Biển Đông nhìn từ chuyến công du Á châu lần cuối của TT Obama tại Thượng đỉnh G-20 Hàng Châu và Thượng đỉnh ASEAN và Đông Á ở Vientiane – Bs Mã Xái
Tổng thống Obama đã hoàn tất chuyến công du cuối cùng tới Châu Á để tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 Hàng Châu kết thúc hôm 05/09/2016 trước khi lên đường sang Lào tham dự Thượng đỉnh ASEAN và Thượng đỉnh Đông Á cho tới hết ngày 08/09/2016. Chuyến thăm lịch sử này đã in đậm dấu ấn tám năm cầm quyền mà giới chức Toà Bạch Ốc gọi là trung tâm của chánh sách ngoại giao Obama, chánh sách tái cân bằng, chuyển trục về Châu Á – Thái Bình Dương trong đó Hiệp định Xuyên Thái Binh Dương TPP là cột trụ và “quyền lợi quốc gia Hoa Kỳ“ tại Biển Đông phải được bảo đảm. TPP và biển Đông là hành trang quan trọng hàng đầu cho TT Obama cho chuyến công du trong bối cảnh thế giới đầy bất ổn và nguy cơ xung đột Mỹ-Trung tại Á Đông trở nên mối quan tâm hàng đầu cho nhơn loại.
Bài tiểu luân này chỉ nhìn lại Biển Đông, sau một bước ngoặt mới, khi Obama mở lại hồ sơ Biển Đông bên lề hội nghị Hàng Châu với Tâp Cận Bình, với các nguyên thủ thượng đỉnh ASEAN và thượng đỉnh Đông Á tại thủ đô Vientiane nước Cộng hoà Dân chủ Nhân Dân Lào. Năm nay Lào là nước chủ nhà và là chủ tịch luân phiên của ASEAN. Cũng nên nhắc lại là sau phán quyết của Toà Trọng tài La Haye ngày 12/07, Bắc Kinh đã phản ứng hung hản khắp các vùng tranh chấp trên khắp Biển Đông, nhưng lúc bấy giờ nhiều nhà phân tích cho rằng các phản ứng tức thời lúc đó chỉ là màn “đánh gió”. TC sẽ còn ra đòn độc hơn sau thượng đỉnh G20 Hàng Châu mà Trung Cộng là nước chủ nhà.
Hội đàm tiền Hội nghị giữa Tập Cận Bình- Obama.
Theo kế hoạch, Chủ tịch Tập Cận Bình muốn hội nghị tập trung vào chủ đề kinh tế cho thượng đỉnh G-20 Hàng Châu. Hồ sơ Biển Đông do đó không được mở ra trong khoáng đại hội nghị khai mạc ngày 04/09/2016. Trái lại cuộc hội đàm Obama-Tập Cận Bình lại diễn ra bên lề hội nghị một ngày trước khi khai mạc tức 03/09. Cuộc hội kiến này kéo dài khác thường theo tin Reuters hơn bốn giờ, và thông cáo từ Toà Bạch Ốc cũng dài hơn thông lệ. Cuộc đấu khẩu chắc có phần gây cấn.
