Các cuộc biểu tình của Covid nói lên sự phát triển của bất đồng chính kiến Trung Quốc
Chính quyền cộng sản phản ứng bằng cách tiếp cận cây gậy và củ cà rốt đã được thử nghiệm qua thời gian nhưng bản chất của cuộc nổi dậy do mạng xã hội thúc đẩy đã thay đổi cuộc chơi
By DANIEL WILLIAMS – DECEMBER 3, 2022
Các cuộc biểu tình Covid của Trung Quốc đã được châm ngòi bởi một đám cháy ở Tân Cương xa xôi. Hình ảnh: CBS / Screengrab
Trung Quốc đã quyết định chống lại các cuộc biểu tình phong tỏa chống Covid đang lan rộng bằng cách kết hợp liều lượng đàn áp nặng nề của chính quyền trong tuần qua với việc sẵn sàng bất ngờ dỡ bỏ các hạn chế chặt chẽ đối với việc di chuyển.
Khi các cuộc biểu tình chống lại cái gọi là hạn chế về thể chất của chính sách “không có Covid” lần đầu tiên nổ ra, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đáp trả bằng sự đàn áp của cảnh sát, tiếng vang của các biện pháp phổ biến đối với hai đợt bùng phát bất mãn lớn khác của công chúng thời hậu Mao Trạch Đông – Phong trào Bức tường Dân chủ vào cuối những năm 1970 và cuộc biểu tình lớn tại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh, 1989.
Tập Cận Bình đã huy động lực lượng an ninh – trong trường hợp này là cảnh sát thành phố và lực lượng bán quân sự Cảnh sát vũ trang nhân dân chống bạo loạn – để giải tán các cuộc biểu tình, bắt giữ và mở ra bộ máy giám sát rộng lớn của Trung Quốc để xác định những kẻ gây rối bằng cách kiểm tra điện thoại di động và tin nhắn trên internet.
Sau đó, vào thứ Năm, các quan chức y tế công cộng bất ngờ tuyên bố dỡ bỏ lệnh phong tỏa. Các quan chức địa phương sẽ được phép hủy bỏ các biện pháp hạn chế, vốn là vũ khí có một không hai của Tập Cận Bình để chống lại sự lây lan của dịch bệnh.
Phó Thủ tướng Sun Chunlan, một trong những quan chức y tế cấp cao của đất nước, mô tả nguy cơ dịch bệnh đang giảm dần ngay cả khi một biến thể Covid mới xuất hiện.
“Đất nước đang đối mặt với tình hình mới và nhiệm vụ mới trong phòng chống dịch bệnh khi khả năng gây bệnh của virus Omicron suy yếu,” ông Sun nói. “Nhiều người được tiêm phòng hơn và kinh nghiệm ngăn chặn vi-rút được tích lũy.”
Cô ấy không đề cập đến các mục tiêu và chiến thuật không có Covid. Các giới hạn về di chuyển ở Thượng Hải và Quảng Châu, những trung tâm lớn của các cuộc biểu tình chống phong tỏa, đã ngay lập tức được dỡ bỏ, ngoại trừ những người thực sự bị nhiễm bệnh. Các hạn chế ở các quận của các thành phố khác, bao gồm cả Bắc Kinh, cũng được nới lỏng.
Bức tường Dân chủ Ảnh: Wei Jingsheng / Á Châu Tự Do
Cách tiếp cận cây gậy và củ cà rốt đã trở thành một phương pháp phổ biến để đối phó với tình trạng bất ổn của công chúng kể từ những năm 1970, sau sự sụp đổ của Mao và sự trỗi dậy của giới lãnh đạo được cho là thực dụng, ít ý thức hệ hơn. Phong trào Bức tường Dân chủ, được đặt tên theo một loại bảng thông báo chính trị ở trung tâm Bắc Kinh, đã được chấp nhận trong một vài năm.
Nhưng sau đó những người bất đồng chính kiến và thường dân đã bị bắt vì đòi hỏi những thay đổi chính trị sâu sắc. Bức tường Dân chủ bị dỡ bỏ; khác đã được thiết lập trong một công viên ba dặm. Bất cứ ai muốn để lại tin nhắn sẽ phải đăng ký với tên và địa chỉ.
Củ cà rốt xuất hiện dưới hình thức tự do kinh tế kiểu tư bản chủ nghĩa. Nhà lãnh đạo tối đa Đặng Tiểu Bình đã bổ nhiệm Triệu Tử Dương, một nhà cải cách kinh tế, làm lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc và mở ra những thay đổi kinh tế thị trường tự do bao gồm việc dỡ bỏ quy mô lớn các trang trại công xã, giao đất cho tư nhân.
Tuy nhiên, có một cảnh báo: Sự lãnh đạo chính trị của đảng và sự chấp nhận chính thức đối với sự cai trị của chủ nghĩa Mác-Lênin phải được duy trì.
