Đọc báo Pháp – 01/09/2018
Chiến tranh thương mại :
Trump thắng hiệp đầu, Tập chờ phục hận
Trong bài « Khi con rồng Trung Quốc lấy lại sức », Le Point nhận định, cuộc tấn công của Donald Trump đã mang lại kết quả trong trận chiến thương mại giữa hai cường quốc. Tuy nhiên Bắc Kinh vẫn đang ra sức triển khai kế hoạch bành trướng của mình.
Hôm 23/08/2018, Hoa Kỳ loan báo tăng thuế hải quan 25% lên 279 mặt hàng Trung Quốc, có tổng giá trị 16 tỉ đô la. Mục tiêu tấn công là kế hoạch « Made in China 2025 » tập trung vào chất bán dẫn, lãnh vực công nghệ và phụ tùng thay thế. Bắc Kinh lập tức ăn miếng trả miếng, nhắm vào các sản phẩm có thể gây tác động chính trị. Tổng cộng 100 tỉ đô la hàng hóa bị ảnh hưởng, thương mại quốc tế bị sụt giảm 0,5%. Tổng thống Mỹ Donald Trump đang xem xét tăng thuế 10% lên 200 tỉ đô la hàng xuất khẩu của Trung Quốc vào mùa thu này.
Le Point nêu ra ba vấn đề. Thứ nhất là công nghệ : Hoa Kỳ sống lại cú sốc như hồi năm 1957 – Liên Xô phóng vệ tinh Sputnik lên vũ trụ – khi phát hiện những tiến bộ của Trung Quốc trong lãnh vực không gian, công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo. Thứ hai là tài chính, khi Broadcom muốn mua Qualcomm. Vấn đề thứ ba mang tính chiến lược : kế hoạch bành trướng thông qua việc tài trợ các dự án đầu tư, giúp Bắc Kinh kiểm soát được nhiều cơ sở hạ tầng và tài sản quan trọng, thậm chí nắm trong tay được cả một đất nước, nhờ lượng ngoại hối dự trữ lên đến 3.200 tỉ đô la.
Cuộc tiến công của Donald Trump đã đạt hiệu quả. Tăng trưởng Trung Quốc không thể vượt mức 6%, thị trường chứng khoán Thượng Hải sụt mất 20%, vốn đầu tư đổ xô chạy ra khỏi Hoa lục. Nhiều dự án trong khuôn khổ « Con đường tơ lụa mới », nhất là ở Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Ethiopia vấp phải khó khăn tài chính. Trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc, nổi lên những chỉ trích đối với Tập Cận Bình về tham vọng trở thành siêu cường lãnh đạo thế giới, và bộ mặt đế quốc không che giấu.
Ông Tập không còn có thể theo đuổi mục tiêu cải cách mô hình kinh tế, giảm bớt công nợ, mà buộc lòng phải nới lỏng chính sách tiền tệ, mở van tín dụng cho các chính quyền địa phương và doanh nghiệp quốc doanh. Những món vay mới tăng lên 75% chỉ trong vòng một năm, trong khi nợ công Trung Quốc đã vượt quá 250% GDP.
Hiện thời Trung Quốc vẫn chưa dùng đến những vũ khí khác như trả đũa các công ty Mỹ, bán ra trái phiếu Mỹ, không bán đất hiếm…Bắc Kinh vẫn bị lệ thuộc vào công nghệ Mỹ, mà vụ ZTE là bằng chứng.
Tuy nhiên theo L’Express, chưa hẳn là Bắc Kinh thua cuộc trong trận chiến thương mại Mỹ-Trung. Nền kinh tế nước này chiếm 19% GDP toàn cầu, sở hữu những tài sản khổng lồ trên thế giới, và đang thống trị khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Về địa chính trị, Trung Quốc nhảy vào thay chân ở những nơi bị ông Trump trừng phạt, và xây dựng một trục thù địch với Mỹ, thông qua liên kết với Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran.