Tổng thống Obama đã nhắc nhở Bắc Kinh tôn trọng luật pháp quốc tế, nói trắng ra là tôn trọng phán quyết Toà Trọng Tài La Haye ngày 12/07/2016, tôn trọng các nghĩa vụ chiếu theo Công Ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) để giải quyết các vấn đề tranh chấp ở Biển Đông, về quyền tự do lưu thông trên biển trên không trong khu vực này. Ông cũng cũng nhấn mạnh với Tâp Cận Bình quyết tâm của Mỹ trong việc bảo đảm an ninh cho các đồng minh trong khu vực, nói toạc ra là Tokyo và Seoul trên vùng Đông Bắc Á với lá chắn THAAD triển khai ở Nam Hàn, mà còn ngầm nhắc khéo việc Washington đã “lòn” võ khí sát thương cho đối tác tiềm năng CSVN dù biết bản chất hai mang của tập đoàn “16 chữ vàng bốn tốt” Hà Nội. Tập cũng chắc không vui khi hay Thủ tướng Modi trên đường phó hội, còn ghé Việt Nam, thuận cho Hà Nội môt tín dụng khắm khá có thể mua sắm vài trăm hoả tiển nguy hiểm BrahMos có thể phóng ra từ sáu chiếc tàu ngầm Kilo mà Hà Nội mua từ Nga- một đồng minh bất đắc dĩ của Bắc Kinh, thêm vào môt số giàn phóng hoả tiển EXTRA đã điều ra quần đảo Trường Sa. Obama còn kêu gọi TC tôn trọng “nghĩa vụ bảo vệ quyền tự do tôn giáo của các công dân.” Nhà báo còn thuật lại việc TT Obama nói ông đã cảnh báo TC sẽ lãnh “hậu quả” nếu tiếp tục những hành động gây hấn ở Biển Đông. Cho tới nay chúng ta chưa thấy Bắc Kinh nhận lấy hậu quả gì dù họ luôn vi phạm luật pháp quốc tế. Một nghiên cứu công bố gần đây cho thấy hầu hết va chạm ở Biển Đông đều có TC tham gia, dựa theo bản liệt kê các hành vi TC hiếp đáp, sách nhiễu, đâm tàu, thường xuyên xẩy ra ở Biển Đông.
Chúng ta cũng đoán được phần đáp lễ của Tập Cận Bình trong cuộc khẩu chiến cũng phản ảnh cung cách đối xử của Bắc Kinh trong buổi tiếp đón vị lãnh đạo của siêu cường thế giới. Theo bộ ngoại giao Trung Cộng, họ Tập thẳng thừng tuyên bố Bắc Kinh tiếp tục kiên quyết bảo vệ chủ quyền không tranh cải và các quyền hàng hải của TC ở Biển Hoa Nam tức Biển Đông. Nói khác đi Trung Nam Hải vẫn xem phán quyết của PCA ngày 12/07/2016 là “tờ giấy lộn”, đồng thời lãnh đạo TC kêu gọi Hoa Kỳ nên đóng vai trò xây dựng trong hồ sơ Biển Đông; như vậy lập trường Bắc Kinh về chủ quyền không tranh cải trên Biển Đông vẫn như cũ.
Chẳng những Tập đã thành công gạt được vấn đề Biển Đông ra khỏi hội nghị G-20 Hàng Châu, mà còn được Nga ủng hộ. Sau buổi bế mạc hội nghị Hàng Châu 05/09/2016, nhà độc tài Putin tuyên bố với báo chí “chúng tôi đoàn kết và ủng hộ lập trường của Trung Quốc về việc Bắc Kinh không công nhận phán quyết ủa Toà Trọng tài Quốc tế La Haye” trong vụ kiện của Philippines mà TC từ chối tham gia. Trả lời nhà báo về tình hình căng thẳng nghiêm trọng ở Biển Đông, Putin nói viêc can thiệp của các nước bên ngoài khu vực Biển Đông chỉ làm tình hình xấu đi (ám chỉ Hoa Kỳ cũng như các đông minh Nhựt, Úc…); các nhà bình luận ngạc nhiên và bàn tán về việc lần đầu tiên Putin có tuyên bố tiêu cực về phán quyết PCA, như vậy bất lợi cho Việt Nam, nhưng có nhận định cho rằng Putin đang lo lắng về việc ngoại trưởng Ukraine Pavlo Klimkin mới đây (08/2016) cân nhắc việc kiện Nga ra Toà PCA về vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Crimea! Nhưng với sự ủng hộ của Nga, Tập chắc cũng cảm thấy mát lòng với hộp kem mà Putin mang từ Mạc Tư Khoa đến biếu.
Hội thảo Obama-Thượng đỉnh ASEAN và Đông Á về Biển Đông.
