Điều gì giúp quản trị tốt đất nước?

Điều gì giúp cho một quốc gia được quản trị tốt?

Cho dù là hạn chế tối đa tham nhũng hay thúc đẩy các ý tưởng giáo dục và ý tế, các chính phủ trên khắp thế giới sử dụng các chính sách khác nhau để tạo nên một xã hội vận hành hiệu quả.

Để lượng hóa tính hiệu quả của những chính sách này, các chỉ số như Chỉ số Pháp trị của Dự án Công lý Quốc tế, Chỉ số Quản trị của Ngân hàng Thế giới và Chỉ số Tiến bộ Xã hội đã khảo sát người dân các quốc gia để làm thành các số liệu thống kê mà mọi người có thể tiếp cận và xếp hạng các nước dựa trên thành tích trên một loạt các phương diện khác nhau.

Mặc dù mỗi chỉ số đều khác biệt trong bảng xếp hạng của nó nhưng xét trên cả ba chỉ số chúng ta thấy có một xu hướng nào đó – một vài quốc gia đứng đầu liên tục xét trên các chính sách tiến bộ xã hội, lòng tin vào chính quyền và hệ thống công lý hiệu quả.

BBC Travel nói chuyện với người dân sinh sống ở một vài nước trong số này để xác định xem yếu tố nào ảnh hưởng nhất đến cuộc sống hàng ngày của họ.

Mặc dù tất cả các nước Bắc Âu đều có thứ hạng cao trên cả ba chỉ số, nhưng Đan Mạch nhỉnh hơn các nước láng giềng của họ (và vượt xa phần còn lại của thế giới) với điểm số gần như hoàn hảo trên bảng xếp hạng ‘Nhu cầu cơ bản của con người’ trong Chỉ số Tiến bộ Xã hội 2017.

Chỉ số này bao gồm cả các yếu tố như việc đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và y tế của công dân; việc cho phép họ tiếp cận những kiến thức và giao tiếp cơ bản.

Không chỉ người dân bản địa mới được hưởng những ích lợi này.

“Hệ thống chăm sóc sức khỏe tổng quát và hệ thống xã hội ở nước này rất phát triển; tất cả mọi người sống ở Đan Mạch đều tiếp cận được. Nếu là sinh viên, bạn có thể được hỗ trợ tài chính và được học ngôn ngữ miễn phí,” cô Anne Steinbach, người Đức và là tổng biên tập của Travellers Archive, nói. Cô vừa chuyển tới sống ở Aarhus, thành phố lớn thứ hai Đan Mạch được sáu tháng.

Hệ thống xã hội cũng dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau hơn là giấy tờ hành chính. “Khi người Đan Mạch bị ốm và họ không thể đến lớp hay đến sở làm, họ chỉ cần gọi điện và báo cho công ty biết. Trái lại, ở Đức, nhân viên và sinh viên cần phải có giấy khám bệnh chính thức từ bác sỹ,” cô nói thêm.

“Cả hai nước đều được tổ chức như nhau nếu xét về phương diện chính sách và quản trị, nhưng người Đức thì thích mọi thứ trên giấy tờ, có trật tự và được xác tín trong khi người Đan Mạch thì đối xử với nhau như những người bạn trong hầu hết các trường hợp.”

Tuy cuộc sống ở Đan Mạch có phần đắt đỏ hơn so với các nước châu u khác, với các loại thuế tính ra là vào mức cao nhất EU để trang trải cho các dịch vụ công, nhưng các lợi ích mà mọi người được hưởng thì tốt hơn hẳn so với những gì họ phải đóng góp, Steinbach nói, trong lúc người dân thì thân thiện và chào đón khách từ nơi khác đến.

“Đối với người Đan Mạch thì lúc nào cũng là hygge,” cô giải thích và nhắc đến một từ mà dịch thoát ra có nghĩa là sự thoải mái giữa bạn bè.

“Đi xem phim vào buổi tối hay đi ăn tối và mời người Đan Mạch đến nhà là một cách hoàn hảo để hòa mình vào nền văn hóa Đan Mạch. Người dân Đan Mạch thích nói chuyện, giao tiếp và đơn giản chỉ là ngồi cùng với nhau tìm niềm vui bên ánh nến, thức ăn ngon và các cuộc chuyện trò thú vị.”

Australia và New Zealand gần như sát nút nhau trên tất cả các chỉ số, nhưng New Zealand có điểm tốt hơn một chút về mặt ổn định chính trị nói chung, các quyền cơ bản và tình trạng không có bạo lực hay khủng bố.