Tờ báo kết luận, trong một thế giới tăng trưởng chậm hơn, bất ổn hơn, chiến lược của ông Donald Trump đi ngược lại với Nixon và Kissinger trong thập niên 70. Tổng thống Mỹ hiện nay làm phương Tây chia rẽ, tách rời nước Mỹ khỏi các đồng minh. Bắc Kinh thích ứng ngay, đẩy nhanh tiến trình trở thành đệ nhất đại cường của thế kỷ 21. Phía sau « One Belt, One Road »(Một vành đai, một con đường) hơn bao giờ hết là một mưu đồ đế quốc « One world, one China, China number one » (Một thế giới, một Trung Quốc, Trung Quốc là số một).
Pháp Luân Công :
Nỗi lo thường trực của Trung Quốc
Cũng liên quan đến Trung Quốc, tuần báo The Economist nhận định « Pháp Luân Công luôn làm Trung Quốc lo sợ, dù đã nỗ lực đàn áp ».
Một trong những nỗi lo lớn nhất của Bắc Kinh là Pháp Luân Công được điều khiển bởi một nhân vật sống bên ngoài Hoa lục, không thể kiểm soát được. Đó là ông Lý Hồng Chí (Li Hongzhi), 67 tuổi, một cựu công chức ở miền đông bắc. Ông thành lập Pháp Luân Công năm 1992, ban đầu chỉ là một phong trào khí công mang màu sắc Phật giáo. « Lý giáo chủ » sang Mỹ vài năm trước khi Pháp Luân Công bị cấm hoạt động. Bắc Kinh ra tay định dẹp bỏ giáo phái này, khiến Pháp Luân Công mới trở thành chống cộng.
Tháng 4/1999, hàng ngàn học viên Pháp Luân Công biểu tình ngay trước Trung Nam Hải để phản đối việc bắt giữ một số đồng môn ở Thiên Tân. Đây là cuộc biểu tình lớn nhất xảy ra tại thủ đô Trung Quốc, kể từ sau vụ thảm sát Thiên An Môn 1989. Dù không mang mục đích chính trị, sự kiện này làm đảng lo sợ bị cạnh tranh về ý thức hệ. Tất cả các nhà ngoại giao Trung Quốc ở nước ngoài đều được chỉ thị đấu tranh với ảnh hưởng Pháp Luân Công, tuần nào báo chí Hoa lục cũng đưa tin bắt bớ các học viên của giáo phái này.
Tuy nhiên Pháp Luân Công vẫn được ủng hộ ở ngoại quốc, các phương tiện truyền thông riêng như Epoch Times (Đại Kỷ Nguyên) đã lớn mạnh để cạnh tranh với báo chí Nhà nước. Theo David Ownby, đại học Montréal, chiến dịch chống Pháp Luân Công của Trung Quốc có thể là một chiến tranh hao mòn không có hồi kết.
Rohingya :
Facebook hiệu quả hơn Hội đồng Bảo an !
Về Miến Điện, The Economist cho biết Liên Hiệp Quốc tố cáo quân đội nước này diệt chủng người Rohingya, trong bài viết mang tựa đề « Tệ hơn cả những gì người ta có thể hình dung ».
Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc tuần này đã công bố một báo cáo cho thấy quân đội Miến Điện đã phạm những tội ác nặng nề hơn cả ước đoán, và con số 10.000 người chết còn dưới mức sự thật. « Có những người bị bắn chết hoặc bị thương dưới lằn đạn, bị nhắm bắn hay hú họa, thường là lúc đang chạy trốn. Số khác chết cháy vì nhà họ bị đốt, các vụ hãm hiếp hoặc bạo hành tình dục xảy ra với số lượng lớn, trẻ em bị giết ngay trước mặt cha mẹ…Có ít nhất 392 ngôi làng bị đốt sạch hoặc phá hủy một phần ».
