏa hoạn khủng khiếp bùng phát tại một tòa nhà chung cư cao tầng vào thứ Năm tuần trước, ngày 24 tháng 11, tại Urumqi, thủ phủ được bảo vệ nghiêm ngặt của Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương (XUAR), nơi một khóa kín đã được tiến hành trong hơn 100 ngày. Có tới 40 người Duy Ngô Nhĩ và người Hán được cho là đã chết trong một vụ hỏa hoạn, vụ hỏa hoạn trở nên đặc biệt nghiêm trọng vì tòa nhà được cho là đã bị phong tỏa do các biện pháp phong tỏa. Hậu quả, cư dân bị mắc kẹt bên trong tòa nhà và không thể thoát ra ngoài. Do các chướng ngại vật liên quan đến đại dịch ở các đường phố gần đó, xe cứu hỏa được cho là đã mất nhiều thời gian để đến hiện trường. Số người chết chính thức là mười người, nhưng nhiều bài đăng trên mạng xã hội tuyên bố có tới 40 người thương vong do hỏa hoạn (HK01.com, ngày 27 tháng 11; Đài phát thanh quốc tế Pháp, ngày 26 tháng 11).
Các cuộc đối đầu trước đó giữa cư dân bị phong tỏa và cảnh sát đã diễn ra ở các tỉnh Quảng Đông, Hồ Bắc và Hà Nam, bao gồm các cuộc biểu tình ở Trịnh Châu, Hà Nam tại Nhà máy Foxconn thuộc sở hữu của Đài Loan, nhà lắp ráp iPhone lớn nhất thế giới (Deutche Welle Chinese, tháng 11 23; Tin tức Trung Quốc, ngày 23 tháng 11). Tuy nhiên, những người biểu tình nhận ra rằng mặc dù họ đã bày tỏ quan điểm bị kìm nén từ lâu về cách xử lý đại dịch của đảng-nhà nước, nhưng chiến dịch của họ có thể không dẫn đến những thay đổi chính trị lớn. “Chúng ta còn lâu mới đến được nền dân chủ,” BBC dẫn lời một người biểu tình ở Bắc Kinh nói trong một video về những diễn biến mới nhất. “Chúng tôi không có chương trình hành động. Nhưng ít nhất chúng tôi đã đảm bảo rằng người dân ở nhiều nơi ở Trung Quốc đã công khai quan điểm của họ” (Video tiếng Trung của BBC, ngày 28 tháng 11).
Tiến thoái lưỡng nan của Xi
Cho đến nay, cả Tổng Bí thư Tập Cận Bình và bất kỳ ai trong số sáu thành viên mới được chọn khác của Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị đều không xuất hiện trên các phương tiện truyền thông hoặc phát biểu trước công chúng về khả năng chuyển từ phong tỏa nghiêm ngặt hàng loạt sang áp dụng cách tiếp cận phòng chống dịch bệnh linh hoạt hơn.
Vào ngày 11 tháng 11, Hội đồng Nhà nước đã công bố gói “20 điểm tự do hóa”, hạn chế mức độ và cường độ phong tỏa, đặc biệt là ở các quận không bị nhiễm bệnh ở khu vực thành thị. Tuy nhiên, sự miễn trừ này phần lớn đã bị các quan chức địa phương phớt lờ, những người sợ mất việc vì bị phát hiện là không đủ nhiệt tình trong việc thực thi các biện pháp nghiêm ngặt để ngăn chặn COVID (Ủy ban Y tế Quốc gia CHND Trung Hoa (NHC), ngày 26 tháng 11; Gov.cn, ngày 12 tháng 11).
Tập và các cố vấn của ông phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan cấp tính. Mặc dù việc tiếp tục duy trì chế độ không có COVID kéo dài ba năm khắc nghiệt sẽ dẫn đến nhiều cuộc biểu tình hơn, nhưng số ca mắc mới hàng ngày đã vượt qua 40.000 ca vào Chủ nhật và bất kỳ sự nới lỏng nào cũng có thể đẩy nhanh tốc độ lây lan của vi rút (NHC, ngày 28 tháng 11) . Cho đến nay, Ủy viên Bộ Chính trị duy nhất lên tiếng về tình hình này là Bí thư Thành ủy Tân Cương Ma Xingrui, người đã nhấn mạnh sự cần thiết phải tuân theo chỉ thị của Bắc Kinh “với nỗ lực làm việc lớn hơn và hành động nhanh hơn” (Nhân dân Nhật báo, ngày 26 tháng 11). Nhân dân Nhật báo và các phương tiện truyền thông chính thức khác đã không đưa ra bất kỳ gợi ý nào về bất kỳ thay đổi tiềm năng nào đối với các biện pháp hiện có.
Các nguồn tin mà China Brief biết cho biết Quân ủy Trung ương của đảng đã triển khai thêm Cảnh sát Vũ trang Nhân dân và binh lính đến các thành phố lớn cũng như Tân Cương và Tây Tạng. Tuy nhiên, cảnh sát và quân nhân đã được lệnh hành động kiềm chế trên cơ sở có chọn lọc và giảm thiểu số vụ bắt giữ cư dân hoặc sinh viên. Vào ngày 27 tháng 11, Phó Bí thư Đảng ủy Đại học Thanh Hoa Guo Yong đã gặp những người biểu tình và hứa rằng sẽ không có ai bị trừng phạt. Hơn nữa, vé tàu miễn phí đã được cung cấp cho những sinh viên muốn về nhà sớm trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán (Ming Pao, ngày 28 tháng 11).