Nhiều chuyện không may cho chuyến công du Châu Á lần cuối, trong những ngày tháng cuối nhiệm kỳ Tổng thống đầy sóng gió, cũng không may mắn gì ở đất nước Triệu Voi hay Vạn Tượng. Tổng thống Obama đến Vientiane hôm 06/09/2016 và hội kiến với các lãnh đạo của thượng đỉnh ASEAN và Thượng đỉnh Đông Á. Cũng như ở Hàng Châu, hồ sơ Biển Đông là ưu tiên, bên cạnh việc cổ suý chiến lược tái cân bằng về Châu Á, và cũng là cơ hội để ông Obama nhấn mạnh tầm quan trọng của thoả thuận tự do mậu dịch TPP còn lơ lửng chờ phê chuẩn của Quốc Hội Hoa Kỳ, thêm vào cái khó khăn trước mắt là cả hai ứng cử viên Tổng thống Hillary và Trump đều không mặn mà với Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương.
Tại thượng đỉnh Đông Á với sự hiện diện của Thủ tướng TC Lý Khắc Cường, thêm một lần nữa ông Obama đích thân kêu gọi TC phải tôn trọng phán quyết của Toà trọng tài La Haye công bố ngày 12/07/2016, bản phán quyết phủ nhận hầu hết các đòi hỏi chủ quyền của TC ở Biển Đông. Ông Obama cũng đã nhiều lần cảnh báo “sẽ có hậu quả” nếu vi phạm luật pháp quốc tế; nhưng tới nay chúng ta chỉ chứng kiến phản ứng mạnh mẽ là “những chiến dịch tuần tra FONOP (free of navigation operation)“ nhưng không thường xuyên hay những biểu dương răn đe sức mạnh hải quân của Hạm đội Bảy, Hạm đội Ba trên Biển Đông, ngoài những tuyên bố không khoan nhượng của quốc hội Hoa Kỳ. Từ sau khi chiếm đảo Hoàng Sa năm 1974, TC cứ tiến về nam và chiếm nhiều đảo ở Trường Sa và phát động qui mô xây đấp bãi, đá, rạn san hô thành đảo nhơn tạo, và tiếp tục quân sự hoá các đảo chiếm đóng (dù Tâp Cân Bình đã cam kết với Obama là không quân sự hoá).
Nhưng nhìn chung, tại thượng đỉnh Lào, Trung Cộng lại biểu dương ảnh hưởng nếu không muốn nói là khống chế ASEAN. Ngày 07/09/2016 ASEAN-Trung Quốc ra tuyên bố chung tám điểm (nguổn: Reuters Sept/08/2016 ) về Biển Đông tái khẳng định cam kêt với COC mà họ nói trước đây là sẽ hoàn thành (!); tuyên bố chung về DOC với sự cam kết các nguyên thủ quốc gia của 10 nước thành viên ASEAN và TC khẳng định cam kết duy trì và tăng cường an toàn cho các hoạt động của tàu thuyền trên vùng biển tranh chấp trên Biển Đông. TC cũng như mấy lần họp trước cũng áp lực ASEAN không được đề cập đến phán quyết của Toà Trọng tài LHQ hôm 12/07 trong bản Tuyên cáo chung. Các nước ASEAN và TC hôm 07/09 cũng thoả thuận lâp đường dây nóng nói là để ngăn ngừa các đụng độ quân sự không cố ý ở Biển Đông; không thấy thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hiện diện hôm đó nói lên tình hình hiếp đáp, đâm tàu quá thường xảy ra do các lực lượng tuần duyên TC ngay trong hải phận Việt Nam.
Một sự kiện khá bất ngờ , ngày 07/09/2016, Philippines công bố hình ảnh tàu bè Bắc Kinh chuẩn bị xây một đảo nhân tạo trên bãi cạn Scarborough được công bố vài giờ trước cuộc họp giữa lãnh đạo ASEAN và thủ tướng TC Lý Quốc Cường. Manila và Bắc Kinh đang thảo luận việc này, tất nhiên Hoa Kỳ cũng không thể coi nhẹ sự việc.