Trầm trọng hơn nữa, có những bằng chứng cho thấy các tội phạm này là có dự mưu : các nhóm quân tăng viện được điều tới bang Rakhine ít lâu trước khi xảy ra bạo động. Bản báo cáo kết luận, cần phải đưa ra tòa tổng tham mưu trưởng Min Aung Hlang và các tướng lãnh Miến Điện khác về tội diệt chủng.
Nhưng theo The Economist, việc này không dễ. Quân đội chỉ chịu trừng phạt bảy người lính liên can đến một vụ thảm sát có bằng chứng rất đầy đủ, còn chính phủ dân sự Miến Điện không có quyền hành gì với phía quân đội, và còn đứng về phe các quân nhân. Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc có thể đưa Miến Điện ra trước Tòa án Hình sự Quốc tế, nhưng hai thành viên thường trực Nga và Trung Quốc có thể phủ quyết. Ngay cả khi đồng thuận, cũng khó đưa được các tướng lãnh này ra trước vành móng ngựa.
Cho đến nay, lời đáp trả cứng rắn nhất là từ…Facebook. Mạng xã hội này đã xóa tài khoản của tổng tham mưu trưởng quân đội Miến Điện và hứa lưu trữ những dữ liệu về ông ta. Christopher Sidoti, một trong các nhà điều tra Liên Hiệp Quốc nhận xét : « Facebook còn hữu hiệu hơn cả Hội đồng Bảo an, trong lúc này ».
Nhà sử học Úc chứng minh
tội diệt chủng của Khmer Đỏ
Cũng về tội diệt chủng, Le Monde cuối tuần viết về nhà sử học Úc Ben Kiernan, đã nghiên cứu về tội ác của Khmer Đỏ từ năm 1994. Nhờ tài trợ của Mỹ, ông đã khai quật được các hồ sơ lưu trữ, để có thể chứng minh những vụ thảm sát hàng loạt tại Cam Bốt từ năm 1975 đến 1979 có thể được tư pháp quốc tế công nhận là tội ác diệt chủng.
Sau khi hỏi chuyện người vợ gốc Khmer và hàng trăm người tị nạn tại Thái Lan, ở châu Âu và ngay tại Cam Bốt, năm 1978 Ben Kiernan lên tiếng tô cáo « những vụ thanh trừng hàng loạt »của Pôn Pốt. Sau đó ông mới biết được từ 1975 đến 1979, Khmer Đỏ đã sát hại 1,7 triệu người, trong đó có cả thân nhân vợ ông. Đó là lúc ông khởi đầu cuộc đấu tranh để những kẻ cầm đầu chế độ khát máu này phải bị đưa ra trước tòa án quốc tế.
Nhờ số tiền tài trợ 2 triệu đô la của Nhà nước Mỹ, ông có thể dựa vào một ê-kíp tận tâm làm việc. Năm 1996, họ phát hiện tại Phnom Penh 100.000 trang tài liệu của Santebal, tức mật vụ Khmer Đỏ. Tuy các vụ thảm sát của Khmer Đỏ Liên Hiệp Quốc không công nhận có một trong bốn tính chất của tội diệt chủng (liên quan đến một nhóm người, một chủng tộc, sắc tộc hay tôn giáo), nhưng theo nhà sử học Kiernan, rõ ràng đây là diệt chủng. Ông nhấn mạnh việc Khmer Đỏ tàn sát theo nhóm tôn giáo (người Chàm theo đạo Hồi), chủng tộc (người gốc Việt) và nhóm người (« kẻ thù giai cấp »).
Nga không còn mơ về châu Âu
Le Monde Diplomatique nhìn lại lịch sử đương đại với bài viết mang tựa đề « Khi Nga mơ về châu Âu ». Vừa ra khỏi cuộc chiến tranh lạnh, người Nga thấy tương lai mình trong một châu Âu hòa giải, với một cơ chế an ninh chung. Nhưng khi mở rộng NATO đến cửa ngõ nước Nga, phương Tây đã nhận lấy rủi ro kích thích chủ nghĩa dân tộc.