Năm 1989, hàng nghìn người biểu tình đã chiếm Quảng trường Thiên An Môn mang tính biểu tượng của Bắc Kinh, ngay bên ngoài Tử Cấm Thành, để phản đối tham nhũng, lạm phát và giới hạn tự do ngôn luận của Đảng Cộng sản. Kinh hoàng trước sự cuồng nhiệt của những người biểu tình chủ yếu là sinh viên và cảnh giác với những thay đổi châm ngòi như đang xảy ra ở Liên Xô dưới thời Mikhail Gorbachev, Đặng đã phái Quân đội Giải phóng Nhân dân đến dọn dẹp quảng trường.
Vào sáng sớm ngày 4 tháng 6, hàng trăm người biểu tình cắm trại ở quảng trường đã bị giết – một số bị bắn, một số bị xe tăng cán qua. Hàng chục nhà hoạt động đã bị bỏ tù; những người khác trốn thoát lưu vong.
Ngay sau đó, Đặng tăng gấp đôi cải cách kinh tế, thuyết phục rằng sự thịnh vượng gia tăng sẽ củng cố sự cai trị của Cộng sản và thúc đẩy nỗ lực xây dựng Trung Quốc thành một cường quốc kinh tế. Triệu Tử Dương, người đã ủng hộ những người biểu tình Thiên An Môn, bị quản thúc tại gia suốt đời. Người thay thế Triệu Tử Dương, Giang Trạch Dân, đã tuân thủ nguyên tắc đảng ngay thẳng và hẹp hòi trong khi thúc đẩy tăng trưởng kiểu tư bản chủ nghĩa và đầu tư nước ngoài.
Kể từ những năm 1980, các cuộc biểu tình rải rác đã diễn ra để đối phó với nhiều vấn đề khác nhau, nếu quen thuộc,: tham nhũng của chính phủ, kiểm soát nặng tay và các vấn đề kinh tế. Nhưng cách phát triển của các cuộc biểu tình chống Covid hiện tại là mới, ít nhất là đối với Trung Quốc, và có thể báo trước một giai đoạn thảo luận công khai trong thiên hà chính trị được kiểm soát chặt chẽ của Tập.
Những người biểu tình Trung Quốc bày tỏ quan điểm của họ về các hạn chế ‘không có Covid’ của chính phủ. Hình ảnh: Screengrab / BBC
Các cuộc biểu tình hiện nay nổ ra trong thế giới của điện thoại di động và internet. Những hình ảnh về một tòa nhà chung cư đang cháy ở Tân Cương, vốn ít được các phương tiện truyền thông nhà nước chú ý, đã được lan truyền trên các video điện thoại di động.
Những gì chính phủ cố gắng hạ thấp sự kiện, hàng triệu người Trung Quốc có thể tự suy ngẫm, mở đường cho phản ứng tự phát. Người dân ở nhiều thành phố khác nhau nghe nói rằng các cánh cửa trong tòa nhà bốc cháy đã bị đóng lại theo lệnh của chính phủ hoặc lính cứu hỏa bị cản trở bởi các rào chắn nhằm hạn chế sự lây lan của Covid. Thảm họa hỏa hoạn trở thành một phép ẩn dụ cho sự thất vọng với cảm giác không có Covid của tất cả những người đã bị giam trong căn hộ của họ hàng tuần hoặc hàng tháng, không thể di chuyển hoặc làm việc.
Bản chất mới, phân tán của các cuộc biểu tình khiến chúng khó bị kìm hãm hơn. Sau hai tháng khoan dung, Thiên An Môn đã bị quân đội giải tỏa trong một đêm. Các cuộc biểu tình chống hạn chế Covid lan rộng và dường như không có người lãnh đạo khó bị phản đối hơn, ít nhất là nếu không có sự thỏa hiệp nhanh chóng.
Xi phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Anh ấy đặt cược vào việc kiểm soát vật lý bằng không với Covid hơn là theo kịp các loại thuốc tăng cường, đặc biệt là ở người lớn tuổi và nhập khẩu vắc xin mRNA do nước ngoài sản xuất. Không rõ liệu sự thay đổi đột ngột của trái tim đối với việc khóa máy – và đồng thời tăng cường tiêm chủng – sẽ có tác dụng hay đó chỉ là một cách để đổ trách nhiệm cho những thất bại trong tương lai cho các quan chức địa phương.
Yves Tiberghien, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học British Columbia của Canada, viết: “Các công dân đã kiệt sức. “Virus Omicron chuẩn bị hoành hành. Liệu Trung Quốc có thể tìm ra một cách thực tế và hòa bình để thoát khỏi cách tiếp cận không có Covid hay không vẫn là một câu hỏi mở”.
Bản thân ông Tập dường như không hoàn toàn tin tưởng rằng việc giảm bớt các hạn chế hôm thứ Năm là đủ để dập tắt sự bất mãn. Anh ấy đã ban hành một sắc lệnh kiểm duyệt “phản ứng khẩn cấp”, bao gồm cả việc đàn áp các mạng riêng ảo và các phương tiện khác để vượt qua kiểm duyệt trực tuyến.
Có vẻ như, ngoài sự gia tăng đột biến của Covid, khả năng lan truyền thông tin bên ngoài Bức tường lửa vĩ đại kiểm soát truyền thông của Tập Cận Bình cũng là một nguồn đáng báo động.
https://asiatimes.com/2022/12/covid-protests-speak-to-evolution-of-chinese-dissent/
Lê Văn dịch lại