Sự khác biệt giữa các thành viên ASEAN về chánh trị, kinh tế, tôn giáo ,văn hoá, lịch sử làm cho sự đoàn kết đã khó khăn, mà sự lệ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh đã khiến Cam Bốt, Lào phải ngả theo, hoặc vì quyền lợi kinh tế quấn quyện nhau nhiều thành viên phải ngậm miệng, không dám lên án Bắc Kinh; Trung Cộng đã nhiều lần thành công thuyết phục hai đồng minh Cam Bốt và Lào dùng nguyên tắc đồng thuận để ngăn cản lần bản thông cáo chung không nêu vấn đề phán quyết La Haye. Hôm 07/09/2016, Lê Minh Lương, tổng thơ ký Hiệp hội Các Nước ĐNA (ASEAN) tuyên bố với Reuter : “Trung Quốc và Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng nhất của ASEAN và ASEAN không muốn phải lựa chọn giữa những đối tác”. (Source: “ ASIA Leaders Tiptoe Around China Sea Tensions/voa news/ trich bản tin Reuters/08/09/2016) .
Thượng đỉnh Đông Á đã qui tụ đủ 18 quốc gia thành viên gồm 10 nước ASEAN và tám quốc gia đối tác (10 nước ASEAN: Việt Nam, Phi luật Tân, Mã Lai, Brunie là những nước có tranh chấp và sáu nước còn lại Cam Bốt, Lào, Indonesia,Miến Điện, Singapore, và Thái Lan; tám đối tác là Hoa Kỳ, TC, Nga, Nhựt Bổn, Ấn độ, Úc, New Zealand, Nam Triều Tiên). TC là cường quốc có yêu sách chủ quyền gần toàn bộ Biển Đông, con đường huyết mạch chiến lược chuyển tải hàng năm trên năm ngàn tỷ USD; Đài Loan cũng có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông. Tại Thượng đỉnh Đông Á, TT Obama nhấn mạnh về tính ràng buộc của phán quyết của Toà Trong Tài, bác bỏ chủ quyền của TC ở Biển Đông, phán quyết mà TC không công nhận; nhưng các lãnh đạo thành viên tham dự Hội nghị chỉ phát biểu với quan điểm ôn hoà trước tình hình căng thẳng ở Biển Đông, trong những vùng tranh chấp, không ai đề cập cụ thể đến các hoạt động gây hấn của TC.
Thượng đỉnh Đông Á kết thúc phiên họp ngày Thứ năm 08/09/2016 “ Tái khẳng định tầm quan trọng trong sự duy trì hoà bình, ổn định, an ninh và tự do hàng hải trên biển và bay ngang Biển Đông “.
Biển Đông đi về đâu sau chuyến công du Châu Á cuối cùng.
Tổng thống Obama người tự cho mình là “Tổng thống Thái Bình Dương” đã giả từ Châu Á từ Vientiane, nhưng di sản “xoay trục về Châu Á” còn dang dở, trước một ASEAN còn nhiều chia rẻ trước tham vọng bành trướng chiếm đoạt toàn bộ Biển Đông của Trung Cộng. Nhiều chuyên gia Á châu cho thấy chuyển trục /tái cân bằng chưa thành công trọn vẹn vì ông Obama cùng lúc phải dối diện quá nhiều thách thức trầm trọng, từ cuộc chiến ở Trung Đông, với Quốc gia Hồi giáo IS, với nhà độc tài Putin làm xáo trộn Âu châu và thách thức cho NATO.
Không ai chối cải quyết tâm của ông Obama luôn nhấn mạnh đến quyền tự do hàng hải và hàng không của Mỹ tại Biển Đông, nhưng ai cũng biết là Hoa Kỳ chủ trương không tiến hành chiến tranh với TC vì một hòn đảo hay vì mấy cái bãi cạn trên Biển Đông tít xa tận bên kia bên kia Tây Thái Bình Dương. Nhưng cựu ngoại trưởng Hillary cũng đã từng nói thẳng vào mặt Dương Khiết Trì Hoa Kỳ có “quyền lợi quôc gia” ở Biển Đông, và tại Thượng đỉnh Vientiane, ông Obama nhắc lại cho Lý Khắc Cường và các nguyên thủ ASEAN “ Tham gia trong khu vực châu Á Thái Bình Dương là điều mang tính hệ trọng đối với sự thịnh vượng và an ninh tương lai của Mỹ”. Chiến lược của Toà Bạch Ốc cũng nhắm mục tiêu làm đối trọng ảnh hưởng và quyền lực đang gia tăng của TC trong khu vực.”
