Tin Việt Nam – 14-10-2016

Bài học xương máu về thủy điện

Thanh Trúc, phóng viên RFA
2016-10-14

Sự cố vỡ đường ống dẫn dòng thủy điện Sông Bung 2 hồi tháng Chín khiến người dân hoang mang trong lúc Bộ Công Thương cho tiến hành điều tra còn lãnh đạo Quảng Nam thì nhìn nhận đây là bài học xương máu.

Tại buổi họp hôm 10 tháng Mười vừa qua, liên quan đến việc vận hành liên hồ chứa  nước trong mùa lũ của các nhà máy thủy điện trên lưu vực Vu Gia-Thu Bồn, phó chủ tịch tỉnh Quảng Nam là ông Lê Trí Thanh nói rằng sự cố sông Bung 2 là một bài học xương máu.

Phó giáo sư tiến sĩ Cao Đình Triều, viện trưởng Viện Địa Vật Lý Ứng Dụng thuộc  Liên Hiệp Các Hội Khoa Học Kỹ Thuật Việt Nam, nhận định:

Bài học xương máu về cái gì ? Thực ra mà nói đường ống đấy bị vỡ là vấn đề khi xả lũ là anh làm chưa đúng qui trình. Khi ngăn đập thì thường người ta xây dựng các công trình đường ống xả lũ và đường ống dẫn dòng phải hoàn thành tốt trước mùa mưa. Ở miền Trung mình phải tích nước vào mùa mưa vì các mùa khác không có nước. Cho nên phải xây dựng đường ống thật hoàn chỉnh rồi phải đảm bảo kiểm tra tất tật về mặt công trình rồi thì khi ấy mới có  quyền tích nước.

Tôi nghĩ phát biểu của ông đấy chắc chỉ liên quan đến vấn đề là đập thủy điện đó tích nước không đúng. Khi đắp đập bao giờ cũng phải có những kênh thoát nước nhưng mà cuối cùng, khi mùa mưa rồi, thì công trình của anh chưa hoàn chỉnh, anh phải vội vã, cái đấy mình cho là cái sai lầm nhất. 

Bài học quan trọng thứ hai, vẫn lời phó giáo sư tiến sĩ Cao Đình Triều, là nghiên cứu điều tích nước trong vấn đề xả lũ và tháo nước:

Trong hệ thống bậc thang thì tháo lũ phải có qui trình, bậc trên tháo lũ như thế nào để thả xuống bậc dưới và bậc dưới nữa. Vấn đề giám sát đấy là phải chú trọng thường xuyên luôn. Phải có nghiên cứu và điều tiết để không ảnh hưởng đến cuộc sống người dân, không ảnh hưởng đến ngập, lụt. Một qui trình chặc chẽ thì bao giờ cũng đảm bảo tốt và không có vấn đề gì.

Sự có thủy điện hay gặp là không dự báo tốt được mức độ mưa rơi xuống hay mức độ nước ở thượng nguồn về. Cho nên  cứ khi nào mà nước quá nhiều, gặp nguy hiểm thì anh xả bừa.  Nếu có khoa học là anh phải biết dự báo được nước lũ sẽ về như thế nào để không gây nguy hại mà cũng không thể ép mình  xả lũ một cách đột ngột. Đấy là bài toán tương đối khó trong khoa học nhưng mà phải làm được. 

Nhưng trong miền Trung thì toàn thủy điện nhỏ, dung tích chứa nước lại ít cho nên khi lũ về thường người ta phải xả gấp, đấy là nhược điểm.
– Ông Vũ Trọng Hồng

Tại buổi họp ngày 10 tháng Mười, phó chủ tịch Quảng Nam Lê Thí Tranh cũng yêu cầu các đơn vị là,  từ sự cố Sông Bung 2, phải lưu ý kiểm tra các cửa van, vận hành thử máy móc cũng như các trang thiết bị như hệ thống loa, còi cảnh báo. Bên cạnh đó, phải tiến hành kiểm tra mốc cảnh báo lũ, nghiên cứu tăng dày các cột mốc và bổ sung trạm đo mưa, phối hợp lập bản đồ ngập lụt vùng hạ du vân vân…