Nhiều bác sĩ và chuyên gia y tế đã đề xuất các phương pháp khác nhau mà chính phủ Trung Quốc có thể thực hiện để giảm bớt tình trạng khó khăn về sức khỏe cộng đồng hiện tại. Nhiều người đã đổ lỗi cho vắc-xin Covid sản xuất trong nước của Trung Quốc, được coi là kém hiệu quả hơn nhiều so với vắc-xin mRNA được phát triển ở Mỹ và Anh. Trớ trêu thay, bắt đầu từ tháng trước, người nước ngoài sống ở Trung Quốc đã được lựa chọn vắc-xin sản xuất trong nước hoặc vắc-xin do nước ngoài sản xuất (South China Morning Post [SCMP], ngày 4 tháng 11; BBC Tiếng Trung, ngày 13 tháng 7 năm 2021).
Hơn nữa, các nhà chức trách đã chậm công bố số liệu về những bệnh nhân mắc COVID-19 đã tử vong hoặc được đưa vào các đơn vị chăm sóc đặc biệt của bệnh viện. Nhiều cư dân mạng đã đổ lỗi cho lãnh đạo ĐCSTQ vì sợ rằng con số tử vong thấp do các biến thể Omicron kém mạnh hơn sẽ bị “các phần tử chống chính phủ” sử dụng để ủng hộ cách tiếp cận “không làm gì” đối với dịch bệnh hiện được hầu hết các nước phương Tây và châu Á áp dụng. .
Một thuyết âm mưu cũng cho rằng các quan chức cấp địa phương đã được hướng dẫn rằng các bệnh viện cách ly tạm thời fangcang (hay “cabin di động”) mà các thành phố khác nhau đã xây dựng để cách ly bệnh nhân nhiễm bệnh sẽ tiếp tục hoạt động trong tối đa 5 năm nữa hoặc lâu hơn, có nghĩa là các biện pháp khắc nghiệt bằng 0 COVID của Bắc Kinh không có hạn kết thúc (Qz.com, ngày 11 tháng 5).
Một quan điểm thậm chí còn cho rằng việc duy trì toàn bộ kiến trúc của bộ máy zero-COVID, bao gồm sản xuất vắc-xin và xét nghiệm axit nucleic thường xuyên, đã trở thành một ngành kinh doanh trị giá hàng tỷ nhân dân tệ và các quan chức địa phương tham nhũng có xu hướng thu lợi tài chính từ việc tiếp tục chính sách (New York Times Chinese, ngày 21 tháng 2).
Tuy nhiên, cùng lúc đó, ban lãnh đạo Tập Cận Bình, vốn cực kỳ lo lắng về tốc độ tăng trưởng GDP, phải cân nhắc thiệt hại kinh tế nặng nề mà chính sách phong tỏa đã gây ra cho nền kinh tế. Nền kinh tế Trung Quốc chính thức chỉ tăng trưởng 3,9% trong quý 3 năm nay, trong khi các ước tính không chính thức đưa ra con số thấp từ 2% đến 3% (Cục Thống kê Quốc gia, ngày 24 tháng 10; Jingdaily, ngày 27 tháng 10).
Kết luận
Ở giai đoạn này, chính quyền Tập Cận Bình có thể nhận ra rằng đại dịch càng kéo dài, nó sẽ tiếp tục kéo chi tiêu của người tiêu dùng xuống và làm gián đoạn chuỗi cung ứng hậu cần. Do đó, các tập đoàn đa quốc gia cũng sẽ ngày càng bắt đầu ngần ngại tăng cường sản xuất tại Trung Quốc hoặc tìm nguồn cung ứng từ các công ty Trung Quốc. Hơn nữa, hiệu suất mờ nhạt của nền kinh tế từ đầu năm đến nay đã chứng minh rằng việc dựa chủ yếu vào các biện pháp kích thích của chính phủ thông qua chi tiêu cho cơ sở hạ tầng không còn là liều thuốc chữa bách bệnh cho tăng trưởng (SCMP, ngày 7 tháng 6).
Xi có thể sẽ không nuốt chửng niềm tự hào của mình và mua số lượng lớn các loại vắc xin hiệu quả hơn do Hoa Kỳ hoặc Châu Âu sản xuất. Tuy nhiên, những tuyên bố của bộ máy tuyên truyền của ĐCSTQ rằng mô hình Trung Quốc vốn đã tốt hơn nhiều so với mô hình phương Tây trong việc giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng đã bị phơi bày là một sự quá đà đáng xấu hổ. Và mặc dù các cuộc biểu tình liên quan đến đại dịch khó có thể kéo dài hơn hai tuần hoặc lâu hơn, nhưng việc rất nhiều công dân và sinh viên dám mạo hiểm bị bắt giữ bằng cách tự do bày tỏ niềm tin của mình có thể biến thành áp lực buộc đảng phải thay đổi không chỉ trong các biện pháp liên quan đến COVID mà còn đối với các khía cạnh khác của hệ thống.
https://jamestown.org
Lê Văn dịch lại