Chính sách Biển Đông của Trump : Thùng rỗng kêu to ?

Chính sách Biển Đông của tân tổng thống Donald Trump, thể hiện qua những tuyên bố cứng rắn của các quan chức cao cấp chính quyền mới, là một vấn đề gây sự chú ý của báo chí quốc tế, với nhận định chung rằng đây sẽ không phải là một chính sách hiệu quả.

Trang mạng The Diplomat ngày 26/01/2017 trở lại bình luận về tuyên bố của Ngoại trưởng Rex Tillerson trong cuộc điều trần trước Thượng viện, nói rằng Hoa Kỳ phải ngăn chận Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo do Bắc Kinh xây dựng ở vùng Biển Đông.

Qua tuyên bố này, ông Tillerson có vẻ muốn đề nghị tiến hành một cuộc phong tỏa các đảo nhân tạo nói trên, một biện pháp có thể bị xem là một hành động chiến tranh. Một chuyên gia về luật hàng hải quốc tế, ông James Kraska, được The Diplomat trích dẫn, cho rằng những đề nghị của Ngoại trưởng Tillerson có một cơ sở vững chắc và có thể là một chính sách hữu hiệu.

Chuyên gia Kraska cho rằng việc Trung Quốc không tuân thủ truyền thống và thông lệ hàng hải quốc tế đã tạo ra một tình huống mà trong đó Hoa Kỳ có đủ cơ sở pháp lý để không tôn trọng các quyền hàng hải truyền thống của Trung Quốc. Hải quân Mỹ sẽ có quyền gây xáo trộn các hoạt động của hải quân Trung Quốc gần các đảo nhân tạo, một hành động chưa thể bị coi là phong tỏa chính thức hay hành động chiến tranh. Nhưng theo The Diplomat, hải quân Mỹ không thể phong tỏa toàn diện các đảo nhân tạo mà không dùng đến vũ lực để phá hũy các tàu chiến và máy bay Trung Quốc.

Câu hỏi mà The Diplomat đặt ra đó là mục tiêu chiến lược Biển Đông của Hoa Kỳ là gì ? Để ngăn chận Trung Quốc bành trướng ở Biển Đông, Washington phải thuyết phục Bắc Kinh rằng đây là một ý định tồi tệ cả về mặt pháp lý, chính trị lẫn chiến lược, hoặc phải làm cho Trung Quốc thấy rằng việc bành trướng này là nhiều rũi ro và tốn kém.

Nếu dùng biện pháp sách nhiễu các tàu của Trung Quốc đi vào các đảo nhân tạo, Hoa Kỳ không thể thuyết phục được Bắc Kinh và nếu Trung Quốc nghĩ rằng Mỹ sẽ dứt khoát có thái độ thù nghịch, họ lại càng thấy cần phải quân sự hóa hơn nữa các đảo nhân tạo.

Mặt khác, theo The Diplomat, trong cuộc đối đầu với hải quân Mỹ, hải quân Trung Quốc có lợi thế hơn, vì họ có các căn cứ hải quân và không quân gần đó, chưa kể các tàu dân sự có thể được sử dụng để duy trì liên lạc với các đảo nhân tạo. Khả năng các tàu của Hoa Kỳ tác động lên việc xây đảo của Trung Quốc là gần như không có. Nếu có xảy ra đối đầu thì các tư lệnh Trung Quốc chắc sẽ hoan nghênh, vì họ sẽ có dịp trắc nghiệm và huấn luyện lực lượng của họ trong những tình huống gần như thù địch.

Ngoài ra, theo The Diplomat, dư luận Mỹ cũng không sẳn sàng ủng hộ leo thang căng thẳng với Trung Quốc ở Biển Đông, vì những lập luận dựa trên những khái niệm trừu tượng về tự do hàng hải và luật quốc tế sẽ không lôi cuốn nhiều người dân Mỹ.