Trong chuyến công du đầu tiên với tư cách tổng bí thư đảng Cộng Sản Liên Xô, mùa thu năm 1985 tại Paris, ông Mikhail Gorbatchev đã đưa ra công thức « ngôi nhà chung châu Âu ». Một trong các động cơ là nhằm tách rời Washington với các đồng minh châu Âu để dễ thương lượng. Matxcơva muốn nhanh chóng kết thúc cuộc chạy đua vũ trang quá tốn kém, và với hiệp ước tháng 12/1987, ông Gorbatchev đã đơn phương nhượng bộ : Liên Xô tiêu hủy 1.846 hỏa tiễn mang đầu đạn nguyên tử, gấp đôi so với Hoa Kỳ.
Việc NATO can thiệp của vào Nam Tư cũ năm 1999 mà không có sự đồng ý của Liên Hiệp Quốc khiến Nga phải cảnh giác, và đến sự kiện Nga sáp nhập Crimée của Ukraina năm 2014 đã đặt dấu chấm hết cho hy vọng hội nhập châu Âu. Giờ đây, Matxcơva chấp nhận một sự « cô đơn về địa chính trị ».
Obama bỏ rơi Syria khiến bàn cờ thế giới thay đổi
Nhìn sang Trung Đông, trong bài điều tra « Ngày mà Obama đã bỏ rơi Syria », L’Obs quay lại với thời điểm cách đây đúng 5 năm, ngày 31/08/2013, tổng thống Mỹ đổi ý, không muốn cùng với Pháp không kích Syria sau vụ tấn công hóa học quy mô tại ngoại ô Damas. Một quyết định đã làm đảo lộn thăng bằng địa chính trị thế giới.
Tờ báo cho biết, lúc 18 giờ ngày hôm đó, định mệnh của phương Tây đã thay đổi. Tổng thống Pháp François Hollande vừa kết thúc cuộc nói chuyện với đồng nhiệm Mỹ Barack Obama. Bộ trưởng Quốc Phòng Jean-Yves Le Drian và ngoại trưởng Laurent Fabius đều ngạc nhiên với vẻ mặt thất vọng của tổng thống. Hollande cho biết : « Rốt cuộc Obama muốn đưa qua Quốc Hội. Chúng ta ngưng lại hết ».
Hội đồng Quốc phòng Pháp họp khẩn hôm đó đều sững sờ và phẫn nộ, trong khi đã sẵn sàng cho cuộc không kích Syria vài tiếng đồng hồ sau đó. Các chiến đấu cơ đã được gắn bom, những hỏa tiễn đã sẵn sàng, các phi công đã nhận lệnh, với những mục tiêu cụ thể, chỉ còn đợi đèn xanh cuối cùng được bật lên.
Từ giây phút Obama bất thần quay ngoắt ấy, thế giới không còn như xưa nữa. Hậu quả của sự phản bội rất to lớn, cả trước mắt lẫn về lâu về dài. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo nhờ đó đã trỗi dậy, hoành hành trong khu vực suốt nhiều năm trời. Putin chộp lấy cơ hội Mỹ đứng ngoài cuộc để chiếm Crimée, rồi đến lượt Bắc Kinh tranh thủ bành trướng trên Biển Đông, thống trị châu Á. Đành rằng đến ngày 13/04/2018, sau một vụ tấn công hóa học mới, hai tổng thống Donald Trump và Emmanuel Macron đã trả đũa, nhưng sự can thiệp muộn màng này không làm thay đổi được gì, cả trên thực địa lẫn bàn cờ thế giới.
Tranh giành ảnh hưởng trên Syria điêu tàn
Cũng về Syria, xã luận của Courrier International nói về « Những người gác đền mới trên điêu tàn Syria ».