Lưu vực Vu Gia-Thu Bồn của Quảng Nam có 42 dự án thủy điện đã phê duyệt với tổng công suất trên 1.600 MW, có 10 dự án thủy điện bậc thang mà 7 công trình đã đi vào hoạt động và 3 công trình đang được xây dựng. Ngoài ra còn có 32 nhà máy thủy điện vừa và nhỏ trong đó 10 công trình đã phát điện.

Giáo sư tiến sĩ Vũ Trọng Hồng, nguyên thứ trưởng Bộ Thủy Lợi, từng giám sát việc thi công dự án thủy điện Trị An, giải thích thủy điện bậc thang ở Quảng Nam chủ yếu dùng để phát điện chứ không có nguồn nước để tưới cho hạ lưu,  vì thế nó ảnh hưởng rất nhiều đến nguồn nước ở hạ lưu.  Ông nói có thể vì thế mà  lãnh đạo tỉnh Quảng Nam mới phát biểu rằng đây  là bài học xương máu vì chính họ đồng ý với dự án thủy điện này.

Vừa qua chuyện Sông Bung 2 không phải do thủy điện xả lũ xuống mà do lũ ở thượng nguồn đang đổ về, công  trình đang giai đoạn sửa chữa cho nên  cánh cửa đóng cái ống thoát nước nó bật ra, nước trôi xuống hạ lưu  ngập các xóm. Cái này chính là do thi công, cửa đó là cửa nhân tạo, ống lại thi công chưa tốt cho nên nó bị vỡ. 

Qui định của nhà nước là anh phải có qui trình xả lũ được duyệt và muốn xả lũ thì phải thông báo cho hạ du. Cũng có những trường hợp lũ đến gấp quá, để bảo vệ đập thì họ cứ thế họ xả không kịp báo, chứng tỏ khi làm thủy điện bậc thang thì phải quan tâm tại vì lũ  ở bậc trên xả xuống đập dưới thường người ta phải rất cẩn trọng, cách nhau bao nhiêu cây số thì mới có bậc thang, để khi lũ trên kia xả và báo thì phía dưới này đỡ được. 

Nhược điểm ở Quảng Nam 

Vấn đề ở Quảng Nam là các bậc thang thủy điện gần nhau quá, độ dốc của sông  quá cao, lũ lại mạnh nên không thể báo kịp:

Đấy là cái họ rút ra bài học, việc họ đồng ý phê duyệt mà không biết rằng khi lũ xả như vậy có thể gây nguy hiểm cho hạ du. Đấy là cái ý mà Quảng Nam muốn nói thôi chứ thật ra cũng chưa có trường hợp xả lũ lớn nào mà chết người. 

Tại buổi họp, phương án phòng chống lũ lụt cho vùng hạ du của đập thủy điện bậc thang đối với 12 hồ chứa, mà Sở Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn đã kiểm tra, thẩm định trước khi chuyển qua Ủy Ban Nhân Dân tỉnh, được cho là bảo đảm an toàn.

Ngoài ra, việc vận hành giữa các hồ chứa, việc phối hợp giữa các đơn vị quản lý công trình thủy điện, hệ thống camera theo dõi mực nước xả tràn cũng được đánh giá là tốt.

Việt Nam có hai hệ thống thủy điện bậc thang qui mô, miền  Bắc là Sơn La-Hòa Bình, miền Trung là Quảng Nam. Nguyên thứ trưởng Bộ Thủy Lợi Vũ Trọng Hồng:

Việt Nam là nước thu nhập thấp, giờ mới bắt đầu thu nhập trung bình, nguồn tiền để có thể làm những loại năng lượng điện khác như nhiệt điện, điện mặt trời, điện gió là chưa đủ. Nguồn  thủy điện rẻ nhất đồng thời là nguồn thủy điện sạch cho nên Việt Nam buộc phải phát triển. 

