Điểm Báo Pháp – 15-7-2015

Theo RFI – Thụy My – 15-07-2015

«Tại TC, bản thân khái niệm công lý cũng bị chính quyền bôi xấu», nhà Trung Quốc học Chloé Froissart tại Bắc Kinh tỏ ra lo ngại trước việc chính quyền nước này bố ráp các nhà đấu tranh cho nhân quyền.

Từ thứ Năm tuần trước, đã có mấy chục luật sư và nhà bảo vệ nhân quyền bị sách nhiễu, bắt giam hoặc mẩt tích tại TC, sau một chiến dịch đàn áp quy mô của công an. Tổ chức Fengrui, nơi nhiều nhà đấu tranh nhân quyền làm việc bị Nhân dân Nhật báo gọi là «băng nhóm tội phạm có tổ chức». Amnesty International nhận định tầm cỡ của chiến dịch này là «chưa từng thấy».

Theo chuyên gia Chloé Froissart, đây thực sự là một cuộc «bố ráp» đánh vào khoảng 70 người. Khó thể biết được chính xác số nạn nhân là bao nhiêu, vì một số người bị mời đến đồn công an để uống trà, số khác bỗng dưng mất tích, và nhiều người đã bỏ trốn được. Một số là những nhân vật tiếng tăm, nhưng cũng có những người ít quan trọng hơn. Khoảng hai mươi người đã bị bắt giam.

Trước nay chỉ có những vụ tấn công với mục tiêu cụ thể, nhưng nay đã là một chiến dịch mang tầm cỡ quốc gia. Bắc Kinh đã thay đổi quy mô, chiến thuật và ngay cả phương thức thông tin. Một chiến dịch vu khống đã được tung ra.

Các luật sư luôn lo lắng từ khi đồng nghiệp Hứa Chí Vĩnh (Xu Zhiyong), người sáng lập tổ chức phi chính phủ Open Constitution Initiative và lãnh đạo phong trào Tân Công Dân bị kết án vào năm ngoái. Chiến dịch đàn áp mới diễn ra sau vụ năm nhà đấu tranh nữ quyền bị bắt ngay trước ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, trong khi các cô chuẩn bị các hoạt động chống quấy rối tình dục trên các phương tiện giao thông công cộng.

Cách đây hai tháng, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng đã lên án hiệp hội Yirenping – chuyên đấu tranh chống kỳ thị những người bị viêm gan siêu vi B và SIDA – là «hoạt động bất hợp pháp». «Vi phạm pháp luật, gây bất ổn xã hội, xúi giục gây rối trật tự công» là những cáo buộc nặng nề ngày càng được gán cho các nhà hoạt động nhân quyền.

Chuyên gia Froissant nhận định, điều đáng ngại nhất là ngay bản thân khái niệm công lý cũng bị bóp méo. Trong khi khẩu hiệu của Tập Cận Bình là «quản lý theo luật pháp», là «tôn trọng Nhà nước pháp quyền», thì tất cả những ai cố gắng cổ vũ cho một nền tư pháp minh bạch đều bị coi là những tên tội phạm.

Dự luật mang tính hồi tố về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, hiện đang được Quốc hội xem xét lần thứ hai, cũng hình sự hóa việc bào chữa của các luật sư. Mỗi người phải chứng minh rằng mình vô tội trước khi hành nghề, và rồi bị kiểm soát toàn bộ. Hoạt động vì công bằng xã hội bị gán cho màu sắc phương Tây, bị quy là mưu toan gây bất ổn cho đảng Cộng sản, có nghĩa là cáo buộc các tội danh hình sự.

Hiệp ước hạt nhân mà sáu cường quốc đạt được với Iran và thỏa thuận giữa Liên hiệp Châu Âu với Hy Lạp về vấn đề nợ, là hai chủ đề chính được báo chí Pháp đề cập hôm nay.

Le Monde đăng ảnh Ngoại trưởng Mỹ John Kerry bên cạnh đồng nhiệm Iran, và chạy tựa «Thỏa ước lịch sử về nguyên tử Iran». Hiệp định này theo Le Monde, đánh dấu một sự xích lại gần ngoạn mục giữa Teheran và Washington, tuy bị Israel tố cáo là «một sai lầm lịch sử».

Le Figaro cho rằng «Nguyên tử Iran: Thỏa hiệp ngoại giao đánh dấu cho sự quay lại của Teheran trên trường quốc tế», kết thúc 12 năm thương lượng. Nhật báo Libération chơi chữ trong hàng tựa trang nhất: «Thỏa thuận hạt nhân: Iran làm giàu». Chấp nhận không làm giàu uranium cho mục đích quân sự để đổi lấy việc dỡ bỏ cấm vận, Teheran nhờ đó đã quay lại trên trường ngoại giao.

«Nguyên tử Iran, thử thách của một hiệp ước», đó là hàng tít trang nhất của nhật báo công giáo La Croix. Tờ báo nhận định, nếu thực hiện thành công thỏa thuận này, sẽ tạo ra được sự năng động tích cực ở Trung Đông. Người dân Iran được hưởng lợi qua việc dỡ bỏ dần cấm vận kinh tế, tuy nhiên thỏa ước hạt nhân vừa đạt được lại gây phẫn nộ cho Israel và các quốc gia vùng Vịnh.

Nhật báo Les Echos chạy tựa «Iran: Thỏa thuận với phương Tây đã làm thay đổi thế trận». Tờ báo kinh tế phân tích việc Teheran chấp nhận đóng băng chương trình nguyên tử trong 10 năm để được xuất khẩu dầu lửa và đón nhận đầu tư, sẽ có tác động mạnh lên thị trường dầu hỏa thế giới.

Trên lãnh vực ngoại giao, nhật báo thiên tả Libération nhận định «Sau Cuba đến Iran, Barack Obama làm giảm đi ý nghĩa ‘trục tội ác’». Thỏa ước vốn là thành công của Tổng thống Mỹ, bị phe Cộng hòa chỉ trích là đã «đại hạ giá» vấn đề an ninh của Hoa Kỳ và của Israel.

Còn một năm rưỡi nữa là kết thúc nhiệm kỳ, ông Barack Obama rốt cuộc đã có thể gặt hái thành quả của chủ thuyết ngoại giao : thương lượng thay vì vũ lực. Ngay sau sự kiện lịch sử là tái lập quan hệ ngoại giao với Cuba, thỏa thuận nguyên tử với Iran, dưới mắt chính quyền Mỹ, lại là một chiến thắng mới.

Bà Suzanne Maloney, chuyên gia về Iran của Brookings Institution nhận xét: «Đối với Nhà Trắng, thỏa ước Teheran đại diện cho hy vọng để lại một gia tài ngoại giao, vừa quan trọng vừa gây tranh cãi, tương tự như các vấn đề trong nước là cải cách y tế và hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính».

Là một trong những người hiếm hoi phản đối chiến tranh Irak năm 2003, được bầu lên vào năm 2008 với lời hứa rút quân Mỹ khỏi Irak và Afghanistan, ông Barack Obama luôn cho rằng giải pháp đối thoại là phương cách tốt nhất để ngăn cản Iran chế tạo bom nguyên tử. Thomas Shea, cựu chuyên gia Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) phấn khởi: «Đây là lần đầu tiên năm thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc cùng hành động để ngăn trở một Nhà nước sở hữu vũ khí nguyên tử».

Tuy vậy phe Cộng hòa chỉ trích dữ dội thỏa thuận Vienna, lên án hai ông Barack Obama và John Kerry hy sinh an ninh quốc gia cho tham vọng cá nhân. Quốc hội với đa số Cộng hòa có 60 ngày để xem xét từng chi tiết. Tổng thống Obama sẽ phải cố gắng thuyết phục các đại biểu Dân chủ không nên liên kết với phe đối thủ, vì nếu đạt hai phần ba túc số, quyền phủ quyết của Tổng thống sẽ bị vô hiệu hóa.

Nhưng việc này không dễ dàng, vì nhiều dân biểu, nghị sĩ Dân chủ không ngần ngại công khai những quan ngại của họ, đặc biệt về khả năng dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Iran. Thượng nghị sĩ Robert Menendez, thành viên Ủy ban Ngoại vụ cho rằng, nếu để Teheran sở hữu các hệ thống phòng không hiện đại, thì sau này sẽ rất khó tấn công các cơ sở nguyên tử Iran nếu họ không tôn trọng thỏa ước. Ông cũng lo ngại Iran sẽ dùng nguồn tiền mới (khoảng 100 đến 150 tỉ đô la, nhờ bỏ cấm vận và chấm dứt đóng băng tài sản ở nước ngoài) để gây bất ổn trong khu vực.

Ngược lại, sự kiện tất cả các cơ sở nguyên tử Iran kể cả quân sự sẽ được mở cửa cho các thanh tra Liên Hiệp Quốc, có thể trấn an các đại biểu còn đang do dự.

Tương tự, trong bài trả lời phỏng vấn Le Figaro, cựu đại sứ Pháp tại Hoa Kỳ, François Bujon de l’Estang nhận định, ông Obama đã chứng tỏ ông là một con người của hòa giải. Như lời hứa tranh cử, ông cố gắng tránh cho nước Mỹ dính líu vào các cuộc xung đột bên ngoài, dù thành công hay không.

Theo ông De l’Estang, thành công của Tổng thống Mỹ là đã tiến hành rút quân dần khỏi Irak và Afghanistan, tổ chức đột kích giết được trùm khủng bố Ben Laden, hòa giải với Cuba, và nay lật sang một trang mới với Iran, 36 năm sau vụ Teheran bắt giữ các con tin Mỹ. Ông cũng quan niệm tương lai nằm ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, khi đóng vai trò không thể thiếu trong sự đối địch Nhật-Trung, cũng như hiệp ước TPP.

Còn thất bại? Đó là tại Cận Đông, trong các hồ sơ phức tạp như Israel-Palestine và Syria. Ông Obama đã tự làm mất uy tín khi không muốn tấn công quân sự dù chế độ Assad đã vượt qua «lằn ranh đỏ» sử dụng vũ khí hóa học. Hoa Kỳ cũng lúng túng trong «Mùa xuân Ả Rập», chìa tay ra với một nước Nga được lãnh đạo bởi một Tổng thống thù địch với phương Tây.

«Vận động kiến tạo»: Nhật báo La Croix dùng một từ địa chất làm tựa đề cho bài xã luận của mình. Tờ báo nhấn mạnh đến thử thách lớn nhất, đó là tái lập lòng tin. Thử thách về sự thay hình đổi dạng của một đất nước thảm hại về mặt kinh tế, nhờ bỏ dần cấm vận. Thử thách về mở cửa chính trị và vận động ngoại giao của nước này, trong một khu vực hỗn loạn. Và nhất là thử thách trước khát vọng mênh mông của xã hội trẻ trung Iran được hòa nhập với thế giới. Thử thách cho tương lai, cho hòa bình.

Trên lãnh vực kinh tế, Les Echos ghi nhận thị trường dầu lửa đã nhanh chóng phản ứng: giá dầu Brent giảm gần 2% ngay sau khi thỏa ước được loan báo, sau đó có nhích lên nhưng vẫn ở mức thấp nhất kể từ tháng Tư.

Trong khi thị trường đang dư thừa dầu lửa (khoảng 800.000 thùng/ngày trong quý II), các nhà đầu tư dự đoán dầu thô Iran sẽ sớm quay lại. Tuy việc dỡ bỏ cấm vận khó diễn ra trước tháng 12, nhưng Iran với trữ lượng dầu đứng thứ tư thế giới, sẽ nhanh chóng xuất khẩu dầu trở lại vì có dự trữ quan trọng trên các tàu dầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (AIE) ước tính trữ lượng này khoảng 40 triệu thùng dầu thô, còn theo Bộ trưởng Năng lượng Iran, xuất khẩu dầu có thể tăng nửa triệu thùng một ngày ngay sau khi bỏ cấm vận. Iran cũng rất cần đầu tư nước ngoài, trong đó các tập đoàn lớn của Pháp đang sẵn sàng.