David Hutt – Nói về cải cách ở Việt Nam

Nhà báo Phạm Đoan Trang đang ẩn náu để tránh khỏi bị bắt sau khi xuất bản một cuốn sách giáo khoa bán chạy nhất với mục đích mang chính trị đến với đông đảo quần chúng

“Tôi không biết tại sao họ lại rất thù ghét tôi và cuốn sách của tôi. Nói cho cùng, nó chỉ là một cuốn sách giáo khoa “, Phạm Đoan Trang, một nhà báo và blogger Việt Nam nổi tiếng, người đã phải trốn tránh để khỏi bị bắt, cho biết.

Vào cuối tháng 2, Trang đã bị các cơ quan an ninh thẩm vấn về cuốn sách và những bài viết gần đây của cô rồi được thả ra. Sau đó, nhà ở của cô tại Hà Nội bị công an mặc thường phục bao vây, khiến cô như bị bắt giam. Giờ đây, cô đã trốn thoát và đang ở trong một địa điểm bí mật.

Sự kiện này xuất hiện giữa lúc Đảng Cộng sản cầm quyền đang kìm chặt giới bất đồng chính kiến và các nhà hoạt động. Hàng chục người đã bị bắt trong những tháng gần đây và nhiều người đã bị phạt tù lâu dài.

“Vấn đề đối với chúng tôi là một nhà nước cảnh sát cộng sản như Việt Nam không thích người dân mở rộng nhận thức về chính trị và sự tham gia của họ vào các vấn đề vĩ mô”, Trang phát biểu với tờ Asia Times vào cuối tuần này.

“Từ tiểu học đến đại học, từ nhà trường đến công sở, tất cả chúng ta đều được dạy rằng chính trị hoặc là quá bẩn thỉu hoặc quá cao xa đối với những người bình thường để mà tham dự”, cô nói thêm.

Trang hy vọng sẽ thay đổi quan niệm này bằng cuốn sách Chính trị bình dân, hay Chính trị cho Đám đông. Các nhà quan sát cho rằng đó là lý do mới nhất cho sự lung túng của nhà cầm quyền với cô.

Nhưng cuốn sách này hầu như không có chỉ trích, cũng không phải là một tuyên bố về sự thay đổi chính trị của của một loại như “Tuyên ngôn về Tự do và Dân chủ cho Việt Nam”, một văn bản được xuất bản năm 2006 bởi một nhóm các nhà hoạt động và trí thức mang tên Khối 8406.

Thay vào đó, cuốn Chính trị Bình dân giống như một cuốn sách giáo khoa về khoa học chính trị với các chương ngắn giải thích những khái niệm như chế độ dân chủ, luật pháp và phân quyền. Nhưng, quan trọng hơn, nó được viết bằng một tiếng Việt rất đơn giản và được viết nhằm thu hút người đọc bình dân.

“Tôi giải thích và minh hoạ những khái niệm này bằng những câu chuyện Việt Nam. Hoặc, có thể nói, tôi đã đưa kiến thức về những điều ‘trừu tượng’ này vào một ngữ cảnh hoàn toàn Việt Nam để người đọc Việt Nam hiểu được. Tôi đã cố gắng sử dụng một ngôn ngữ báo chí dễ đọc”, cô nói.

Nguyễn Chí Tuyến, một nhà bảo vệ nhân quyền nổi tiếng, người có bút danh trực tuyến là “Anh Chi”, nói rằng một vấn đề mà phong trào dân chủ đang phát triển của Việt Nam đang phải đối mặt là nhiều người chỉ có một sự hiểu biết cơ bản về chính trị và hoạt động của chính phủ.

Nhưng nỗ lực tổ chức các khoá học như vậy vẫn là một cố gắng bấp bênh ở Việt Nam. Khi các nhà hoạt động tập hợp cùng nhau nghiên cứu thường bị phân tán hoặc bị đe doạ bởi công an chìm, Anh Chí nói.

Tệ hơn nữa, họ có thể bị bắt vì “hành động phản động” và bị buộc tội “tuyên truyền chống nhà nước”, bất hợp pháp theo Điều 88 Bộ luật Hình sự khiến có thể bị phát tù đến tối đa 20 năm. “Vì vậy, cuốn sách của Trang rất hữu ích và quan trọng đối với chúng tôi vào lúc này”, ông nói thêm.

Kể từ khi xuất bản vào cuối năm ngoái, Chính trị Bình dân đã được phổ biến rộng rãi trong giới trẻ Việt Nam. Cuốn sách còn có thể mua dưới dạng bản in, dù chính quyền đã có thông báo thu giữ lô sách nhập về từ nhà xuất bản nước ngoài.