“New Zealand là quốc gia đầu tiên trên thế giới cho phụ nữ quyền bỏ phiếu vào năm 1893,” Zoe Helene, người sáng lập Cosmic Sister, người sống ở New Zealand được 10 năm và thường đến thăm bố mẹ vốn là thường trú nhân ở đây, nói.

“Một nhóm người đem một kiến nghị từ phía bên này sang phía bên kia hòn đảo để thu thập chữ ký cho đến khi kiến nghị đó trở thành một cuộn giấy khổng lồ. Ngày nay cuộn giấy này có thể xem tại viện bảo tàng, và tôi nghĩ rằng đó là điều mà du khách sẽ ghé thăm, giống như tượng Nữ thần Tự do vậy.”

Quốc gia này cũng có chính sách hào phóng hỗ trợ cho các cha mẹ đơn thân, trẻ em sinh viên và người cao tuổi.

“Chắc bạn cũng biết câu nói ‘ta có thể đánh giá một nền văn minh qua cách họ chăm lo cho người già như thế nào’ chứ? Khi một công dân New Zealand được 65 tuổi họ sẽ tự động nhận được tiền trợ cấp hào phóng của chính phủ cho dù họ có là ai, cho dù họ có kiếm hay thừa hưởng được bao nhiêu tiền hay cho dù họ đến New Zealand vào lúc nào đi chăng nữa,” Helene nói.

Cả Mỹ và Canada đều xếp hạng cao trên tất cả các chỉ số, nhưng Canada có điểm cao hơn về ổn định chính trị và không bị bạo lực/khủng bố.

Thật ra, Canada gần tới được điểm số gần như hoàn hảo của các nước Scandinavia, bao gồm tiếp cận dinh dưỡng và chăm sóc y tế cũng như các kiến thức cơ bản và quyền cá nhân.

“Về mặt các giá trị thì Canada tiến bộ hơn nước láng giềng phía nam. Chẳng hạn như các vấn đề như thái độ chống đối quyền được lựa chọn của phụ nữ hay bãi bỏ quyền của những người LBGTQ (đồng tính, lưỡng tính, chuyển giới) rất hiếm khi trở thành các chủ đề tranh luận nghiêm túc,” Alia Bickson, một hướng dẫn của Intrepid Travel và có song tịch Mỹ và Canada, cho biết.

“Đương nhiên, mỗi người người đều có quan điểm khác nhau, nhưng xét trên bình diện cả quốc gia thì Canada ủng hộ các chính sách thể hiện tình thương và sự chấp nhận các lựa chọn khác nhau trong cuộc sống.”

Một sai lầm mà những người mới đến sau này thường hay mắc phải là cho rằng tính nhã nhặn và suy nghĩ thấu đáo của người dân Canada khiến họ trở nên dễ dãi.

“Họ có ý nghĩ rất sắc bén về tính công bằng và sẽ đánh giá hành vi của người mới đến với đôi mắt tinh tường,” Bickson nói. “Người Canada không dễ để cho mình bị kẻ khác đánh lừa, do đó bạn cần chuẩn bị kỹ trước khi đến Canada.”

Đảo quốc này không chỉ được Ngân hàng Thế giới xếp hạng cao nhất châu Á xét về tính hiệu quả tổng thể của chính phủ, pháp trị và ổn định chính trị. Họ còn được điểm cao nhất ở châu Á trên Chỉ số Tiến bộ Xã hội cho khả năng tiếp cận kiến thức cơ bản, nước sạch và vệ sinh cũng như dinh dưỡng và chăm sóc y tế.

“Tác động của các chính sách của chính quyền thường thấy rất rõ ràng ở sự sạch sẽ, hiệu quả và hoạt động của các bộ phận được cấp ngân khoản từ nguồn tiền thuế,” ông Adam Goulston, một người viết hồ sơ cá nhân xuyên văn hóa đến từ Mỹ và hiện sống ở Fukuoka, nói. “Một phần lý do là khuynh hướng tự nhiên của người Nhật coi trọng các yếu tố xã hội và công cộng và xuất hiện thường xuyên. Tuy nhiên, nguyên nhân chính là nhờ vào các chính sách hiệu quả và đôi khi hơi phóng khoáng, nhất là so với nước Mỹ của tôi.”

Bảo hiểm y tế là phổ quát, mặc dù nó có thể đắt đỏ do bảo hiểm dựa trên thu nhập và được trừ từ tiền lương – nhưng người dân có thể đi đến bất cứ bác sỹ nào vào bất cứ lúc nào và chi phí được hạn chế ở một mức nhất định.

