Diễn biến về vấn đề Biển Đông tuần này được xem là thời sự nóng trên báo chí Việt Nam. Dư luận Việt Nam phấn khởi với sự kiện Hoa Kỳ sẵn sàng đưa tàu tuần tra áp sát các đảo nhân tạo mà TC xây dựng ở Trường Sa trong thời gian qua. Tuy nhiên, phản ứng của CSVN qua lời Lê Hải Bình phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao,  làm cho những người dân bình thường hoài nghi về quan điểm của CSVN.

Cân nhắc và thận trọng

VnExpress đã chạy tít lớn ‘Việt Nam lên tiếng về tin Mỹ sắp điều tàu áp sát đảo nhân tạo”. Có lẽ các nhà báo cũng không dám chắc để đặt tựa bài hấp dẫn hơn, như Việt Nam tán thành hoặc hoan nghênh hoạt động này chẳng hạn.

Trong cuộc họp báo thường kỳ tổ chức ở Hà Nội sáng 15/10/2015 Lê Hải Bình, người phát ngôn Bộ Ngoại giao khi trả lời câu hỏi của phóng viên VnExpress về thông tin “Mỹ sắp điều tàu tuần tra trong phạm vi 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo do TC bồi đắp trái phép” đã phát  biểu nguyên văn: “Biển Đông có vai trò hết sức quan trọng đối với khu vực Đông Nam Á cũng như trên thế giới. Các quốc gia trong và ngoài khu vực đều có trách nhiệm đóng góp vào việc duy trì và tăng cường hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do  hàng hải và hàng không trong khu vực này.”

Lê Hải Bình cũng nhấn mạnh rằng, những đóng góp của các nước phải dựa trên cơ sở nghiêm túc tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước về Luật biển 1982 của Liên Hiệp Quốc ( UNCLOS) cũng như Tuyên bố của các bên ở Biển Đông (DOC).

Người đọc báo cho rằng, Lê Hải Bình đã sử dụng ngôn ngữ ngoại giao đầy cân nhắc và thận trọng.

Cách nói của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, tôi nghĩ  ông ta ủng hộ quan điểm là mọi hoạt động trong khu vực này phải tuân thủ các qui định của luật pháp quốc tế, đặc biệt Công ước Luật biển năm 1982. – TS Trần Công Trục

Trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại của Nam Nguyên vào tối 15/10, đáp câu hỏi, phải chăng CSVN không thể hiện rõ rệt quan điểm ủng hộ kế hoạch của Hoa Kỳ tuần tra áp sát các đảo nhân tạo do TC xây dựng trái pháp luật ở Trường Sa, Tiến sĩ Trần Công Trục nguyên Trưởng ban Biên giới của Chính phủ CSVN từ Hà Nội nhận định:

“Cách nói của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, tôi nghĩ  ông ta ủng hộ quan điểm là mọi hoạt động trong khu vực này phải tuân thủ các qui định của luật pháp quốc tế, đặc biệt Công ước Luật biển năm 1982. Đấy là nội dung cơ bản, như vậy có thể nói, tuyên bố của Hoa Kỳ đưa tàu chiến tuần tra vào vùng biển dưới 12 hải lý chung quanh các bãi cạn mà Trung Quốc đang bồi lấp để xây dựng biến các bãi cạn thành đá nhân tạo, là đúng với các qui định của công ước. Việt Nam hoàn toàn ủng hộ quan điểm đó, thông tin đó của Mỹ, theo tôi hiểu là như vậy.”

Được biết, theo luật pháp quốc tế, những đảo nhân tạo do con người tạo ra trên biển thì không được nhìn nhận về chủ quyền. Trong trường hợp ở Trường Sa, không những TC lấn chiếm một số vùng của Việt Nam, mà nay còn bồi đắp mở rộng diện tích các bãi cạn, nửa nổi nửa chìm trở thành những đảo nhân tạo. TC đã gấp rút thiết lập ba phi đạo cho máy bay, cũng như xây dựng hải đăng ở đó.