Tờ nhật báo The Guardian của Anh ngày 25/01 thì cho rằng hiện chưa có dấu hiệu gì cho thấy là tân tổng thống Mỹ muốn chiến tranh với Trung Quốc. Nhưng nếu ông lao vào một cuộc chiến như vậy, đây sẽ chỉ là một chiến thuật đánh lạc hướng của Trump.

Tờ báo này trích lời một chuyên gia Mỹ về Biển Đông, xin được miễn nêu tên, cũng cho rằng việc phong tỏa các đảo nhân tạo của Trung Quốc không chỉ là một hành động chiến tranh, mà về mặt quân sự gần như không thể thực hiện được. Theo vị chuyên gia này, có thể là Trump dùng những tuyên bố cứng rắn về Biển Đông để ép Trung Quốc chấp nhận những nhân nhượng về thương mại, chứ không phải là một lời đe dọa thật sự.

Nhưng theo The Guardian, điều đáng lo ngại là nếu trong những tháng tới hay những năm tới, tổng thống Trump gặp tai tiếng hay uy tín bị sụt giảm, ông có thể sẽ kích động một khủng hoảng lớn, khủng hoảng với Trung Quốc hay với một tác nhân ngoại quốc nào khác, để có thể tiếp tục nắm quyền, giống như sau các vụ khủng bố ngày 11/09/2001, uy tín của tổng thống George W. Bush tăng vọt lên mức kỷ lục 92%.

Trang Asian Correspondent ngày 26/01 có đăng ý kiến cho rằng, dù có thi hành một chính sách cứng rắn, ảnh hưởng của Mỹ đang suy giảm trong tranh chấp Biển Đông.

Tác giả bài viết, Matthew Abbey, ghi nhận rằng, mặc dù tình hình ở Biển Đông đã căng thẳng từ nhiều năm qua, nhưng Trung Quốc là quốc gia duy nhất ra tay hành động bằng việc xây dựng các cơ sở quân sự trên các đảo nhân tạo ở vùng này.

Sau khi đã dọa sẽ ngăn Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo đó, Hoa Kỳ tự đặt mình vào thế khó xử vì không biết hành động kế tiếp sẽ là gì. Phương án duy nhất chính là triển khai lực lượng quân sự, nhưng do nguy cơ nổ ra xung đột vũ trang với Trung Quốc, chắc chắn là Washington sẽ không chọn giải pháp này. Theo tác giả, Washington không thể xác quyết thế lực của mình ở Biển Đông vì Trung Quốc đang áp đảo cuộc chơi tại đây.

Trang mạng của Uỷ ban quốc tế của phong trào Đệ tứ Quốc tế ngày 25/01 có đăng một bài nêu lên nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân do những lời đe dọa của Trump về Biển Đông.

Theo tác giả bài viết, những tuyên bố cứng rắn của Ngoại trưởng Tillerson và phát ngôn viên Nhà trắng Spicer đánh dấu một chuyển biến quan trọng trong chính sách của Washington về Biển Đông. Cho tới nay chính sách đó là, ít ra về mặt chính thức, không đứng về phe nàp trong tranh chấp chủ quyền, nhưng vẫn tuyên bố có « lợi ích quốc gia » ở vùng này và luôn bảo vệ « quyền tự do hàng hải ».

Dưới thời chính quyền Obama, Hoa Kỳ đã ba lần đưa các khu trục hạm đi vào khu vực 12 hải lý chung quanh các đảo mà Trung Quốc kiểm soát ở Biển Đông. Nay chính quyền Trump trực tiếp thách thức quyền kiểm soát của Trung Quốc trên các đảo này. Như nhiều nhà phân tích đã nêu lên, phương cách duy nhất để ngăn Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo chính là tiến hành phong tỏa trên biển và trên không và đây sẽ là một hành động chiến tranh.

Tác giả bài viết cho rằng các đảo ở Biển Đông không phải là lãnh thổ quốc tế mà là những đảo mà nhiều nước đang chiếm giữ và là những đảo đang tranh chấp chủ quyền. Những lời đe dọa của Trump về Biển Đông là lời cảnh báo rỏ rệt nhất rằng thế giới đang tiến nhanh đến một cuộc chiến tranh hạt nhân.