Ông Obama cũng hy vọng và kỳ vọng vị tân tổng thống Hoa kỳ sẽ tiếp tục chánh sách hướng về Châu Á mà ông đã cam kết với ASEAN với ĐNA suốt hai nhiệm kỳ. Siêu cường Hoa Kỳ từ trước tới nay với chánh sách ũng hộ một TC thịnh vượng và vươn lên trong hoà bình, cả hai ở thế vừa hợp tác vừa cạnh tranh để cả hai cùng có lợi và cố tránh một chiến tranh gây thảm hoạ cho cả hai và thế giới.
Câu hỏi đặt ra là nếu Bắc Kinh xây đấp đảo chiến lược ở Scarborough chỉ cách các căn cứ quân sự Hoa Kỳ 150 km nằm trên đảo Luzon, liệu đồng minh cật ruột Phi Luật Tân dám đụng độ với lực lượng bất cân xứng từ phương Bắc, với phương tiện quân sự của Hoa Kỳ. Tổng thống Duterte cũng đã từng hỏi đại sứ Hoa kỳ tại Phi Luật Tân một câu hỏi như vậy. Biết đâu lợi dụng Hoa Kỳ đang bận rộn vì vụ bầu cử, hoặc thời gian chuyển đổi với tân chánh quyền Hoa Kỳ, cùng với sự xây đấp đảo, Bắc Kinh lại thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông hay quân sự hoá trên trên đảo nhơn tạo Scarborough thì TC sẽ thật sự khống chế Biển Đông, và sẽ ngăn trở con đường giao thông huyết mạch chuyển vận hơn 5 ngàn tỷ USD, và “quyền lợi quốc gia Hoa Kỳ “ bị đe doạ. Siêu cường Hoa kỳ với sức mạnh quân sự và kinh tế hiện nay, hay ít ra trong vòng thập niên tới, chắc không để Bắc Kinh tự tung tự tác, dù cho là Clinton Hillary hay Trump nắm lấy Toà Bạc Ốc. Ông Obama sẽ ra đi nhưng Uncle Sam vì quyền lợi sống còn sẽ trụ lại Đông Nam Á. Tập Cận Bình với nền kinh tế suy sụp hiện nay chưa đủ sức đẩy nổi siêu cường ra khỏi khu vực!
Tương lai Biển Đông đi về đâu khi đảng thái thú CSVN còn ngự trị Việt Nam, họ đã bán đảo và bán đất, bán nước cho đồng chí cùng ý thức hệ phương Bắc và đã đặt quê hương vào “thời kỳ Bắc thuộc mới” từ sau hội nghị Thành Đô. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc không dám hé một lời tại hội nghi thượng đỉnh ASEAN Lào, để rồi sau đó một tuần lại sang Tàu từ ngày 10 đến 15/09 để lãnh chỉ thị mới và báo cáo cho thiên triều kết quả các vụ “thanh toán Yên Bái” hay diễn biến vụ thanh trừng nội bộ về việc tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khai trừ Trịnh Xuân Thanh ra khỏi đảng, trong khi Thanh tuyên bố tự bỏ đảng vì không còn niềm tin vào Nguyễn Phú Trọng. Trước đó (28/08) tướng Ngô Xuân Lịch cùng dàn tướng lãnh cấp cao sang trình diện người đồng nhiệm thượng tướng Bộ Trưởng Thường Vạn Toàn trong bối cảnh rối loạn quân dội CSVN trong cuộc tranh giành quyền lực ở quân khu 2, cạnh sát biên giới Trung Cộng.
Tình hình Biển Đông và tương lai Việt Nam chỉ thoát ra cảnh bế tắt hiện nay bằng con đường dân chủ hoá; chừng nào thì toàn dân trong và ngoài nước mới nắm được thời cơ đứng lên giành lại quyền làm chủ? Nhà cầm quyền cộng sản không sẽ bao giờ chia quyền cho những ai còn nằm mơ chờ sung rụng. Hoa Kỳ chỉ hổ trợ khi chính chúng ta tự đứng lên năm lấy vận mang chúng ta, vận mạng của đất nước chúng ta.