Theo VietnamNet, cũng trong cuộc họp báo thường kỳ ngày 15/10/2015 tại Hà Nội, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình đã bác bỏ cái gọi là thành phố Tam Sa do TC thiết lập tại một đảo thuộc  quần đảo Hoàng Sa mà họ đã đánh chiếm của Việt Nam. Lê Hải Bình nhấn mạnh, những hoạt động của cái gọi là thành phố Tam Sa không có bất cứ cơ sở pháp lý nào và cũng không thay đổi được thực tế quần đảo Hoàng Sa thuộc quyền Việt Nam.

Liên quan đến kế hoạch của Đài Loan triển khai hoạt động cảnh sát biển trên các đảo nhỏ ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đặc biệt là hoạt động xây cảng và hải đăng trên đảo Ba Bình. Vẫn theo VietnamNet, Lê Hải Bình một lần nữa nhấn mạnh Việt Nam khẳng định có đầy đủ các căn cứ pháp lý và chứng cứ lịch sử về chủ quyền không tranh cãi của mình với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Mọi việc làm của các bên khác tại quần đảo Trường Sa mà không có sự đồng ý của Việt Nam thì đều không có giá trị pháp lý.”

Ngoài ra theo tường thuật của báo chí, Lê Hải Bình cũng cho biết phía Việt Nam đang xác minh về việc một tàu cá của ngư dân Quảng Ngãi đã bị tàu TC cướp tài sản và đâm chìm hôm 29/9/2015.

Cũng liên quan tới vấn đề Biển Đông, Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam ngày 9/10/2015  đưa lên mạng bài viết của TS Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ. Chủ đề bài viết nằm trên tựa bài ‘Càng gần Đại hội Đảng, càng phải đề phòng cảnh giác sinh biến ở Biển Đông.

Bài học lịch sử theo kinh nghiệm người Việt nam là không bao giờ mất đi cảnh giác. Không bao giờ lơ là trước các hiểm họa rình rập hàng ngày đối với chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt trên Biển Đông. -TS Trần Công Trục

TS Trần Công Trục  cho rằng, mặc dù đường lưỡi bò áp đặt ảnh hưởng chung cho khu vực Đông Nam Á, nhưng chỉ có Việt Nam và Philippines là phản ứng mạnh mẽ về việc chủ quyền biển đảo bị đe dọa. Trong bối cảnh Việt Nam và Philippines là 2 quốc gia sẽ có lãnh đạo mới vào năm 2016, ông Trần Công Trục nhắc lại các bài học lịch sử Hoàng Sa 1974, Gạc Ma 1988, Vành Khăn 1990-1995, Tam Sa 2007 và Scarborough 2012, đây là các mốc thời gian TC lấn chiếm biển đảo của Việt Nam và Philippines.

TS Trần Công Trục giải thích thêm:

“Khi gần đến Đại hội Đảng hay gần đến các cuộc bầu cử thay đổi các thế hệ lãnh đạo, một số thế lực thường lợi dụng tình hình đó để thực hiện bước đi tiếp tục gây áp lực lớn trong khu vực. Vấn đề bây giờ không chỉ Việt Nam và các nước khác cũng thế cần phải cảnh giác, đặc biệt đối với Trung Quốc sau các hoạt động ngoại giao như chuyến thăm của lãnh đạo Trung Quốc đến Hoa Kỳ và các tuyên bố của họ, thì thấy rõ họ không bao giờ dừng lại mà còn tỏ ra mạnh mẽ hơn.

Trong những thời điểm giao thời đó, thời cơ để họ tính toán làm quyết liệt hơn và có thể có chuyện xảy ra. Tôi muốn nói, Việt Nam và các nước sắp chuyển giao thế hệ lãnh đạo, cần nâng cao cảnh giác và không bao giờ quên rằng chủ quyền, các quyền và  lợi ích của nhân dân ta trong khu vực Biển Đông này luôn luôn bị đe dọa trước hoạt động bành trướng bất chấp luật pháp của Trung Quốc. Hơn nữa họ luôn luôn gợi lên các tình thế chính trị khu vực, tình hình chính trị quốc gia nội bộ các nước để họ thực hiện âm mưu của họ.”