Mặc dù dân số đang già và sự suy giảm dân số đang đặt sức ép lên tính thanh khoản của chương trình bảo hiểm, Goulston cho biết, nhưng nhìn chung thì hệ thống hoạt động hiệu quả.

Nhật cũng là nước có những bác sỹ chữa ung thư tốt nhất thế giới.

Hệ thống giáo dục là một thế mạnh khác của Nhật Bản; cấp tiểu học và trung học thực hiện giáo dục bắt buộc và hệ thống trường của Nhật xếp thứ hạng cao toàn cầu.

Mặc dù các trường học có tính tổ chức cao theo từng cụm và có tính hệ thống – vốn sẽ dẫn đến sự chuẩn mực hóa quá mức, theo Goulston – các trường học rất chú trọng tới vấn đề dinh dưỡng, coi đó là một yếu tố then chốt trong giáo dục; các bữa ăn trưa trong trường được chuẩn bị từ nguyên liệu địa phương và đi kèm với các bài học về ăn uống lành mạnh và lịch sử ẩm thực.

Botswana liên tục xếp hạng là một trong những nước được quản trị tốt nhất ở châu Phi, nhất là trong việc chống tham nhũng.

Nước này xếp hạng cao nhất ở khu vực trong cả đánh giá của Ngân hàng Thế giới lẫn Chỉ số Pháp trị.

Sau một loạt các vụ tai tiếng vào đầu những năm 1990, chính phủ đã thành lập Cơ quan Chỉ đạo Phòng chống Tội phạm Tham nhũng và Kinh tế (DCEC) vào năm 1994, vốn vẫn đang tiếp tục điều tra và truy tố các quan chức bị các buộc tham nhũng. Không những thế, thu nhập từ hoạt động khai thác kim cương được phân bổ tương đối tốt trên khắp đất nước.

“Toàn bộ đất nước được tạo nên dựa trên nền tảng đoàn kết dân tộc và điều này vẫn được duy trì cho đến ngày nay,” ông Sehenyi Tlotlego, một người dân Botswana và nhà điều phối từ thiện của công ty du lịch hoang dã Sanctuary Retreats, nói.

“Chúng tôi là một quốc gia tin tưởng vào châm ngôn ‘Ntwa kgolo ke ya molomo’ và thực hiện châm ngôn đó, tức là ‘các bất đồng sẽ được giải quyết một cách hiệu quả bằng cách thảo luận để đi đến kết luận chứ không phải bằng cách đánh nhau’.”

Đất nước này được biết đến với tự do cá nhân mạnh mẽ và đạt điểm cao ở cả hạng mục tự do báo chí và tự do sở hữu tư nhân. Quyền tự do đó mở rộng ra đến các giao tiếp hàng ngày.

“Người dân Botswana là những người dễ tính vốn tin tưởng vào các cuộc chuyện trò cởi mở và không thích những ý định giấu kín. Do đó bạn nên cởi mở và thảo luận các vấn đề với mục tiêu giải quyết chúng,” ông Tlotlego nói.

“Chúng tôi cũng là một xã hội rất tự do nơi màu da, tôn giáo và giới tính không là vấn đề và chúng tôi sẽ đương đầu trực diện với bất kỳ hình thức bất công nào.”

Điều này cũng đưa đến những nền tảng xã hội vững chắc cho phép công dân cơ hội để học hỏi và sống khỏe mạnh. Mỗi làng có trên 500 dân là có thể có một trạm y tế và trường tiểu học, Tlotlego nói thêm.

Quốc gia này cũng đang ở giai đoạn đầu trong việc công nhận dịch HIV/AIDS và đã cho ra đời một chương trình xét nghiệm và tư vấn kỹ lưỡng và cung cấp thuốc điều trị miễn phí cho các bệnh nhân nhiễm bệnh.

Bảo tồn tự nhiên cũng là một thế mạnh của Chính phủ Botswana, giúp phát triển ngành du lịch chiếm đến 12% GDP.

“Phần lớn số tiền thu được từ hoạt động du lịch được đưa trở lại vào việc bảo tồn các khu vực được bảo vệ cũng như các khu vực hoang dã bên ngoài khu vực bảo vệ và cơ quan chống săn bắn lậu vốn liên tục phát triển,” Tlotlego nói. “Botswana đã thành lập và hỗ trợ một trong những đơn vị chống săn trộm mạnh nhất ở châu Phi.”

Bản tiếng Anh bài này đã đăng trên BBC Travel.