Vì muốn có nguồn năng lượng nhanh và rẻ cho nên gần như đồng loạt các dòng sông đều xây dựng thủy điện, chính điều này mới gặp phải những chuyện chẳng hạn như Sông Bung 2. Có thể nói với những thủy điện lớn ở miền Bắc như Hòa Bình-Sơn La thì qui trình rất chặt, xa nhau hàng mấy chục cây số, có hẳn qui trình điều tiết liên hồ chưa để báo cho nhau. 

Nói thật không có cái gì mà tăng được nguồn năng lượng dễ và nhanh như thủy điện, cho nên thủy điện vẫn là cứu cánh của người Việt mình bây giờ.
– PGSTS Cao Đình Triều

 

Nhưng trong miền Trung thì toàn thủy điện nhỏ, dung tích chứa nước lại ít cho nên khi lũ về thường người ta phải xả gấp, đấy là nhược điểm. Đúng ra miền Trung phát triển vội như vậy thì lại vấp cái lũ về nó lớn. Thứ hai là đến mùa khô, vì thủy điện phải tích nước nên vấp phải cái là muốn chống hạn lại không có nước. Cái này hiện nay nhà nước đang rút kinh nghiệm và đang phê duyệt mốt số dự án nhỏ không cho phát triển nữa ở miền Trung. 

Đối với phó giáo sư tiến sĩ Cao Đình Triều, viện trưởng Viện Địa Vật Lý Ứng Dụng, Liên Hiệp Các Hội Khoa Học Kỹ Thuật Việt Nam, thủy điện là cứu cánh của Việt Nam:

Chúng ta cần có năng lượng để phát triển và chỉ có duy nhất thủy điện là cái Việt Nam phải tận dụng. Nói thật không có cái gì mà tăng được nguồn năng lượng dễ và nhanh như thủy điện, cho nên thủy điện vẫn là cứu cánh của người Việt mình bây giờ. 

Được biết quốc hội Việt Nam từng loại bỏ khoảng 400 dự án thủy điện trên toàn quốc và hiện tại cũng đang xem xét để loại thêm nhiều dự án thủy điện nhỏ ở miền Trung. – RFA

Món ngon Hà Nội có an toàn?

 14-10-2016

Ăn sáng vỉa hè Hà Nội.

RFA photo

Hà Nội không chỉ nổi tiếng là một thành phố ngàn năm văn hiến, Hà Thành thanh lịch mà đâu đó sự nổi tiếng này còn gắn liền với một thứ văn hóa phở mắng, bún chửi, cháo hăm he và những món ăn thượng vàng hạ cám nguồn gốc bất minh.

Nếu như trước đây, người dân Hà Nội tự tin về ẩm thực của thành phố này bao nhiêu thì hiện tại, mối nghi ngại của người dân Hà Nội về hầu hết các món ăn ở đây đã làm cho Hà Nội trở nên thiếu ý vị và đáng sợ trong chuyện miếng ăn, chỗ ở.

Không khí Hà Nội xưa trong quán ăn đã mất

Nhà nghiên cứu phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, nhận xét về ẩm thực đường phố Hà Nội: “Ăn thì ăn vậy thôi, ăn theo kiểu ăn coi như không biết chứ tin tưởng thì không, không an toàn, không tin tưởng hơn 80%. Là vì không gian chật hẹp nên mọi thứ cứ bày ra trước mắt, thấy không vệ sinh, đó mới là cái đập ngay trước mắt chứ còn chế biến thì còn không biết nữa. Nguồn thực phẩm thì như một hộp đen, mình không biết được. Họ rửa chén, bát ngay đó, múc phở cũng ở đấy, theo nguyên tắc khe khắt quá thì không được, nhưng cuối cùng thì cũng phải chấp nhận…!”

Đồng cảm với nhà nghiên cứu Phạm Xuân Nguyên, một nhà văn hiện đang làm việc trong ban điều hành Hội nhà văn Việt Nam, không muốn nêu tên, chia sẻ thêm là cái mà người ta gọi rằng “Tràng An thanh lịch” hay “ngàn năm văn hiến” gì đó chỉ còn đọng lại trên mấy mái ngói rêu phong, trên những bức tường cổ, trên tháp chuông nhà thờ, trên tháp rùa Hồ Gươm hay trên dáng đứng lẻ loi, buồn tủi của chùa Một Cột, và đâu đó còn đọng lại trong một góc khuất tâm hồn người Hà Nội.

Ăn thì ăn vậy thôi, ăn theo kiểu ăn coi như không biết chứ tin tưởng thì không, không an toàn, không tin tưởng hơn 80%.
– Ông Phạm Xuân Nguyên

Cái còn lại, dường như là một thế giới khác với hào nhoáng, cuồng nhiệt và đôi khi rỗng tuếch được khoác chiếc áo văn hóa và ngồi chễm chệ giữa lòng thủ đô Hà Nội. Chính cái kiểu văn hóa giả cầy này nhanh chóng đẩy Hà Nội đến chỗ ăn xổi ở thì. Người ta không còn quan tâm đến sức khỏe của người mua, trồng cẩu thả, bán cẩu thả và đến một lúc nào đó, người mua cũng mua cẩu thả và ăn cho có ăn, chẳng còn quan tâm đến vệ sinh an toàn thực phẩm hay chất lượng thức ăn nữa, miễn cho qua bữa, miễn thấy nggon miệng một chút là được, mọi thứ đều không sao cả.

Cái sự “không sao cả” này lâu ngày trở thành một thói quen và một sự chấp nhận, thậm chí là một điệu sống. Người ta nhầm tưởng giữa hưởng thụ với cam chịu để ăn. Bởi người ta vẫn cứ quan niệm rằng sáng cuối tuần, phải hưởng thụ một bát phở thật ngon miệng hay một bát bún, một phần đậu hủ mắm tôm chẳng hạn, ngồi đâu cũng được, chật chội, ồn ào và dơ dáy một tí cũng không sao, miễn là ngon. Và thậm chí chủ quán có chửi té tát vào mình cũng xem như giải trí, miễn sao có một chỗ ngồi để ăn cho ngon.

Nhà văn này nói rằng đó chỉ mới là khía cạnh bên ngoài, vấn đề người ta xử lý vệ sinh an toàn thực phẩm như thế nào và nguồn gốc, xuất xứ của nó từ đâu thì cả một cái hộp đen bí ẩn nói theo cách của nhà nghiên cứu Phạm Xuân Nguyên.

Đồng cảm với nhận xét của các văn nghệ sĩ, người lao động Hà Nội cũng thừa nhận là hầu hết các quán tại Hà Nội không còn an toàn. Anh Linh, một hướng dẫn viên du lịch, hiện sống tại Hà Nội, chia sẻ: “Nhà hàng cao cấp thì không biết chứ các quán bình thường thì chẳng an toàn, do nguồn gốc thực phẩm ấy. Bảo thực phẩm an toàn thì chẳng biết thế nào…Như bún đậu mắm tôm ấy, cái mắm tôm thì nhiều người ăn vào vẫn bị đi ngoài. Không an toàn chút nào. Như ngồi ngoài vỉa hè, người dân ta cứ ăn vậy thôi chứ ngồi bên vỉa hè làm sao an toàn, có gì che đậy đâu. Rồi mỡ nữa, họ lấy mỡ bẫn, vụn vặt từ Bắc Ninh, họ kiếm lời thì lấy thôi…!”

Anh Linh chia sẻ thêm là hầu hết nguồn thực phẩm tại thành phố Hà Nội đều đến từ hướng Đông Bắc và Tây Bắc, cụ thể là cửu khẩu Đồng Đăng, Lạng Sơn và cửa khẩu Cốc Lếu, Lào Cai. Và đương nhiên đây là nguồn thực phẩm của Trung Quốc. Bên cạnh đó, những người trồng rau xứ Bắc thời bây giờ không còn trồng rau theo phương pháp tự nhiên như trước đây mà chủ yếu dùng thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc tạo màu xanh mướt và thuốc trừ sâu được dùng một cách vô tội vạ.

Gia súc cũng được nuôi bằng thức ăn Trung Quốc để nhanh phát triển và tăng trọng lượng. Một khi thực phẩm từ rau xanh đến thịt, bún, phở đều dùng chất hóa học thì chẳng biết mức độ nguy hiểm của nó sẽ phát triển đến đâu. Hơn nữa, Hà Nội ngày càng trở nên náo nhiệt, quay cuồng, nhịp sống vội vã, người ta bắt đầu chạy đua với thời gian trong việc ăn uống và người bán thì chạy đua với lợi nhuận nên vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm bị bỏ qua một bên.

Giới chức nhà nước nói gì?

Bò bía bán trên đưởng Thanh Niên ở Hà Nội. RFA photo Bò bía bán trên đưởng Thanh Niên ở Hà Nội. RFA photo

Một cán bộ thuộc viện dịch tễ Hà Nội, không muốn nêu tên, chia sẻ: “Cái đó tôi không nắm chắt được. Nói về nguồn gốc thì mình bận lắm, không quan tâm sâu vào những cái đó. Nên mình không biết nỗi, việc của mình bận quá!”

Theo ông cán bộ này, hiện tại, có quá nhiều vấn đề để giới cán bộ nhà nước quan tâm nên ông không thể nào theo dõi, tìm hiểu một cách cặn kẽ để biết được là thực phẩm, thức ăn tại các hàng quán ở Hà Hội có an toàn hay không. Bởi vì muốn làm được điều này, phải tốn đến hàng chục ngàn tỉ đồng cho một chuyên đề, một dự án cụ thể.

Cái đó tôi không nắm chắt được. Nói về nguồn gốc thì mình bận lắm, không quan tâm sâu vào những cái đó. Nên mình không biết nỗi, việc của mình bận quá!
– Một cán bộ viện dịch tễ Hà Nội

Ông cán bộ này cũng khuyên mọi người hãy cứ yên tâm mà ăn uống ngon lành vì Hà Nội luôn xanh, sạch, đẹp, là điểm đến lý tưởng của mọi du khách trong nước và quốc tế. Ông cho rằng khi ăn uống mà quá quan tâm về nguồn gốc, xuất xứ của thức ăn mình dùng thì việc ăn uống chẳng còn ý nghĩa gì nữa và người ta ăn được thì mình ăn được.

Ông cán bộ này cũng khuyến cáo mọi người không nên ăn các thực phẩm trong các quán khi thực phẩm đó đã có mùi lạ, đã lên men hoặc có nấm lạ xuất hiện trong thức ăn. Đặc biệt, khi ngửi vào thức ăn mà nghe mùi gián, mùi chuột thì tuyệt đối không nên dùng và phải báo với cơ quan chức năng gần nhất.

Ông vui vẻ nói rằng nếu bất kì người dân nào cũng thực hiện đúng qui trình khoa học mà ông đã nói thì chắc chắn sức khỏe sẽ rất đảm bảo và chẳng còn gì để lo lắng.

Nghe ông cán bộ đầy lạc quan này nói chuyện xong, chúng tôi chỉ biết gật đầu cám ơn bài giảng về qui trình khoa học của ông và qua đó, chúng tôi cũng vỡ lẽ được ít nhiều vì sao thực phẩm độc hại ngày càng xuất hiện tràn lan ở Hà Nội cũng như xuất hiện khắp mọi nơi trên đất nước này! –  RFA