Tạo được thế cân bằng

Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama và Chủ Tịch TC Tập Cận Bình tại Nhà Trắng hôm 25/9/2015.

Báo chí Việt Nam trong những ngày qua cũng đưa tin Việt Nam chuẩn bị đón tiếp hai quốc khách là Chủ tịch TC Tập Cận Bình và Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama. Thời điểm các cuộc viếng thăm chính thức của hai nhân vật này chưa được công bố, nhưng có khả năng diễn ra trong 2 tháng cuối năm.

Việt Nam kể từ sau Hội nghị Thành Đô 1990 đã dần dần chịu ảnh hưởng nặng cả về chính trị lẫn kinh tế đối với TC. Mặc dù người Việt Nam chưa quên cuộc chiến thảm khốc 1979 khi TC xua 600.000 quân tàn phá 6 tỉnh biên giới phía Bắc; sau đó là xâm chiếm đảo Gạc Ma 1988… Trong mấy năm vừa qua TC không cần che dấu tham vọng nước lớn lấn chiếm biển đảo, bách hại ngư dân Việt Nam… sự kiện giàn khoan Hải Dương 981 hồi năm ngoái và nay là xây dựng đảo nhân tạo ở Trường Sa và quân sự hóa những nơi này có vẻ thức tỉnh một số nhân vật cao cấp trong Đảng và Nhà nước CSVN. Chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và việc Tổng thống Barack Obama nhận lời thăm Việt Nam trong bối cảnh Hoa Kỳ thực hiện chính sách xoay trục về Châu Á, đã tạo cơ hội cho Việt Nam về điều gọi là tạo được thế cân bằng trong chính sách đi dây của mình. Trong câu chuyện với chúng tôi, TS Trần Công Trục đưa ra nhận định về hai chuyến thăm Việt Nam sắp tới của Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Barack Obama. Ông bày tỏ hy vọng những cuộc tiếp xúc đó tạo ra những cơ hội thuận lợi để các bên đưa được các thỏa thuận có thể làm giảm bớt tranh chấp phức tạp, gây bất ổn an ninh khu vực và có thể đưa thế giới vào những cuộc xung đột không cần thiết. TS Trần Công Trục tiếp lời:

“Trước tất cả những hoạt động phi pháp của Trung Quốc, lúc đó chắc chắn Việt Nam muốn cùng với họ giải quyết một cách hòa bình, tạo ra được thỏa thuận như văn bản COC qui tắc ứng xử trên biển Đông chẳng hạn, để có thể kềm chế, kiểm soát tránh xung đột xảy ra. Tôi nghĩ Việt Nam sẽ nói rõ những chuyện đó. Người Việt Nam mong muốn và hy vọng như vậy, nhưng có làm được hay không lại là vấn đề khác.

Bài học lịch sử theo kinh nghiệm người Việt nam là không bao giờ mất đi cảnh giác. Không bao giờ lơ là trước các hiểm họa rình rập hàng ngày đối với chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt trên Biển Đông.”

Tiến sĩ Trần Công Trục cho là cần theo dõi sát về việc Hoa kỳ có thể tiến hành tuần tra vùng biển quốc tế áp sát 7 đảo nhân tạo, nơi TC thiết lập các pháo đài quân sự, đài radar kiểm soát không lưu và cả những phi đạo cho máy bay.

Báo chí quốc tế cho rằng, thông tin về việc tàu chiến, máy bay Hoa Kỳ tuần tra trực diện các đảo nhân tạo mà TC xây dựng ở Trường Sa có thể là để thăm dò phản ứng Bắc Kinh. Nhưng nếu Hoa Kỳ không quyết tâm thể hiện khả năng bảo vệ tự do đường biển và đường không ở Trường Sa, thì chính sách xoay trục về Châu Á của họ sẽ bị mất rất nhiều ý nghĩa với các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam.