Bên trong cuộc thanh trừng quân sự vĩ đại của Tập Cận Bình.
Vắng mặt trong tiệc Quốc khánh cho thấy quyết tâm củng cố lòng trung thành của quân đội
Tập Cận Bình, trái, Trì Hạo Thiên, Trương Hữu Hạ và Lý Thượng Phúc: Nhà lãnh đạo Trung Quốc đang chơi một trò chơi cổ xưa là đưa các phe phái khác nhau trong quân đội chống lại nhau, tất cả để đảm bảo lòng trung thành của họ với một người. (Ảnh do Nikkoi dựng phim/Nguồn ảnh của Reuters và Yusuke Hinata)
KATSUJI NAKAZAWA, biên tập viên cấp cao của Nikkei
NGÀY 5 THÁNG 10 NĂM 2023 04:00 JST
Một cuộc thanh trừng quân sự lớn đang được tiến hành ở Trung Quốc.
Sự vắng mặt của các nhân vật quân sự chủ chốt trong bữa tiệc chiêu đãi kỷ niệm ngày thành lập nước Trung Quốc hiện đại vào tuần trước đã làm rõ thực tế đó và khiến giới chính trị Bắc Kinh phải suy ngẫm về ý định của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Một trong những người vắng mặt đáng chú ý nhất là Li Shangfu [Lý Thượng Phúc] 65 tuổi, ủy viên hội đồng nhà nước và bộ trưởng bộ quốc phòng, người đã không xuất hiện trong nhiều tuần. Sự thất sủng của ông đã được công chúng Trung Quốc biết rõ vào đêm 28 tháng 9 khi họ xem bữa tiệc trên truyền hình tại phòng tiệc của Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh.
Đêm nhạc nhằm kỷ niệm 74 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Đó cũng là thời điểm bắt đầu kỳ nghỉ lễ Quốc khánh và đêm trước Tết Trung thu, khi các gia đình quây quần bên nhau để ăn mừng dưới vẻ trang nhã của rằm.
Nhưng bầu không khí bao trùm tầng lớp chính trị ở Bắc Kinh không hề tao nhã chút nào.
Lý Thượng Phúc là một sĩ quan quân đội nổi tiếng, người giám sát việc khởi động dự án thám hiểm mặt trăng Hằng Nga của Trung Quốc, được đặt theo tên của nữ thần mặt trăng Trung Quốc.
Một chiếc máy bay phản lực bay ngang qua mặt trăng trung thu khi nhìn từ Osaka, Nhật Bản, vào ngày 29 tháng 9. (Ảnh của Yo Inoue)
Sự vắng mặt của vị tướng, vốn có mối liên hệ mật thiết với mặt trăng thông qua một trong những nhiệm vụ lớn nhất của ông, vào đêm trước Tết Trung Thu cho thấy nền chính trị Trung Quốc đã trở nên khắc nghiệt như thế nào.
Lý cũng là một trong bảy thành viên duy nhất của Quân ủy Trung ương do ông Tập làm chủ tịch.
Một nguồn tin cho biết: “Vấn đề là Lý Thượng Phúc là nhân vật được một đồng minh của [Tập] tiến cử và là một Hồng y thế hệ thứ hai được [Tập] đặc biệt giữ lại để nắm quyền kiểm soát quân đội”. “Đồng minh” mà nguồn tin nhắc đến là Zhang Youxia [Trương Hữu Hạ] 73 tuổi, một trong hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Từ trái sang phải: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nâng ly chúc mừng sau bài phát biểu kỷ niệm 74 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Lý Thượng Phúc tuyên thệ nhậm chức Bộ trưởng Quốc phòng. (NIKKEI dựng phim/Nguồn ảnh của AP)
“Thế hệ đỏ thứ hai” là con cái của các lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc thời kỳ cách mạng.
Lý thực sự đã quá già để được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, nhưng Tập đã đồng ý vì sự tôn trọng đối với Trương. Vì vậy, vào tháng 3, Lý được bổ nhiệm làm ủy viên hội đồng nhà nước và bộ trưởng quốc phòng.
Trước khi đảm nhận vai trò quốc phòng, Lý từng là người đứng đầu Cục Phát triển Thiết bị của Quân ủy Trung ương, cơ quan chịu trách nhiệm mua sắm vũ khí và do đó có quyền lực to lớn.
Một điểm quan trọng cần lưu ý là Lý Thượng Phúc đã tiếp quản vị trí này từ Trương Hữu Hạ, điều khác là Lý phụ trách mua máy bay chiến đấu và hệ thống tên lửa hiệu suất cao từ Nga. Vì điều này, ông đã bị Mỹ trừng phạt vì bị cáo buộc vi phạm các lệnh trừng phạt trước đó của Mỹ đối với Nga. Kết quả là cuộc họp giữa các bộ trưởng quốc phòng Mỹ và Trung Quốc đã không được tổ chức trong một thời gian.
Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương Trương Hữu Hạ [Zhang Youxia] thân cận với Chủ tịch Tập. © AP
Trong giới chính trị Trung Quốc, có tin đồn rằng Tập đang gửi một thông điệp bằng cách trừng phạt nghiêm khắc Lý : Trương, người được coi là đồng minh của Tập và là người thế hệ đỏ thứ hai, ít nhất phải chịu một phần trách nhiệm.
Hiện tại Trương có vẻ đã an toàn; sự hiện diện của anh ấy tại bữa tiệc đã được xác nhận.
Ông Tập đã giữ lại Trương, người đã ngoài 70 tuổi, làm phó chủ tịch Quân ủy Trung ương cho một nhiệm kỳ khác vào tháng 10 năm ngoái vì Trương có ảnh hưởng đối với quân đội.
Các tướng lĩnh đương nhiệm ngày nay chủ yếu được bổ nhiệm từ thời Tập, nhưng Tập vẫn cần Trương – một siêu cựu chiến binh và anh hùng trong cuộc chiến tranh Trung-Việt năm 1979 – để duy trì sự ổn định.
Cuộc thanh trừng lớn đang diễn ra hiện nay phản ánh một sự thay đổi lớn về động lực. Không phải ngẫu nhiên mà bộ phận mua sắm trang thiết bị quân sự lại là mục tiêu đầu tiên.
Vào cuối tháng 7, Bộ đã gửi một tín hiệu quan trọng, thông báo sẽ điều tra các vấn đề liên quan đến mua sắm từ tháng 10 năm 2017.
Các vấn đề liên quan đến mua sắm cho thấy tham nhũng và thời gian điều tra trùng khớp với nhiệm kỳ của Li với tư cách là trưởng phòng.
Cuộc điều tra không quay trở lại thời tiền nhiệm của Lý, Trương ; nó chỉ nhắm vào Lý.
Vẫn còn là một bí ẩn tại sao Tập chỉ coi thường và đánh đập Lý, nhưng là một bí ẩn sẽ được giải đáp trong một chuyên mục sau này.
Tuần này, trọng tâm tập trung nhiều hơn vào cơ cấu quyền lực phức tạp của Tập Cận Bình.
Người ta có thể nghĩ rằng lão quân nhân Trì Hạo Điền, 94 tuổi, cũng sẽ vắng mặt trong bữa tiệc vào ngày 28 tháng 9, nếu xét đến vai trò của Trì trong cuộc họp Beidaihe mùa hè này.
Trưởng lão quân đội Trì Hạo Điền, cựu bộ trưởng quốc phòng, được nhìn thấy ở đây vào ngày 26 tháng 3 năm 1998.
Ông Trì là cựu Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc cao tuổi nhất còn sống. Tại cuộc họp – một sự kiện thường niên tại một khu nghỉ mát ven biển ở tỉnh Hà Bắc dành cho các đảng viên nặng ký, cả đương nhiệm và đã nghỉ hưu – cựu Phó Chủ tịch nước Trung Quốc Tăng Khánh Hồng, 84 tuổi, đã đưa ra một số lời khuyên gay gắt cho các lãnh đạo đảng đương nhiệm khi Trì ngồi cạnh ông.
Trì Hạo Điền nhận được lời mời dự tiệc cuối tuần cũng như năm lãnh đạo khác; địa vị của Ông Trì trong quân đội dường như vẫn không tì vết.
Mặt khác, Tăng Khánh Hồng và Trương Đức Giang [Zhang Dejiang], 76 tuổi, cựu Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quốc hội Trung Quốc, đều vắng mặt trong bữa tiệc. Zhang là trưởng lão thứ ba tại cuộc họp Bắc Đới Hà
Tuy nhiên, sự vắng mặt của họ trong bữa tiệc là điều bình thường trong thời kỳ Tập Cận Bình.
Ngoại trừ những bữa tiệc quan trọng, chẳng hạn như bữa tiệc được tổ chức nhân kỷ niệm 70 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, các cựu thành viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng, đã không được mời trong những năm gần đây. .
Điều tương tự cũng đúng với các trợ lý thân cận của Tập. Lật Chiến Thư [Li Zhanshu], cựu Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội, 73 tuổi, và những người khác cũng không có mặt trong bữa tiệc.
Tuy nhiên, Trì Hạo Điền đã làm được. Dù đã 94 tuổi nhưng cụ Trì vẫn còn sung sức và đi lại được mà không cần người trợ giúp.
Ông được mời vì quân đội là nguồn gốc của quyền lực chính trị to lớn của Tập. Nếu không có quân đội, Tập sẽ không có được vị trí như hiện nay.
