Điểm Báo Pháp – 9-9-2015

Sự kiện Nữ hoàng Elizabeth Đệ nhị của Anh quốc đã ở ngôi được 63 năm 216 ngày, đánh bại kỷ lục của Nữ hoàng Victoria trước đây, được tất cả các báo chú ý. Libération dành trang bìa và bốn trang trong để tìm cách lý giải, vì sao người đứng đầu khối Thịnh vượng chung lại có thể trị vì lâu như thế. Trên thế giới, chỉ có Quốc vương Thái Lan Bhumipol là tại vị lâu hơn bà (69 năm).

Là con gái Hoàng tử thứ hai của Quốc vương George Đệ ngũ, công chúa nhỏ Elizabeth chào đời năm 1926. Công chúa chưa bao giờ đến trường mà được giáo dục ngay trong Hoàng cung để trở thành một lady hoàn hảo – biết mỉm cười, tiếp khách và khiêu vũ trong các cuộc tiếp tân thượng lưu ; chứ không phải là người sẽ lên ngôi vị cao nhất trong vương triều.

Nhưng đến năm 1936, người chú Edward Đệ bát sau lên ngôi, lại muốn cưới một phụ nữ Mỹ thứ dân, đã hai lần ly dị, nên bị truất ngôi vương sau 327 ngày. Vương miện được trao cho người em trai với danh hiệu George Đệ lục, và Elizabeth mới 10 tuổi, nhờ đó trở thành người kế vị.

Cũng như Nữ hoàng Victoria trước đây, Elizabeth Đệ nhị lập gia đình vì tình yêu. Cô lấy người tình đầu tiên là Hoàng thân Philip, một chàng trai 18 tuổi rất đẹp trai mà cô đã yêu từ năm mới 13 tuổi. Hoàng thân ở bên cạnh Nữ hoàng trong vô số các chuyến công du. Ông năm nay 94 tuổi, là chỗ dựa của bà, và có lẽ là người duy nhất biết được suy nghĩ thực sự của Elizabeth Đệ nhị.

Trong vai trò Nữ hoàng, bà chưa bao giờ phạm một sai lầm nhỏ. Chiếc váy chưa một lần bị gió thổi tung, chưa bao giờ lỡ lời, không quên những cái bắt tay. Bà đã biết đến 12 đời Thủ tướng Anh, nhưng chưa bao giờ tỏ ra thiên vị ai. Chỉ có một lần duy nhất, lúc Công nương Diana bị tai nạn qua đời, Nữ hoàng vốn «chưa bao giờ than phiền cũng như giải thích», cuối cùng cũng hiểu ra rằng công chúng muốn lần này bà phá lệ, và sau đó đã lên truyền hình phát biểu.

Nữ hoàng không hề nao núng trước những tai tiếng của Hoàng gia, từ những vụ ly dị đến ngoại tình. Trong Thế chiến, bà từng là lính cơ khí của quân đội Anh, và không ngại du hành hàng ngàn cây số cho các hoạt động ngoại giao của vương quốc.

«Nữ hoàng được lòng nhất mọi thời đại», theo như cuộc thăm dò của YouGov công bố cách đây vài ngày, có bí quyết gì ?

Giáo sư Bob Morris ở Luân Đôn trên nhật báo Les Echos cho rằng, trước hết là ở sự kín đáo của bà. Elizabeth Đệ nhị chưa bao giờ trả lời phỏng vấn, chưa bao giờ cho thấy cảm tưởng bà can thiệp vào chính trị. Không ai biết được bà nghĩ gì – truyền thống này có từ đầu thế kỷ 20 trong triều đại của Quốc vương Edouard Đệ thất.

Hoàng gia không có một nhiệm vụ chính thức nào, nên người ta có thể đặt câu hỏi, vậy thì sự tồn tại của Hoàng gia Anh là để làm gì, và ngược lại, nếu không hại gì đến ai, tại sao lại xóa bỏ ? Theo giáo sư Morris, Hoàng gia Anh là một trong những định chế hiếm hoi đại diện cho toàn bộ Anh quốc, vào thời điểm Scotland, xứ Galles và Bắc Ireland ngày càng được tự trị nhiều hơn. Nữ hoàng rất được tôn trọng trong Khối thịnh vượng chung, bà còn là người đứng đầu 15 quốc gia khác.

Theo Libération, Elizabeth Đệ nhị mang lại cho trí tưởng tượng của thế giới phương Tây một vầng hào quang cổ tích. Dù dân chủ, các dân tộc vẫn cần những biểu tượng cho sự đoàn kết, nối liền quá khứ với hiện tại. Còn thần dân Anh coi vị Nữ hoàng như một chiếc bình từ lâu vẫn đặt trên lò sưởi, nhắc lại cho cả gia đình những kỷ niệm chung và một thời huy hoàng xưa cũ.