Những người bảo hộ Bachar Al Assad đang mơ mở rộng ảnh hưởng tại Trung Đông. Các nhà lãnh đạo Iran, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ họp lại ngày 07/09/2018 về Syria, đang mơ đến viễn cảnh này, trong lúc vẫn đòi phương Tây chi tiền. Châu Âu có sẵn sàng tài trợ cho nhà độc tài Damas, nhân danh sự ổn định khu vực – và cũng cho châu Âu – hay không. Như Vladimir Putin đã cynique nhắc nhở, việc tái thiết Syria phải đi kèm với hồi hương người tị nạn.
Chẳng có gì chắc chắn cả, khi các đồng minh của Assad chẳng hề muốn Hoa Kỳ hay Châu Âu có vai trò gì tại đây. Trong khi đó, một cường quốc khác đang rình rập : hồi tháng Bảy, Trung Quốc hứa hẹn 20 tỉ đô la cho các nước Ả Rập. Hòa bình chưa đến, mà cuộc chiến nhằm tranh giành ảnh hưởng đã bắt đầu.
Tựa chính các tuần báo Pháp
L’Obs tuần này chú ý đến « Cú đòn sấm sét của Hulot », bộ trưởng Môi Trường Pháp mới vừa từ chức mà tờ báo cho là « nhằm thay đổi hệ thống ». Le Point dành nhiều trang cho chủ đề « Hướng dẫn về các loại thuốc chống trầm cảm », những loại thuốc nào hiệu quả và loại nào nguy hiểm, còn L’Express ra số chuyên đề về địa ốc. Riêng Courrier International chạy tựa « Trung Đông, tình hình lại hỗn loạn », điều tra về một khu vực bị xâu xé bởi những cuộc xung đột và bất ổn bởi những thế lực muốn gây ảnh hưởng.
http://vi.rfi.fr/chau-a/20180901-chien-tranh-thuong-mai-trump-thang-hiep-dau-tap-cho-phuc-thu
Tin đọc nhanh
(Reuters) – Hoàn Cầu Thời Báo cáo buộc phương Tây cổ vũ thành phần cực đoan ở Tân Cương.
Bài xã luận ngày 01/09/2018 của Hoàn Cầu Thời Báo khẳng định « một số lực lượng đã vu khống nỗ lực của Trung Quốc » ở Tân Cương. Ngày 29/08, một nhóm nghị sĩ lưỡng đảng Mỹ đã yêu cầu trừng phạt các quan chức Trung Quốc vi phạm nhân quyền đối với thiểu số người Duy Ngô Nhĩ theo Hồi Giáo ở Tân Cương. Theo một báo cáo của Liên Hiệp Quốc, khoảng 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ bị cải tạo trong các trại cải tạo lớn, được giữ bí mật, ở Tân Cương.
(Reuters) – TT Mỹ Donald Trump sẽ không sang Singapore dự thượng đỉnh ASEAN vào tháng 11/2018.
Theo thông báo ngày 31/08/2018 của Nhà Trắng, ông Trump cũng sẽ không dự Thượng đỉnh Diễn đàn Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương ở Papouasie-Nouvelle Guinée. Phó tổng thống Mike Pence sẽ đi thay tổng thống Trump. Tuy nhiên, chủ nhân Nhà Trắng sẽ sang Paris dự lễ kỷ niệm 100 năm Ngày ký hòa ước chấm dứt Đệ Nhất Thế Chiến (11/11/1918). Ông Trump cũng sự kiến sang Buenos Aires dự thượng đỉnh G20 vào cuối tháng 11.
(AFP) – Quân đội Miến Điện giải ngũ 75 lính vị thành niên. Unicef hôm qua 31/08/2018 cho em nhỏ nhất năm nay 14 tuổi.