Thay vào đó, bản sao của cuốn sách đã được chia sẻ rộng rãi trên phương tiện truyền thông xã hội, phương tiện chính cho việc xuất bản lậu hiện nay ở Việt Nam. Trang yêu cầu độc giả đóng góp nhằm gây quỹ cho một tổ chức hỗ trợ các tù nhân chính trị.

“Càng nhiều người đọc, tôi càng hạnh phúc hơn”, cô nói. “Tôi rất hạnh phúc với sự nổi tiếng của cuốn sách khiến tôi có thể chấp nhận bất kỳ kết quả xấu nào đến với mình”.

Trang thực sự lạc quan về nhận thức chính trị của người Việt Nam. Cô nói rằng trong những quán cà phê vỉa hè, mỗi sáng mọi người đang nói chuyện chính trị: “Từ những vụ bắt giữ mới nhất trong chiến dịch “chống tham nhũng “của chính phủ, những gương mặt mới trong các văn phòng công cộng đến các quy định mới để kiểm soát internet”, cô nói.

Nhưng vấn đề là, mọi người không biết họ có thể hành động chính trị, như bàn bạc công khai hơn thay vì chỉ giới hạn trong việc “nói chuyện chính trị để vui chơi trong các quán cà phê vỉa hè”.

Trên thực tế, nâng cao nhận thức chính trị và tăng cường tham gia vào các sự kiện chính trị, như các cuộc biểu tình, là một trong những mục tiêu chính của phong trào dân chủ.

Phong trào này đã được hỗ trợ khi nhà máy thép Formosa của Đài Loan thải hàng tấn rác độc hại xuống biển vào năm 2016, gây ô nhiễm 200 km đường bờ biển trung tâm của Việt Nam và giết chết một lượng lớn tôm cá.

Thảm họa môi trường đã gây ra một số cuộc biểu tình trên đường phố lớn nhất ở Việt Nam trong suốt hơn bốn thập niên của chế độ độc tài cộng sản.

Hơn nữa, một số nhà phân tích cho rằng các cuộc biểu tình kéo dài hàng tháng, và vẫn còn diễn ra hiện nay, khuyến khích các nhóm hoạt động khác nhau, bao gồm các nhà hoạt động vì quyền lợi người lao động , các công đoàn độc lập, các nhà tự do thúc đẩy dân chủ và giới lao động nông thôn đấu tranh giành đất đai.

Một nhà hoạt động tại Hà Nội yêu cầu giấu tên nói rằng người dân Việt Nam đang bị Đảng lừa gạt, tiếp tục khẳng định: “Đừng lo lắng, mọi thứ đều có Đảng lo và những người bình thường không cần phải lo lắng về những điều này.”

Chính quyền Đảng mới nhất, được hình thành sau cuộc cải tổ cấp cao tại Đại hội Đảng Cộng sản vào tháng 1 năm 2016, đã ồn ào lên tiếng về việc giải quyết nạn tham nhũng và cải thiện đời sống của người nghèo. Tuy nhiên, các nhà quan sát lưu ý rằng những tiếng ồn tương tự từng được thực hiện từ những năm 1980 trở lại đây nhưng ít gây được kết quả gì.

Một báo cáo được trình bày tại Đại hội Đảng lần thứ sáu năm 1986 đã cảnh báo các quan chức trong nỗ lực giải quyết nạn tham nhũng, chủ nghĩa cá nhân và lợi dụng, đồng thời khẳng định rằng một số đảng viên “đã đánh mất ý thức giai cấp.”

Lời cảnh báo rõ ràng không được chú ý vì Việt Nam năm ngoái bị xếp hạng là quốc gia tham nhũng đứng thứ nhì ở Châu Á Thái Bình Dương dựa theo Báo cáo Chỉ số Tham Nhũng Toàn cầu của Tổ chức Minh bạch Thế giới. Trong khảo sát này, hơn 65% người trả lời cho biết họ đã phải trả tiền hối lộ để được hưởng các dịch vụ công cộng, bao gồm cả trường học và bệnh viện.

Hơn nữa, sự bất bình đẳng về tài sản đang gia tăng ở Việt Nam từ những năm 1980: một báo cáo của Oxfam Việt Nam hồi năm ngoái cho thấy những người giàu nhất ở đất nước này mỗi ngày kiếm được nhiều tiền hơn thu nhập cho cả 10 năm của những người Việt Nam nghèo nhất.

Trong năm 2014, có 210 người “siêu giàu” ở Việt Nam – những người có giá trị ròng hơn 30 triệu đô la Mỹ. Tổng số tài sản của họ tương đương với 12% GDP của cả nước, một tình huống có thể đã trở nên tệ hại hơn kể từ đó.

Những người đọc sách chính trị của Trang sẽ hiểu được sự khác biệt giữa tuyên ngôn xã hội chủ nghĩa của Đảng và sự chênh lệch giàu có giữa giàu và nghèo ở Việt Nam.