Chiến tranh Lạnh đang trở lại?
Cuộc gặp gỡ giữa lãnh đạo Mỹ và Nga từng thể hiện rõ không khí lạnh lẽo
Theo BBC – Nguyễn Giang – bbcvietnamese.com – 09:50 GMT – thứ ba, 18 tháng 3, 2014
Viết trên trang The New Republic, Paul Berman cho rằng với các diễn biến quanh Crimea, một cuộc Chiến tranh Lạnh lần hai có nguy cơ trở lại và theo ông đây có thể là câu chuyện kéo dài.
Nếu thế giới lại chia thành hai cực đối nghịch nhau giữa Phương Tây và Nga, các nước gần Nga đang đi theo Moscow hiện có Belarus, Kazakhstan, Turkmenistan cùng một số xứ sở chỉ có Moscow công nhận như Nam Ossetia và Abkhazia.
Nhưng báo chí châu Âu nói khu vực của người Serb tại Bosnia cũng có thể muốn tìm một sự hỗ trợ mạnh từ Nga.
Ông Milorad Dodic, lãnh tụ của người Serb tại Bosnia vừa thăm Moscow và được chào đón nồng nhiệt, khiến một số chính trị gia châu Âu như Paddy Ashdown ở Anh bày tỏ lo ngại về khả năng Moscow gây bất ổn tại Nam Tư cũ qua cách dùng khối người Serb theo Chính Thống giáo và thân Nga.
Tin mới nhất cho hay vùng Trans-Dniester ly khai khỏi Moldova cũng vừa đề nghị Nga cho họ gia nhập.
Tại Trung và Cận Đông, Nga giữa được đồng minh vững chắc ở Syria và càng về sau này càng gắn bó với Iran.
Với việc Hoa Kỳ, Anh Quốc và Nato rút dần khỏi Afghanistan, ảnh hưởng truyền thống của Moscow ở nước này cũng có thể tăng lên, thông qua một nhóm Tajik, theo ông Lutfullah Latif, biên tập viên Trung Á của BBC.
Bên kia bán cầu, tại Venezuela, dù tình hình ngày càng bất ổn, chính quyền thiên tả vẫn tiếp tục chính sách của cố tổng thống Hugo Chavez và tìm ở Nga một đối trọng với Hoa Kỳ.
“Sự thống trị của Nga là công thức cho các cuộc cách mạng liên tiếp” – Paul Berman
Báo chí quốc tế cũng trích lời Bấm quan chức Nga nói Moscow đang ‘tìm kiếm trở lại các căn cứ hải quân của cựu đồng minh thời Chiến tranh Lạnh’ như Cuba và Việt Nam.
Khỏe như Putin
Hiện khó nói cuộc đối đầu Đông Tây sẽ ra sao nhưng một thực tế là mô hình Nga thời Putin có điểm hấp dẫn với giới chức nhiều quốc gia đang phát triển là vì nó đơn giản: một dân tộc chủ đạo, một nhà nước trên hết và một lãnh đạo tối cao.
Liên bang Nga có trên 20 nước cộng hòa và nhiều dân tộc nhưng chỉ có một dân tộc đứng đầu là dân tộc Nga.
Xã hội đơn tuyến cũng hấp dẫn về mặt văn hóa với các nhóm đa số đông đảo ở nhiều nước, như nhóm Hán ở Trung Quốc và Việt ở Việt Nam, khỏi cần ‘đa văn hóa’ và quan hệ dung hòa các khối công dân xuẫt xứ khác nhau như ở Âu Mỹ.
Ở Nga, tam quyền phân lập’ chỉ là phân vai hình thức vì Viện Duma luôn chuẩn thuận các yêu cầu của Hành pháp và bên Tư pháp xử án y như Điện Kremlin mong muốn trong các vụ quan trọng.