Từ khi Miến Điện hợp tác với Unicef về chương trình giải ngũ trẻ vị thành niên, 924 em đã được rời quân đội. Quân đội Miến Điện có 500.000 quân, trong đó có nhiều trẻ em. Đa phần các em tới từ nông thôn, bị quân đội ép cầm súng bằng cách đe dọa, dụ dỗ bằng chất gây nghiện hoặc lời hứa tạo việc làm thu nhập cao.
(AFP) – Indonésia đăng cai tổ chức Thế Vận Hội Mùa Hè 2032.
Tổng thống Indonésia Joko Widodo thông báo như trên ngày 01/09/2018 và cho rằng với kinh nghiệm tổ chức Á Vận Hội 2018, Indonesia có đủ khả năng tổ chức sự kiện thể thao tầm cỡ lớn hơn. Các Thế Vận Hội 2020, 2024 và 2028 sẽ được tổ chức lần lượt tại Tokyo, Paris và Los Angeles.
(AFP) – Đài Loan thi hành án tử hình một tù nhân.
Đây là vụ xử tử đầu tiên từ hai năm nay kể từ khi bà Thái Anh Văn lên làm tổng thống năm 2016. Tử tù Lee Hung Chi bị xử bắn tại một nhà tù ở Cao Hùng vì đã giết vợ cũ và con gái 5 tuổi vào năm 2014.
(AFP) – 18 người bị thương vì máy bay chệch đường băng khi hạ cánh ở Sotchi.
Chiếc Boeing 737 của hãng hàng không Nga UTair Airlines, chở 172 hành khách và phi hành đoàn, đến từ Matxcơva đã bị cháy một bên cánh trong đêm 31/08, sáng 01/09 sau khi chệch đường băng và lao xuống một dòng sông. Nguyên nhân tai nạn đang được điều tra.
(AFP) – Thụy Điển : Liên hoan Âm nhạc Statement năm 2018 chỉ dành cho phụ nữ và đàn ông đã chuyển giới thành phụ nữ.
Liên hoan khai mạc ngày 31/08/2018 tại Goteborg, thành phố lớn thứ hai Thụy Điển và diễn ra trong hai ngày. Nam giới bị cấm tham dự liên hoan, kể cả nhân viên bảo vệ và nhà báo là nam giới cũng không phải ngoại lệ. Các nhóm nhạc tham gia biểu diễn cũng chỉ gồm phụ nữ. Năm ngoái, hàng loạt vụ tấn công tình dục đã diễn ra tại liên hoan âm nhạc lớn nhất Thụy Điển.
(AFP) – Hiệp định Tự do Mậu dịch Bắc Mỹ mới : Mỹ – Canada ngưng thương lượng.
Các cuộc thương lượng giữa Mỹ – Canada để hướng tới Hiệp định tự do mậu dịch Bắc Mỹ NAFTA mới ngày 31/08 đột ngột ngưng lại, cho dù trước đó cả hai bên đều lạc quan là sẽ ký được thỏa thuận trong ngày. Trưởng đoàn đàm phán Mỹ cho rằng Canada không chịu nhượng bộ trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, nhất là vẫn muốn bảo hộ ngành chế biến sữa. Trong khi đó, ngoại trưởng Canada vẫn lạc quan tuyên bố với báo giới là Mỹ, Canada và Mêhicô vẫn có thể đạt được một hiệp định có lợi cho cả ba bên.
(Reuters) – Brazil : Cựu tổng thống Lula da Silva không đủ tư cách tranh cử tổng thống vào tháng 11/2018.
Tòa án Bầu cử Quốc gia Brazil ngày 31/08 ra phán quyết như trên. Ông Lula đã bị kết án 12 năm tù vì tội tham nhũng và bị giam giữ từ hồi tháng 04/2018. Trong một thông cáo, đảng Những Người Lao Động của ông Lula cho rằng tòa án chịu tác động từ các chính trị gia đối lập muốn ngăn cản ông Lula tái đắc cử tổng thống.