Một phần nhờ vào quân đội, ông Tập đã có thể đảm bảo được nhiệm kỳ tổng bí thư thứ ba chưa từng có vào tháng 10 năm ngoái.
Ngụy Phượng Hòa, một cựu bộ trưởng quốc phòng khác, cũng vắng mặt trong bữa tiệc mừng Quốc khánh. © Reuters
Một phong tục khác của bữa tiệc là mời các cựu bộ trưởng quốc phòng, nhưng năm nay có sự vắng mặt bất thường. Ngoài đương nhiệm Bộ trưởng Lý Thượng Phúc, Ngụy Phượng Hòa cũng không có mặt.
Ông Ngụy, 69 tuổi, là người tiền nhiệm của Lý và đồng thời giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng và Ủy viên Hội đồng Nhà nước. Ông cũng là cựu tư lệnh Quân đoàn Pháo binh số 2, tiền thân của Lực lượng Tên lửa, lực lượng giám sát kho vũ khí hạt nhân và tên lửa của Trung Quốc.
Lực lượng Tên lửa gần đây là một nguồn bí ẩn. Vào cuối tháng 7, hai quan chức hàng đầu của nước này bất ngờ bị cách chức. Có thông tin cho rằng nhiều sĩ quan cấp cao của Lực lượng Tên lửa đã bị giam giữ.
Tuy nhiên, ông Ngụy đã nghỉ hưu thậm chí còn không phải là thành viên Quân ủy Trung ương. Điều này khiến các nhà quan sát phải suy nghĩ xem điều gì có thể xảy ra đằng sau sự vắng mặt của anh ấy.
Câu hỏi lớn hơn là: Tập hy vọng đạt được gì từ cuộc thanh trừng vĩ đại của mình?
Một chuyên gia quen thuộc với cơ cấu quyền lực của chính quyền Trung Quốc cho biết ông Tập đang tìm cách củng cố quyền lực của mình thông qua các quân nhân trung thành. Chuyên gia này tiếp tục: Một nhóm tập thể gồm các phe phái lớn trong quân đội mà bản thân ông Tập có thể kiểm soát đang phát triển. Chuyên gia kết luận: “Bằng cách cố tình chia rẽ từ bên trong và khiến họ cạnh tranh với nhau về lòng trung thành với ông ấy, Tập đang cố gắng hình thành một nhóm mạnh mẽ hơn cam kết trung thành tuyệt đối”.
Về vấn đề này, Tập chỉ đơn giản là áp dụng một chiến lược cổ xưa, chiến lược đã được các hoàng đế Trung Quốc sử dụng.
Nhiều thế kỷ trước, tổng tham mưu là quan chức cấp cao nhất đã giúp đỡ các hoàng đế. Hoàng đế thường bổ nhiệm hai người – tổng cố vấn bên trái và tổng cố vấn bên phải – để họ cạnh tranh với nhau.
Trong một diễn biến lớn tại bữa tiệc tuần trước, ông Tập đã đích thân đọc bài phát biểu ăn mừng. Tại buổi chiêu đãi năm ngoái, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, 68 tuổi, là người phát biểu.
Trước bài phát biểu, các báo cáo cho biết người sáng lập tập đoàn bất động sản lớn China Evergrande Group đã bị bắt giữ đã gây ra làn sóng chấn động trong giới kinh doanh Trung Quốc. Tuy nhiên, trong bài phát biểu của mình, ông Tập không đưa ra bất kỳ thông báo mới nào về mặt kinh tế.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang trên đường phát biểu tại bữa tiệc kỷ niệm 74 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 28 tháng 9. © AP
Thay vào đó, những chi tiết bất thường của sự kiện đã giúp dư luận Trung Quốc và phần còn lại của thế giới xác nhận lại tình hình bất thường xung quanh quân đội.
Danh sách tham dự từ phía Bộ Ngoại giao cũng bất thường. Tần Cương, người bị cách chức ngoại trưởng hồi cuối tháng 7, nằm trong số những người vắng mặt trong bữa tiệc. Trên thực tế, Tần vẫn chưa chính thức bị loại khỏi chức vụ khác của mình, ủy viên hội đồng nhà nước. Vẫn còn một lý do bất tiện là tại sao anh ta không thể xuất hiện trong bữa tiệc.
Nhiều người xung quanh ông Tập vẫn chưa nhận được lời giải thích chính thức nào về những lần vắng mặt, sa thải và im lặng gần đây về những vấn đề lớn. Tại bữa tiệc, họ cố gắng đoán ý định của người lãnh đạo cao nhất bằng cách ghi lại những người đã tham dự, cố gắng đọc nét mặt của họ và xác định những người vắng mặt.
Ngày hôm sau là ngày lễ quốc gia. Nhưng giới chính trị Bắc Kinh đã xôn xao với những tin đồn từ đêm hôm trước.
https://asia.nikkei.com
[Lê Văn dịch lại]