Đánh hay không đánh tổ chức Nhà nước Hồi giáo tại Syria? 

Đó là câu hỏi được đưa ra tranh luận trên Le Monde hôm nay. Nước Pháp muốn cùng với Mỹ tiến hành không kích quân thánh chiến trên đất Syria, việc này có thể đẩy lùi quân khủng bố hay ngược lại, làm tăng thêm sức mạnh cho chúng ? Tờ báo đăng tải ý kiến khác nhau của hai nhà nghiên cứu.

Theo bà Myriam Benraad, chuyên gia làm việc với CERI-Science Po và Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS), một chiến dịch trên bộ là cần thiết cho vùng Cận Đông. Cần phải mở rộng hoạt động đa phương tại Irak, Syria, Libya phối hợp với kế hoạch tái thiết các Nhà nước và đời sống xã hội trên toàn vùng.

Không kích tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) và các phe thánh chiến khác có thể ngăn chận được phần nào đà tiến của quân khủng bố, cũng như triệt hạ được một số lãnh đạo của chúng. Phá hủy cơ sở hạ tầng cũng giúp cắt đường tiếp tế và viện quân. Tuy nhiên theo chuyên gia Benraad, nếu chỉ không kích thì không thể thay đổi được thế cờ. Hiểu được điều đó, Hoa Kỳ đã gởi đến các cố vấn quân sự. Đến lượt Nga cũng đưa ra kế hoạch riêng, mà theo tác giả, chứng tỏ một sự đổi chiều mang tính thực dụng.

Việc can thiệp quân sự : vừa không kích vừa gởi liên quân dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, cần đi kèm với hoạt động hỗ trợ dân sự và tái thiết, đặc biệt tại các vùng đất mới giải phóng như Kobané đã biến thành bình địa, người dân phải tự xoay sở để tồn tại.

Thế giới Hồi giáo Ả Rập đang chìm trong máu lửa, và những người tị nạn đang chen chúc bên ngoài những cửa ngõ vào châu Âu, là những người sống sót trong bạo lực ở Afghanistan, Irak, Libya, Syria. Những dân tộc từ hơn một thập kỷ qua bị bỏ quên, nay đột ngột xuất hiện trước mắt một thế giới đang sững sờ.

Trước sự trầm trọng của tình hình, chuyên gia Benraad cho rằng nhất thiết phải đưa ra một chiến lược, nếu không có được giải pháp. Dù khó khăn, nhưng cần phải nhìn nhận rằng ngõ cụt quân sự bắt đầu từ mặt trận Afghanistan và Irak vào đầu thiên niên kỷ, lan đến Libya rồi Syria từ năm 2011, sẽ còn kéo dài, nên vấn đề là tìm ra lối thoát ít tốn kém nhất.

Giải pháp quân sự sẽ không hiệu quả?

Ngược lại, giáo sư Philippne Droz-Vincent thuộc Viện nghiên cứu chính trị ở Grenoble cảnh báo, không nên rơi vào chiếc bẫy do tổ chức Nhà nước Hồi giáo giăng ra. Can thiệp quân sự của Mỹ vào Irak năm 2003 và tình trạng hỗn loạn sau đó đã nuôi dưỡng các nhóm thánh chiến, sinh sôi nảy nở thêm khi cuộc chiến Syria sa lầy. Ông kêu gọi không nên phạm phải cùng một sai lầm.

Sa lầy là kết quả của tình trạng chế độ Bachar Al Assad đang yếu đi, của cuộc chiến đấu ngay trong nội bộ các phe đối lập để kiểm soát phần còn lại của Syria, và sự đối địch giữa IS với người Kurdistan ở Syria.

Các tác động gián tiếp của cuộc xung đột Syria không chỉ đè nặng lên các nước láng giềng (Thổ Nhĩ Kỳ, Liban, Jordanie) mà còn lên cả trái tim châu Âu, với luồng người tị nạn ồ ạt đổ về. Nhờ thông tin trên các mạng xã hội, không một bức tường hay rào cản nào có thể ngăn bước họ. Tình hình mới này đòi hỏi một lời đáp chính trị từ Liên hiệp Châu Âu, để quản lý các yêu cầu tị nạn đông đảo, và một giải pháp quân sự mà chỉ có Pháp và Anh có thể đáp ứng, do ngân sách quốc phòng nhiều nước châu Âu bị cắt giảm nặng nề.

Không thể không đấu tranh chống khủng bố, trước các mối đe dọa như các vụ hành hình, phá hủy di sản nhân loại, sự hiện diện của quân thánh chiến châu Âu trong IS…Nước Pháp đã có kinh nghiệm qua việc can thiệp ở Mali, Irak, Libya trong những năm gần đây.

Nhưng ông Droz-Vincent cho rằng can thiệp quân sự chống khủng bố lại có nguy cơ rơi vào chiếc bẫy của IS, khi thánh chiến sẽ được lợi trước sự trỗi dậy của tinh thần dân tộc chống ngoại bang. IS tung hoành nhờ hai cơ sở : cuộc chiến Syria sa lầy và cấu trúc Nhà nước Irak hậu Saddam bị phá vỡ.

Không kích chỉ giúp tiến chậm trên thực địa, chưa kể những khó khăn hiện nay nếu không cải tổ quân đội Irak và cải thiện đời sống thường dân. Chắc chắn là từ nay cho đến bầu cử tổng thống Mỹ, sẽ không có can thiệp quân sự vào Syria, và thay vào đó người Mỹ đành phải huấn luyện một số chiến binh Syria (với chi phí lên đến 500 triệu đô la), và tung ra chương trình tấn công bằng máy bay không người lái.

Nước Pháp với việc mở rộng không kích sang Syria, sẽ tiếp cận bàn cờ khu vực phức tạp. Thổ Nhĩ Kỳ tham gia liên minh chống thánh chiến, nhưng còn có ý đồ riêng : chắn lối người Kurdistan; còn Nga đề nghị liên minh riêng của mình trong đó có cả Damas. Tác giả nhắc nhở, đừng quên Iran luôn bảo vệ một số nguyên tắc cơ bản, trong đó có việc duy trì vị trí trong khu vực, đối địch với Ả Rập Xê Út, và Syria là một con cờ chủ chốt.

Giáo sư Droz-Vincent tỏ ra ngờ vực, cho rằng động thái của Pháp chỉ mang tính chính trị mà có rất ít hiệu quả, nếu chỉ tự bằng lòng với việc không kích theo chủ trương của Mỹ.

Ảnh trên internet tố cáo lính Nga có mặt tại Syria

Cũng liên quan đến Syria, thông tín viên Le Monde tại Matxcơva nói về «Sự hiện diện của quân Nga tại Syria bị các tấm ảnh tự chụp đăng trên mạng xã hội tố cáo». Những bức ảnh này cho thấy dường như có một sự tăng cường hỗ trợ quân sự của Matxcơva cho Damas.

Can thiệp quân sự vào Syria liệu có quá sớm, như lời ông Vladimir Putin khẳng định hay không? Các hình ảnh đăng trên mạng Vkontakte, tức Facebook của Nga, do những người lính Nga trẻ, thậm chí rất trẻ đăng lên, đã gây bối rối.

Hôm 27/08, Pavel N. người gốc Sébastopol, Crimée của Ukraina đã bị Nga sáp nhập, đã đăng trên tài khoản cá nhân một tấm ảnh mặc quân phục, tay cầm vũ khí, trước một chiếc xe bọc thép sơn lá cờ Syria. Mới đây thôi, Chủ nhật 06/09, Vania S., 19 tuổi, đăng ảnh bốn quân nhân với lời bình: “Đây là Syria!!! Gay go lắm, các chàng trai!”.

Nhiều ảnh khác đã bị xóa. Tấm ảnh mới nhất còn xem được của Maxime M. 27 tuổi, mặc đồ rằn ri trên boong một chiến hạm hôm 29/03 trước eo biển Bosphore, Thổ Nhĩ Kỳ ; nhưng ảnh mới nhất trong đó anh lính đang tươi cười trước một lán trại có treo tấm hình Bachar Al Assad và Vladimir Putin chụp chung, thì đã biến mất. Các nguồn tin Thổ Nhĩ Kỳ cho biết «có ba tàu lớn của Nga đã đi qua Bosphore».

Còn nhiều ảnh khác của lính Nga chụp tại nhiều thành phố Syria khác nhau như Tartous, Lattaquié, Homs…Loạt ảnh mới này chứng tỏ sự hiện diện quân sự của Nga ngày càng tăng lên, nhất là những người lính này quá trẻ để có thể là «cố vấn», «huấn luyện viên»… như Matxcơva vẫn nói.

Ở giai đoạn hiện tại, không có gì chứng tỏ những người trong ảnh có tham gia chiến đấu, vì khuôn mặt họ tỏ ra thư thái. Nhưng một video đăng trên YouTube ngày 23/08 do một dân quân thân Nga quay, cho thấy ngay giữa trận chiến có những tiếng hô «Davai, davai! Iécho raz!» (Nào, nào, thêm một lần nữa!). Ngoài việc cung cấp thiết bị quân sự, không loại trừ lính Nga có tham gia chiến đấu.

Sự kiện này giống một cách kỳ lạ với các tấm ảnh selfies của các quân nhân Nga gởi sang chiến đấu bên cạnh quân ly khai ở Donbass, miền đông Ukraina. Ban đầu Matxcơva chối cãi, nhưng sau nhìn nhận đó là «tình nguyện quân».