Và nhà nước Nga mạnh về tiền nhờ dự trữ ngoại tệ lớn, nguồn dầu khí to, và là cường quốc quân sự dưới trướng một lãnh tụ tối cao, cầm quyền vĩnh viễn nhờ cách ‘lách Hiến pháp’ của ông Putin.
Tuy thế, nhìn ra ngoài khu vực sát Nga, thế giới ngày nay có độ liên thuộc cao, việc hà hơi tiếp sức để phục hồi một mô hình đơn tuyến kiểu Liên Xô xem ra khó khả thi.
Chưa kể quyền lực của ông Putin và cả hệ thống hậu Xô Viết gắn chặt với tiền xuất khẩu năng lượng.
Cần phân biệt giá trị của dầu và khí đốt trong cuộc chơi của ông Putin.
Nguồn dầu thô đã đem lại cho ông các khoản lợi nhuận cao, nhất là sau khi khối OPEC chủ động giảm sản lượng để giữa giá.
Nhưng khí đốt bán thẳng từ Nga sang châu Âu mới là vũ khí chính trị hữu hiệu để Moscow đối thoại cứng rắn với châu Âu và tạo ảnh hưởng ở vùng ‘cận biên’ của Nga.
Và về lâu dài, kinh tế Nga sẽ lao đao nếu giá dầu và khí đốt biến động.
Dân số nước này đang giảm, lão hóa và thái độ Đại Nga không giúp cho việc tạo ra một xã hội cởi mở, có nguồn lao động nhập cư thay thế.
Nếu Chiến tranh Lạnh trở lại, các nước đều phải xem xét lại vị trí của mình, tuỳ vào tính toán và quyền lợi của họ trong tương quan ngoại giao và kinh tế với Nga, Ukraine và Phương Tây.
Điều này không cản trở các quốc gia khác nhau, gồm cả Việt Nam, tìm đến Moscow vì các nguồn lợi quân sự và để có sự hỗ trợ, hoặc cân bằng lại trong quan hệ của họ với Hoa Kỳ, Trung Quốc.
Nhưng đối ngoại hữu hảo với Kremlin là một chuyện, còn áp dụng mô hình Nga lại là một chuyện khác.
Vì như Paul Berman viết, “các biến thể của Liên Xô đang tồn tại hiện nay chưa bao giờ thành công trong việc lập ra các không gian ổn định”.
Thậm chí, chính “khái niệm về sự thống trị của Nga là công thức cho các cuộc cách mạng liên tiếp,” theo Paul Berman.
Tác giả này chỉ ra các cuộc cách mạng chống lại Moscow từ năm 1953, 1956, 1968, 1989, 2000, 2003, 2004 đến nay, năm 2014, lần lượt ở Đông Đức, Ba Lan, Hungary, Tiệp Khắc, và sau đến Serbia, Gruzia, Ukraine và lần nữa là Ukraine.
Có những người châu Âu ví ông Putin với Hitler nhưng theo tôi, ông Putin không bành trướng lãnh thổ vì chủ nghĩa gì cụ thể dù có ý kiến như của Igor Panarin cho rằng Kremlin muốn xây đắp một ý thức hệ nhà nước cho riêng Nga.
Ngay cả chuyện ông ra tay với Ukraine cũng là để ngăn ngừa các thách thức với quyền lực của ông ở trong nước.
Vì ngay ở trong nước Nga đã và đang có những xu hướng đòi thay đổi ‘mô hình Putin’ mà theo họ chỉ là sự ‘thối rữa’ (decay) kéo dài của một nhà nước thời kỳ hậu Liên Xô.
Cũng về lâu dài, Hoa Kỳ và Phương Tây có thừa tiềm năng để ‘đối đầu’ với Nga nếu thực sự đổ vỡ về Ukraine tới mức không thể hàn gắn được, theo những ý kiến cứng rắn ở Washington.
Theo họ, Hoa Kỳ và EU có nền kinh tế gộp lại hiện vào khoảng 30 nghìn tỷ USD, vượt xa nền kinh tế 2,5 nghìn tỷ USD của Liên bang Nga.